płk Aleksander Krzyżanowski „Wilk”

29 września 1951 roku zmarł Aleksander Krzyżanowski „Wilk”

Tego dnia 1951 roku zmarł Aleksander Krzyżanowski „Wilk”

We wrześniu 1951 roku w szpitalu więzienia mokotowskiego zmarł płk Aleksander Krzyżanowski „Wilk”.

Płk Aleksander Krzyżanowski „Wilk” urodził się 18 lutego 1895 roku w Briańsku (gubernia orłowska) w patriotycznej rodzinie, jako syn Jakuba i Zofii Wilamowskiej-Oberstdorf. Jako student został wcielony do armii rosyjskiej.

W latach 1916-1917 był oficerem w rosyjskiej artylerii, potem przeniósł się do I Korpusu Polskiego na Wschodzie. Od 1918 r. służył w WP, walczył w wojnie z bolszewikami.

We wrześniu 1939 r. jako major dowodził pułkiem artylerii lekkiej. Już w listopadzie został odkomenderowany do Okręgu Wileńskiego SZP. Po aresztowaniu ppłk. Sulika (kwiecień 1941 r.) objął dowództwo pod pseudonimem „Smętek”.

Walczył z Niemcami, Litewskim Korpusem Posiłkowym (ok. 12 000 ludzi) oraz z partyzantką sowiecką, na współdziałanie z którą otrzymał w połowie 1942 r. zgodę Komendy Głównej AK. Przez rok Polacy udzielali sowietom informacje o Niemcach oraz dawali żywność (m.in. dla 2 000 ukrywających się Żydów), w zamian za broń i amunicję.

Latem 1943 r. partyzantka sowiecka otrzymała z Moskwy rozkazy, by zwalczyć AK. Zaczęły się napady, rozbrajanie polskich oddziałów, mordy. Jeszcze bardziej zaogniły się stosunki z Litwinami. We wzajemnych akcjach odwetowych ginęli cywile i dzieci.

W lutym 1944 r. Niemcy zaoferowali „Wilkowi” wspólną walkę przeciw partyzantce sowieckiej. Łamiąc zakaz KG AK, „Wilk” podjął rozmowy sondażowe, za co został ostro upomniany w Warszawie i kontakt przerwał.

Walcząc o polskość Wileńszczyzny, jego oddziały w ramach „Burzy” stoczyły około 30 bitew (Turgiele, Troki, Lida) i ok. 100 akcji bojowych. Z 6 na 7 lipca 1944 r. uderzył na Wilno, żeby zająć je przed Armią Czerwoną.

Z ponad 12 000 zgromadził zaledwie 4,5 000 żołnierzy w terenie i tysiąc w mieście. Osiemnastotysięczny garnizon niemiecki krwawo odparł Polaków. Nazajutrz natarła Armia Czerwona, lecz walki o miasto trwały tydzień. Występując (dla podniesienia znaczenia) za zgodą KG AK jako generał, „Wilk” uzyskał od gen. Iwana D. Czerniachowskiego zgodę na formowanie korpusu z dwoma dywizjami piechoty i brygadą kawalerii.

Gdy przybył na sfinalizowanie umowy, został wraz z przybocznym sztabem podstępnie aresztowany.

To samo spotkało kilkudziesięciu oficerów wezwanych na odprawę i pracowników nieujawnionej Delegatury. Oddziały AK otoczono, ok. 7 000 rozbrojonych żołnierzy (po odmowie przejścia do Armii Berlinga) wywieziono do ZSRS. Niektóre tylko oddziały przebijały się na zachód walcząc z sowietami.

Internowany „Wilk” został we wrześniu awansowany na stopień pułkownika. Nadano mu również Order VM 5 kl. Przebywał w różnych obozach, w śledztwie utracił słuch. We wrześniu 1947 r. uciekł wraz z mjr Andrzejem Wasilewskim „Olesińskim”.

W Wilnie ujawnił się i został odesłany do obozu. Dwa miesiące później repatriowano go do Polski. Aresztowano go ponownie 7 lipca 1948 r.

Zmarł po torturach 29 września 1951 r. w szpitalu więzienia na Mokotowie.

W 1994 r. został pośmiertnie awansowany na stopień generała brygady.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*