Pierwsze śmigłowce powstały w latach 30. i 40. XX wieku. Wykorzystywane były do różnego rodzaju zadań na kontynencie europejskim oraz na Bliskim Wschodzie podczas II wojny światowej zarówno przez wojska amerykańskie, jak i niemieckie. Nowa broń okazała się skuteczną formą walki w czasie trwania tego konfliktu i przyniosła wiele problemów zarówno państwom Osi, jak i Aliantom.

Historia powstania

Pierwsze szkice śmigłowca jako maszyny latającej zostały wykonane przez Leonarda Da Vinci, renesansowego artystę, wynalazcę i uczonego. Próby jego budowy podjął się brytyjski inżynier George Cayley, lecz bez skutku. Dopiero w roku 1907 francuz Paul Cornu zbudował pierwszą taką maszynę, która 13 lipca wzbiła się w powietrze na całe 20 sekund. Od tego czasu inżynierowie z różnych krajów udoskonalali swoje projekty wiropłatów. Pierwszy udany lot (był to lot George’a de Bothezata) miał miejsce 9 stycznia 1923 roku w USA. Ten śmigłowiec potrafił już pokonać dystans 1 km. W dwudziestoleciu międzywojennym pojawiło się mnóstwo projektów, lecz pierwsze udane helikoptery produkowane w większych ilościach powstały w latach 30.

Wyścig zbrojeń Henricha Fockego i Sikorski

W latach 30. Niemcy zaczęli prace eksperymentalne nad licznymi wiropłatami. Pierwszy udany prototyp został oblatany w 1936 roku, jego konstruktorem był Heinrich Focke. Odtąd zaczęto dalsze prace nad tymi maszynami. Pierwszy w pełni przystosowany do działań bojowych był helikopter FI 282 Kolibri. Maszyna powstała w liczbie 12 sztuk jedno i dwuosobowych. Wytwarzano różne jego odmiany. Inny rodzaj śmigłowca to Fa 223 Drache, który jako pierwszy był uzbrojony w karabin maszynowy 15 mg oraz mógł przenieść 2 pięciokilowe bomby.

W obliczu nieuniknionej wojny USA szukało nowych środków uzbrojenia. Rozwiązanie przyniósł rosyjski emigrant Igor Sikorski. Stworzył on prototyp jednoosobowej, jednosilnikowej maszyny VS-300, którą zbudowała firma Vought-Sikorsky Aircraft Division w 1939 roku. Wzbudził on podziw i wojsko zleciło mu zaprojektowanie maszyny bojowej dla sił lotniczych i lądowych. W ten sposób powstał VS-316 oznaczony przez wojskowych XR-4. Był on maszyną dwuosobową z zamkniętą kabiną i silnikiem R-500-3 o mocy 165 KM oraz wirnikiem głównym o średnicy 10,97 m. Pierwszy lot miał miejsce 13 stycznia 1942 roku i nie odnotowano żadnych usterek. Wojsko złożyło zamówienie na 30 sztuk. Wyposażono je w silnik R-501-1 o większej mocy (180 KM) i wydłużone łopaty głównego wirnika, którego średnica zwiększyła się do 11,58 m. Później powstało 27 przedprodukcyjnych YR-4B, między innymi z powiększonymi zbiornikami paliwa i kabiną. Wszystkie one zostały wysłane do Sił Powietrznych USA (35) i marynarki wojennej (20).

Działania wojenne na Zachodzie

Niemcy zbudowali parę odmian Fi 282. Na froncie wschodnim 5 egzemplarzy służyło do wynajdywania wrogich kolumn pancernych. Po 1941 roku utworzono 40 Eskadrę Transportową (Transportstaffel 40). W jej skład weszło 20 maszyn Fi 282 i Fa 223. Z jednej grupy sformułowano klucz obserwacyjny dla artylerii prowadzącej operacje na froncie wschodnim w latach 1942-1943. Śmigłowcami zainteresowało się też Kriegsmarine. 14 października 1942 roku utworzono jednostkę lotnictwa pokładowego Bordfliegerstaffel 3./194. W jej skład weszło 21 maszyn służących do zwalczania jednostek nawodnych i podwodnych. Niemcy tak cenili nową broń, że składali zamówienie na setki egzemplarzy. Plany te pokrzyżowało lotnictwo amerykańskie i brytyjskie bombardujące fabryki w głębi Rzeszy.

Walki na Pacyfiku

Amerykanie zastosowali swe maszyny na terenie Indii, Chin i Birmy. Miały one transportować amunicję dla oddziałów znajdujących się w głębi terytorium wroga. W czasie jednej z takich wypraw, 21 marca 1944 roku, został zestrzelony helikopter YR-4B. Pilot nie przeżył i był pierwszym członkiem nowych Sił Powietrznych, który zginął podczas działań wojennych.

Maszyny Sikorskiego podzielono pomiędzy 1 Air Commando Group utworzoną 28 marca 1944 roku. Jednostki te wspierały rajdy swoją siłą ognia. Uczestniczyły również w pierwszej misji ratunkowej samolotu rozpoznawczego Stinson L-1 Vigilant z czterema osobami na pokładzie, który rozbił się 160 km w głąb terytorium nieprzyjaciela. 25 kwietnia 1944 roku maszyna por. Cartera Harmana dokonała niemożliwego i uratowało 3 amerykańskich oraz 1 brytyjskiego żołnierza w 30 minut.

Helikoptery służyły też do przewożenia części zamiennych dla uszkodzony USAAF. Przeprowadzano nimi różnego rodzaju misje: medyczne, ratunkowe i obserwacyjne.

Grzegorz Kapica

Robert F. Dorr, Chopper: A History of America Military Helicopter Operators from WWII to the War on Terro, 2005.
Boyne, Walter J. How the Helicopter Changed Modern Warfare, Pelican Publishing. p. 45., 2011.