Tego dnia 2009 Barack Obama został zaprzysiężony na 44. prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki
Barack Obama to amerykański polityk, prawnik i pisarz, który na kartach historii zapisał się jako 44. prezydent Stanów Zjednoczonych. Pełnił ten urząd przez dwie kadencje, stając się jednocześnie pierwszym prezydentem USA o częściowo afrykańskich korzeniach.
Zanim trafił do Białego Domu, pełnił funkcję senatora ze stanu Illinois w latach 2005-2008. Wcześniej zdobywał doświadczenie polityczne w zgromadzeniu ustawodawczym Illinois. W wyborach prezydenckich w 2008 roku pokonał kandydata Partii Republikańskiej, Johna McCaina, i 20 stycznia 2009 roku, w otoczeniu tysięcy ludzi zgromadzonych na Kapitolu, złożył przysięgę prezydencką.
Kilka miesięcy później, 9 października 2009 roku, otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Jego prezydentura cieszyła się dużym poparciem społecznym, co potwierdziły wybory w 2012 roku, kiedy ponownie wygrał, tym razem w starciu z republikaninem Mittem Romneyem. Chociaż jego przewaga elektorska była znacząca, to różnica w liczbie głosów była mniejsza niż w poprzednich wyborach.
Barack Obama – korzenie i powiązania genealogiczne
Choć Barack Obama identyfikuje się jako chrześcijanin, to nie został wychowany w tej wierze od dziecka. W 1988 roku przyjął chrzest w Zjednoczonym Kościele Chrystusa.
Jego drzewo genealogiczne kryje kilka interesujących faktów. Okazuje się, że Obama jest potomkiem protestanckiej rodziny Blossom – jednej z tych, które uciekły z Anglii do Lejdy na początku XVII wieku w poszukiwaniu wolności religijnej, a w 1629 roku osiedliły się w Ameryce. W 2008 roku władze Lejdy ogłosiły, że Obama jest potomkiem Elizabeth Blossom, której brat, Peter Blossom, był przodkiem… George’a W. Busha! Co więcej, nawet ówczesny wiceprezydent USA, Dick Cheney, okazał się dalekim krewnym Obamy.
Jego przyrodni brat, Malik Obama, próbował swoich sił w polityce – startował w wyborach gubernatorskich w kenijskim okręgu Siaya, gdzie zajął trzecie miejsce.
Dzieciństwo
Ojciec Baracka Obamy, Barack Obama Senior, pochodził z kenijskiego ludu Luo, natomiast jego matka, Ann Dunham, była Amerykanką wywodzącą się ze stanu Kansas. Gdy Barack miał zaledwie dwa lata, jego rodzice rozwiedli się, a ojciec wrócił do Kenii. Przez całe życie Obama spotkał go jedynie raz.
Jego matka ponownie wyszła za mąż – tym razem za Indonezyjczyka, Lolo Soetoro, który studiował na Hawajach. To właśnie z nim i matką w 1967 roku Barack przeniósł się do Dżakarty. Tam uczęszczał do katolickiej szkoły podstawowej prowadzonej przez holenderskiego zakonnika, a następnie do elitarnej szkoły muzułmańskiej Menteng. W tym okresie znany był jako Barry Soetoro.
Po czterech latach pobytu w Indonezji, w wieku dziesięciu lat, Obama wrócił na Hawaje, gdzie zamieszkał z dziadkami ze strony matki. Tam ukończył szkołę średnią w 1979 roku. Kiedy miał 21 lat, jego ojciec zginął w wypadku samochodowym w Kenii. Matka również spędziła jakiś czas na Hawajach, ale ostatecznie wróciła do Indonezji. Zmarła w 1995 roku na raka, kilka miesięcy po wydaniu przez Obamę jego autobiografii „Dreams from My Father”.
Edukacja i początki kariery
Po ukończeniu szkoły średniej Obama rozpoczął studia w Occidental College w Los Angeles, gdzie spędził dwa lata. Następnie przeniósł się na Uniwersytet Columbia w Nowym Jorku, gdzie w 1983 roku uzyskał dyplom z nauk politycznych ze specjalizacją w stosunkach międzynarodowych. Po ukończeniu studiów przez krótki czas pracował jako badacz w organizacji New York Public Interest Group, ale jego prawdziwa pasja prowadziła go w innym kierunku.
