Powstanie i rozwój Związku Nauczycielstwa Polskiego na Pomorzu Środkowym w latach 1945 – 1973

Ostatnie miesiące wojny przyniosły wiele zmian, które bezpośrednio wpłynęły na sytuację Polski. Po wyzwoleniu wschodnich regionów naszego państwa i ogłoszeniu Manifestu Lipcowego rozpoczął się nowy etap w rozwoju ruchu związkowego. Przystąpiono do ponownego tworzenia kół i instancji związkowych, za które odpowiadali ich dawni działacze oraz członkowie podziemnych związków zawodowych z okresu okupacji hitlerowskiej.

Czesław Wycech Zdj. Wikimedia Commons
Czesław Wycech
Zdj. Wikimedia Commons

W dniach 20 – 21 listopada 1944 roku w Lublinie odbył się zjazd przedstawicieli związków zawodowych, który powołał do życia Tymczasową Komisję Centralną Związków Zawodowych. Jednocześnie także na ziemiach wyzwolonych rozpoczęły wznawiać swą działalność terenowe organizacje ZNP. Natomiast w lutym 1945 roku Prezydium Tajnej Organizacji Nauczycielskiej[1] ujawniło się i przekształciło w zarząd główny ZNP, po czym przystąpiło do rozmów z ministrem oświaty – Stanisławem Skrzeszewskim. Ich następstwem była jego zgoda na wznowienie działalności przez związek. Na posiedzeniu z kwietnia 1945 roku wybrano prezesa ZG ZNP, którym został Czesław Wycech. Podstawowym zadaniem, jakie postawiono przed Związkiem Nauczycielstwa Polskiego było aktywne włączenie się w szybką odbudowę polskiego szkolnictwa i stworzenie zrębów organizacyjnych w terenie, w tym także na Ziemiach Zachodnich. W centralnej części naszego państwa przystąpiono do organizacji ognisk związku na bazie istniejących komórek Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Natomiast na Ziemiach Odzyskanych ich tworzenie należało rozpocząć od podstaw. Ogniska związku na Pomorzu Środkowym powstawały początkowo samorzutnie z inicjatywy nauczycieli bez ingerencji zarządu głównego ZNP.

Pierwsze ognisko związkowe na Pomorzu Środkowym zorganizowano w Wałczu dnia 24 maja 1945 roku. Jego prezesem został Wincenty Stoczkowski. Z kolei dnia 16 czerwca reaktywowano oddział powiatowy ZNP na czele ze Stanisławem Piątkiem. Podjęto także próbę powołania zarządu oddziału w Koszalinie, jednak z powodu zbyt małej ilości osób, jakie pojawiły się na zebraniu, sprawę tę odłożono w czasie. Natomiast już dnia 5 lipca 1945 roku rozpoczął swą działalność zarząd związku w Słupsku na czele z prezesem Włodzimierzem Rogozińskim. Od sierpnia do września zorganizowano oddziały w Białogardzie, Bytowie, Sławnie, Szczecinku i Człuchowie. W kolejnych miesiącach utworzono jednostki w Drawsku i Kołobrzegu. Najpóźniej, bo w grudniu, powołano zarząd oddziału w Miastku.

W dniu 4 sierpnia 1945 roku na posiedzeniu ZG ZNP powołano pełnomocników do organizowania związku na terenie Ziem Zachodnich i Północnych. Na koniec miesiąca doszło do pierwszego zebrania Tymczasowego Zarządu Okręgowego ZNP, na którym to dokonano podziału funkcji i przyjęto plan dalszych działań. Natomiast w listopadzie tego samego roku w Koszalinie odbył się I Zjazd Okręgowy Związku Nauczycielstwa Polskiego, na którym przyjęto program działania oraz wybrano nowe władze. Prezesem został Bolesław Trzeciak, a przewodniczącym wydziału organizacyjnego Eugeniusz Kiszakiewicz. W marcu 1946 roku władze wojewódzkie ZNP przeniosły się z Koszalina do Szczecina, co doprowadziło do pewnych zmian w składzie instancji okręgowej. W międzyczasie rosła także liczba nauczycieli i pracowników oświaty skupiona w strukturach związku. Ostatecznie na koniec 1947 roku w województwie szczecińskim było 3516 członków, z tego w powiatach Pomorza Środkowego 1976 osób.

Logo ZNP
Logo ZNP

Zasadnicze znaczenie w kształtowaniu się kolejnego etapu programu związku miał II Krajowy Zjazd ZNP w Poznaniu, który odbył się w dniach 24 – 26 maja 1948 roku. Wówczas uchwalono demokratyczny statut i zerwano z zasadą odrębności, niezależności i apolityczności związków zawodowych. Ponadto wybrano Wojciecha Pokorę na przewodniczącego ZG ZNP. Realizacja uchwał wspomnianego zjazdu była ważnym etapem rozwoju związku na Pomorzu Środkowym. W dniach 8 – 9 września w Szczecinie doszło do plenarnego posiedzenia ZO ZNP, na którym poruszono kwestię upowszechnienia oświaty i poprawienia pracy szkolnictwa na omawianym terenie.

W roku 1949 odbył się II Kongres Związków Zawodowych, który określił ich miejsce i funkcje w państwie oraz ustalił statut. Efektem tego spotkania było dokonanie reorganizacji struktury organizacyjnej ZNP poprzez likwidację ognisk i powołanie Zakładowych i Międzyzakładowych Organizacji Związkowych. Jednocześnie przystąpiono także, zgodnie z przyjętymi nowymi zasadami, do współzawodnictwa między poszczególnymi zarządami oddziałów. W pierwszym etapie najlepsze wyniki osiągnęli przedstawiciele z Koszalina, Sławna, Słupska, Szczecinka, Wałcza i Złotowa.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*