Wierni ideałom października …
Podsumowując reformy Nikity Chruszczowa należy zwrócić uwagę, że wiele z nich było przeprowadzanych chaotycznie, bez odpowiednich testów i konsultacji. Choć Chruszczow dostrzegał wiele bolączek sowieckiego systemu, nie potrafił dotrzeć do ich źródeł by je naprawić. Nie ulega wątpliwości, że rządy Lenina i Stalina odcisnęły bolesne piętno na stanie sowieckiego państwa i niektóre błędy były niemal nieodwracalne, można było co najwyżej łagodzić ich skutki długofalowymi działaniami naprawczymi. Jednak Chruszczow często był niekonsekwentny. Choć widział problemy sowieckiego państwa, często wolał być „wierny ideałom października”. Nie potrafił pojąć, że metody z pierwszej połowy XX wieku nie działały już w rzeczywistości drugiej połowy tamtego stulecia. O potencjale gospodarki zaczęła decydować innowacyjność i konkurencyjność, a nie tylko wydobycie surowców oraz produkcja rolna. Tysiące czołgów i bombowców niewiele znaczyły dla niedojadającego społeczeństwa dodatkowo pogarszając jego sytuację poprzez obciążenie budżetu. Bezmyślne rzucenie wyzwania Stanom Zjednoczonym na polu gospodarczym nie doprowadziło do merytorycznej dyskusji nad stanem sowieckiej gospodarki. Zamiast burzy mózgów w ZSRR rozpoczął się wyścig na pomysły, w którym liderem był sam Nikita Chruszczow. Spośród jego licznych reform nie wszystkie były pozbawione sensu i katastrofalne, jednak żadna z nich nie doprowadziła do istotnych zmian w całym systemie, który z czasem skostniał i stracił zdolność do reformowania się. W tym kontekście gospodarcza zapaść ZSRR była tylko kwestią czasu.
mgr Maciej Kościuszko
Bibliografia:
Adżubej A., Tamte dziesięć lat, Warszawa, 1989.
Bellamy Ch., Wojna absolutna. Związek Sowiecki w II wojnie światowej, Warszawa, 2010.
Fursenko A., Naftali T., Tajna wojna Chruszczowa, Warszawa, 2007.
Grzelak Cz., Armia Stalina 1939-1941. Zbrojne ramię polityki ZSRS, Warszawa, 2010.
Kenez P., Odkłamana historia Związku Radzieckiego, Warszawa, 2008.
Pipes R., Rosja Bolszewików, Warszawa, 2013.
Smaga J., Narodziny i upadek imeprium. ZSRR 1917-1991, Kraków, 1992.
Smoleń M., Stracone dekady. Historia ZSRR 1917-1991, Kraków, 1994.
Przypisy:
2Ch. Belamy, Wojna absolutna. Związek Sowiecki w II wojnie światowej, Warszawa, 2010, s. 217.
3Tamże s. 229.
4Cz. Grzelak, Armia Stalina 1939-1941. Zbrojne ramię polityki ZSRS, Warszawa, 2010, s. 16.
5P. Kenez, Odkłamana historia …, s. 198.
6A. Adżubej, Tamte dziesięć lat, Warszawa, 1989, s. 200.
7M. Smoleń, Stracone dekady. Historia ZSRR 1917-1991, Kraków, 1994, s. 193.
8J. Smaga, Narodziny i upadek imperium. ZSRR 1917-1991, Kraków, 1992, s. 220.
9Pierwsze masowe deportacje przedstawicieli inteligencji w ZSRR sięgają początku lat dwudziestych. R. Pipes, Rosja Bolszewików, Warszawa, 2013, s. 338.
10N. Werth, Wyspa kanibali, Kraków, 2011, s. 258.
11A. Adżubej, Tamte dziesięć …, s. 187.
12Tamże, s. 229.
13P. Kenez, Odkłamana historia …, s. 231.
14Tamże, s. 231.
15J. Smaga, Narodziny i upadek …, s. 215.
16P. Kenez, Odkłamana historia …, s. 232.
17A. Adżubej, Tamte dziesięć …, s. 188.
18A. Frusenko, T. Naftali, Tajna wojna Chruszczowa, Warszawa, 2007, s. 636.
19M. Smoleń, Stracone dekady …, s. 247.
20Tamże, s. 636-637.
21P. Kenez, Odkłamana historia …, s. 236.