W 1985 roku przeniósł się do Chicago, gdzie angażował się w programy społeczne skierowane do mieszkańców biedniejszych dzielnic. Przez trzy lata kierował Projektem Rozwijania Społeczności (DCP), inicjatywą wspieraną przez Kościół katolicki, która miała na celu poprawę warunków życia lokalnej społeczności. Po zakończeniu tego etapu Obama udał się w podróż do Europy i Kenii, gdzie spotkał się z członkami swojej kenijskiej rodziny.
W 1988 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Harvarda. W 1990 roku jego nazwisko pojawiło się w nagłówkach gazet – został pierwszym Afroamerykaninem wybranym na prezesa prestiżowego Harvard Law Review.
Jako przewodniczący tego pisma dbał o zachowanie politycznej równowagi w publikowanych artykułach. Sam napisał anonimowy tekst dotyczący praw dziecka do pozwu przeciwko matce w sprawach zaniedbania prenatalnego. Studia ukończył z wyróżnieniem w 1991 roku, a następnie wrócił do Chicago, gdzie rozpoczął pracę jako prawnik zajmujący się prawami obywatelskimi.
Przez lata 1993-2004 wykładał prawo konstytucyjne na Uniwersytecie Chicagowskim. Równocześnie pracował w kancelarii prawnej Davis, Miner, Barnhill & Galland, gdzie zajmował się sprawami praw człowieka. To właśnie jego doświadczenie w tej dziedzinie skłoniło go do dalszego angażowania się w politykę.
Barack Obama i życie rodzinne
Barack Obama poznał swoją przyszłą żonę, Michelle Robinson, w 1989 roku, kiedy oboje pracowali w tej samej kancelarii prawnej. Michelle, podobnie jak Barack, była absolwentką Harvardu. Pobrali się w 1992 roku i doczekali się dwóch córek: Malii Ann oraz Natashy.
Michelle Obama, oprócz wspierania męża, odniosła również własne sukcesy zawodowe. Pełniła funkcję wiceprezeski ds. społecznych w szpitalach Uniwersytetu w Chicago. W pewnym momencie jej pensja znacząco wzrosła, co wzbudziło kontrowersje, zwłaszcza że miało to miejsce po tym, jak Barack został senatorem. Jednak jej awans był związany z większym zakresem obowiązków i nadgodzinami, które przepracowywała, zanim skupiła się na działalności publicznej jako pierwsza dama.
W 2004 roku Barack Obama postanowił kandydować do Senatu Stanów Zjednoczonych, reprezentując stan Illinois. Jego głównym rywalem w tych wyborach był republikanin Alan Keyes. Była to niezwykle istotna rywalizacja, ponieważ zwycięstwo oznaczało nie tylko wejście do elitarnego grona senatorów, ale również zapisanie się w historii jako jeden z niewielu Afroamerykanów, którzy pełnili ten urząd.
Przed nim w Senacie zasiadali Hiram Revels, Blanche Bruce, Edward Brooke i Carol Moseley Braun. Ostatecznie Obama odniósł miażdżące zwycięstwo, zdobywając aż 70% głosów, podczas gdy jego przeciwnik uzyskał zaledwie 27%.
Jako senator, Obama skupił się na kilku kluczowych kwestiach, w tym na edukacji, polityce imigracyjnej oraz zwiększeniu przejrzystości działań rządu, między innymi poprzez wykorzystanie technologii i e-administracji. Był także aktywny w polityce zagranicznej – jego podróż po Afryce, obejmująca wizyty w Republice Południowej Afryki, Kenii, Dżibuti, Etiopii i Czadzie, odbiła się szerokim echem zarówno w amerykańskich, jak i międzynarodowych mediach.
W 2004 roku Obama zyskał ogólnokrajowy rozgłos, gdy jako trzeci Afroamerykanin w historii wygłosił przemówienie programowe na Narodowej Konwencji Demokratycznej. Jego słowa stały się jednym z najbardziej pamiętnych momentów wydarzenia i odzwierciedlały jego wizję jedności narodowej:
„Nie ma Ameryki lewicowej ani konserwatywnej; są Stany Zjednoczone Ameryki. Nie ma czarnej i białej Ameryki, Ameryki Łacińskiej i Ameryki Azjatyckiej; są Stany Zjednoczone Ameryki.”
Wybory prezydenckie w 2008 roku
16 stycznia 2007 roku Obama ogłosił, że powołał komisję badawczą mającą przygotować jego kandydaturę w prawyborach Demokratów przed wyborami prezydenckimi w 2008 roku. Oficjalne ogłoszenie jego kandydatury miało miejsce 10 lutego w Springfield w stanie Illinois. Jego najpoważniejszą konkurentką w prawyborach była Hillary Clinton.
Pierwsze starcie miało miejsce 3 stycznia 2008 roku w stanie Iowa, gdzie Obama odniósł spektakularne zwycięstwo, pokonując zarówno Clinton, jak i Johna Edwardsa. Jednak w kolejnych prawyborach w New Hampshire to Clinton okazała się silniejsza.
Przez kilka miesięcy oboje szli łeb w łeb, a nawet dzień, w którym głosowały aż 24 stany, nie przyniósł rozstrzygnięcia. Sytuacja zaczęła się zmieniać, gdy Obama odniósł pasmo dziesięciu zwycięstw z rzędu, co dało mu wyraźną przewagę.
Choć Clinton triumfowała w takich kluczowych stanach jak Floryda, Pensylwania i Kalifornia, to ostatecznie to Obama wygrał największą liczbę prawyborów oraz klubów wyborczych. 3 czerwca stało się jasne, że zdobył wystarczającą liczbę delegatów, aby uzyskać nominację. 7 czerwca Hillary Clinton oficjalnie wycofała się z wyścigu.
Po zdobyciu nominacji Obama skoncentrował swoją kampanię na kluczowych „swing states”, czyli stanach, w których wynik wyborów mógł przechylić się na korzyść którejkolwiek z partii. Jego sztab prowadził intensywną kampanię, ustanawiając rekordy w rejestracji nowych wyborców, a Internet stał się jednym z najważniejszych narzędzi tej strategii.
Obama porywał tłumy swoimi przemówieniami, używając chwytliwych sloganów, takich jak „Yes we can” i „Change we can believe in”. 23 sierpnia ogłoszono, że jego kandydatem na wiceprezydenta został doświadczony senator Joe Biden.
W trakcie kampanii Obamę poparło wielu znanych polityków, takich jak byli prezydenci Jimmy Carter i Bill Clinton, a także senatorowie John Kerry i Ted Kennedy. Do jego zwolenników należały również znane postacie świata kultury i show-biznesu, m.in. Oprah Winfrey, Robert De Niro, Stevie Wonder i Will Smith. W debatach prezydenckich Obama trzykrotnie zmierzył się z republikańskim kandydatem Johnem McCainem.
Nie zabrakło jednak kontrowersji. Część wyborców poddawała w wątpliwość jego amerykańskie pochodzenie, co doprowadziło do powstania tzw. „ruchu birtherów”. Przeciwnicy polityczni, w tym późniejszy prezydent Donald Trump, rozpuszczali plotki, jakoby Obama urodził się w Afryce i nie posiadał obywatelstwa amerykańskiego. Wątpliwości te utrzymywały się nawet po przedstawieniu oficjalnego aktu urodzenia.
Podczas kampanii pojawiały się także pytania dotyczące jego polityki gospodarczej oraz planowanych rozmów z przywódcami państw uważanych za wrogie Stanom Zjednoczonym, takimi jak Hugo Chávez czy Mahmoud Ahmadineżad.
Pięć dni przed wyborami Obama przerwał swoją kampanię, by odwiedzić umierającą babcię na Hawajach. Zmarła dwa dni przed głosowaniem.
4 listopada 2008 roku Barack Obama wygrał wybory, a po ogłoszeniu wyników przemówił do tłumu zgromadzonego w Grant Park w Chicago.
Wybory prezydenckie w 2012 roku
W 2012 roku Obama ponownie ubiegał się o urząd prezydenta, tym razem rywalizując z republikaninem Mittem Romneyem. Prawybory Demokratów były dla niego jedynie formalnością – nie miał poważnych przeciwników. Pojawiały się jednak spekulacje, że zamiast Joe Bidena, jego kandydatem na wiceprezydenta mogłaby zostać Hillary Clinton. Ostatecznie jednak Obama pozostał wierny swojemu dotychczasowemu partnerowi politycznemu.
W wyborach powszechnych Romney uzyskał lepszy wynik niż McCain cztery lata wcześniej, ale wciąż nie zdołał przechylić szali zwycięstwa na swoją stronę. Obama zdobył 332 głosy elektorskie, podczas gdy Romney musiał zadowolić się wynikiem 206. Tym samym Barack Obama zapewnił sobie drugą kadencję jako 44. prezydent Stanów Zjednoczonych.
Inauguracja i pierwsze dni prezydentury
Barack Obama objął urząd 44. prezydenta Stanów Zjednoczonych 20 stycznia 2009 roku w południe czasu lokalnego w Waszyngtonie. Był to wyjątkowy moment w historii USA, a zaprzysiężenie odbyło się z udziałem Prezesa Sądu Najwyższego, Johna Robertsa.
Podczas ceremonii Obama użył tej samej Biblii, którą w 1861 roku posługiwał się Abraham Lincoln. Jednak nie obyło się bez drobnej wpadki – sędzia Roberts pomylił kolejność słów w przysiędze. Obama zauważył błąd i zawahał się, ale dokończył formułę. Aby rozwiać wszelkie wątpliwości co do zgodności zaprzysiężenia z konstytucją, powtórzono je następnego dnia w bardziej kameralnej atmosferze.
Już w pierwszych dniach urzędowania Obama podjął kluczowe decyzje. Nakazał rozpoczęcie procesu wycofywania wojsk amerykańskich z Iraku oraz zamknięcie kontrowersyjnego więzienia Guantanamo – choć z zastrzeżeniem, że ma się to stać najpóźniej do stycznia 2010 roku.
Zajął się również reformą zasad dotyczących jawności dokumentów rządowych i ustawy o wolności informacji. Zniósł zakaz federalnego finansowania organizacji międzynarodowych zajmujących się aborcją, a w marcu 2009 roku pozwolił na federalne dotacje dla badań nad komórkami macierzystymi pochodzącymi z embrionów.
Podczas pierwszej kadencji Obama mógł liczyć na wsparcie demokratycznej większości zarówno w Izbie Reprezentantów, jak i w Senacie. Jednak sytuacja zmieniła się w 2010 roku, gdy Demokraci stracili część mandatów w wyborach uzupełniających. Kolejne wybory w 2014 roku przyniosły im jeszcze większe straty, co utrudniło Obamie realizację części politycznych planów.
Magazyn Forbes trzykrotnie uznał Baracka Obamę za najpotężniejszego człowieka na świecie – w latach 2009, 2011 i 2012.
Kryzys gospodarczy
Obama objął prezydenturę w czasie, gdy Stany Zjednoczone zmagały się z poważnym kryzysem finansowym, określanym jako kryzys kredytowy. Aby pobudzić gospodarkę, 17 lutego 2009 roku podpisał ustawę o odbudowie i reinwestycjach, która miała wartość 787 miliardów dolarów. Środki te przeznaczono na edukację, służbę zdrowia, infrastrukturę oraz ulgi podatkowe dla obywateli.
Jednym z kluczowych elementów polityki gospodarczej Obamy było również wsparcie dla banków i przemysłu motoryzacyjnego. W czerwcu 2009 roku rząd federalny udzielił pomocy finansowej firmom General Motors i Chrysler, aby uchronić je przed bankructwem.
Mimo tych działań sytuacja gospodarcza wciąż była trudna – bezrobocie w październiku 2009 roku osiągnęło poziom 10,1%. Z czasem jednak zaczęło spadać. Deficyt budżetowy w 2010 roku wyniósł 10,6% PKB, a dług publiczny wzrósł do 8,53 biliona dolarów, czyli 80% amerykańskiego PKB.
Reforma systemu opieki zdrowotnej
Jednym z najważniejszych projektów Obamy była reforma systemu opieki zdrowotnej. Głównym celem było zapewnienie ubezpieczenia zdrowotnego dla około 32 milionów Amerykanów, którzy dotychczas nie mieli dostępu do opieki medycznej. Reforma zakładała, że ubezpieczenie stanie się obowiązkowe, a firmy ubezpieczeniowe nie będą mogły odrzucać klientów z powodu chorób przewlekłych.
Nie obyło się bez kontrowersji – Republikanie krytykowali reformę z powodu wysokich kosztów, które miały wynieść około 1 biliona dolarów. Sprzeciw wyrażały także środowiska pro-life, obawiające się, że fundusze publiczne mogą zostać przeznaczone na finansowanie aborcji. Obama zapewnił jednak, że żadne federalne środki nie będą wykorzystywane na ten cel.
Dzięki większości Demokratów w Senacie reforma została przyjęta, a 23 marca 2010 roku prezydent podpisał Ustawę o ochronie pacjenta i przystępnej cenie opieki zdrowotnej, znaną jako Obamacare.
Katastrofa ekologiczna w Zatoce Meksykańskiej
W kwietniu 2010 roku doszło do jednej z największych katastrof ekologicznych w historii USA – wycieku ropy naftowej w Zatoce Meksykańskiej. Awaria na platformie Deepwater Horizon, należącej do koncernu BP, spowodowała olbrzymie zanieczyszczenie wód.
Obama zareagował szybko – już 2 maja odwiedził dotknięty region, a następnie wrócił tam jeszcze dwukrotnie. Zarządził śledztwo federalne, powołał niezależną komisję do opracowania nowych zasad bezpieczeństwa i ogłosił moratorium na odwierty głębinowe. Wyciek udało się ostatecznie zatamować dopiero 15 lipca. Administracja Obamy wytoczyła proces BP, oskarżając koncern o zaniedbania.
Barack Obama i polityka zagraniczna
W kwestii międzynarodowej Obama od początku kładł nacisk na stopniowe wycofywanie amerykańskich wojsk z Iraku. W sierpniu 2010 roku oficjalnie zakończył misję bojową w tym kraju. Jednocześnie zwiększył zaangażowanie militarne w Afganistanie, wysyłając tam dodatkowe 30 000 żołnierzy.
W 2011 roku Stany Zjednoczone aktywnie uczestniczyły w interwencji NATO w Libii, która doprowadziła do upadku reżimu Muammara Kaddafiego. Rok później doszło jednak do tragicznego ataku na konsulat USA w Bengazi, w wyniku którego zginął ambasador Christopher Stevens.
Jednym z najgłośniejszych wydarzeń prezydentury Obamy było zabicie Osamy bin Ladena. 2 maja 2011 roku amerykański oddział Navy SEALs przeprowadził nalot na jego kryjówkę w Pakistanie, co zakończyło wieloletnie poszukiwania lidera Al-Kaidy.
W 2015 roku Obama doprowadził do zawarcia historycznego porozumienia nuklearnego z Iranem, które miało na celu ograniczenie jego możliwości produkcji broni atomowej w zamian za stopniowe znoszenie sankcji gospodarczych.
Pokojowa Nagroda Nobla
W 2009 roku Obama został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla za swoje wysiłki na rzecz dyplomacji i współpracy międzynarodowej. Nagroda ta spotkała się z mieszanymi reakcjami – część komentatorów uważała, że było na nią zbyt wcześnie. Sam Obama przyznał, że czuje się nią zaskoczony i nie jest pewien, czy w pełni na nią zasłużył.
Bibliografia:
- Amerikaanse presidenten en hun speciale band met Leiden, Universiteit Leiden [dostęp: 20.01.2025].
- Barack Obama, Britannica [online] [dostęp: 20.01.2025].
- Obama Michelle, Becoming. Moja historia, 2019.
- President Barack Obama, Obama Library [online] [dostęp: 20.01.2025].
