Druga organizacja skupiająca pedagogów szkół średnich – Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego, powstała pod wpływem prawicy społecznej. Z czasem nawiązała współpracę z Towarzystwem Nauczycieli Szkół Wyższych, co w ostatecznym rozrachunku spowodowało zjednoczenie tych organizacji i powstanie Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych i Średnich. Nowa jednostka nie znalazła jednak płaszczyzny porozumienia ze Związkiem Zawodowym Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich, co zaowocowało brakiem współpracy pomiędzy nimi.
Zdj. Wikimedia Commons
Tymczasem ZPNSP już od pierwszych miesięcy istnienia przystąpił do tworzenia komisji w poszczególnych miastach wojewódzkich. Ich zadaniem była rozbudowa sieci organizacyjnej Związku. Tego typu komisje powstały w Krakowie i we Lwowie oraz pozostałych miastach o randze wojewódzkiej. Po czasie przekształcono je w zarządy okręgowe. Taki stan ukształtowania schematu organizacyjnego zaspakajał w dużej mierze dążenia poszczególnych ośrodków i wyzwalał wśród ich działaczy aktywność do samodzielnej pracy. W omawianym czasie zauważyć można proces powstawania sekcji zrzeszających nauczycieli poszczególnych typów szkól. Zarząd Główny starał się rozwiązać sprawę przynależności do Związku pedagogów o różnych specjalnościach. W 1919 roku Wydział Wykonawczy powołał do życia Sekcję Nauczycieli Szkół Kolejowych, a w listopadzie 1920 roku powstała Sekcja Nauczycieli Szkół Uzupełniających Przemysłowych. Ważnym krokiem do pełnej integracji przedstawicieli seminariów nauczycielskich ze Związkiem była uchwała IV Zjazdu Delegatów o powołaniu przy Zarządzie Głównym Sekcji Kształcenia Nauczycieli. Powstała ona w lutym 1925 roku. W tym samym czasie uruchomiono także Sekcję Muzyki i Śpiewu oraz Sekcję Rysunkową. Rok później powstała ponadto Sekcja Wychowania Fizycznego. Zrzeszając nauczycieli różnych specjalności sekcje te umożliwiały im prowadzenie badań naukowych oraz pozwalały na podnoszenie własnych kwalifikacji. W 1929 roku utworzono przy Zarządzie Głównym także Wydział Pedagogiczny. Miał on za zadanie koordynować i integrować całokształt działalności Związku w zakresie kształcenia i jednoczenia nauczycieli. Sprawował także pieczę nad sekcjami specjalistycznymi. W tym samym roku powstał również Wydział Prasowy. Do jego zadań należało przygotowanie szerokiej informacji dla prasy o działalności organizacji, utworzenie funkcji korespondentów terenowych i przygotowanie pedagogów do pełnienia tychże obowiązków oraz nawiązanie współpracy z redakcjami pism społeczno – politycznych i oświatowych. Warto w tym miejscu dodać, iż omawiany wydział rozpoczął wydawanie dla prasy pozazwiązkowej „Komunikatu Prasowego”.
Powstanie Związku Nauczycielstwa Polskiego
W warunkach zacieśniającej się współpracy doszło w lipcu 1930 roku do połączenia ZPNSP i ZZNPSŚ. Wówczas to powstała nowa organizacja – Związek Nauczycielstwa Polskiego, której pierwszym prezesem mianowano Stanisława Nowaka. W roku 1931 należało do niej ponad 41 tys. członków oraz istniały 1674 ogniska i 168 oddziałów powiatowych, a w 1938 roku było już ponad 51 tys. osób z legitymacją związkową. Natomiast liczba ognisk wyniosła 1796, a oddziałów powiatowych 173. Jak łatwo zauważyć końcowe lata okresu międzywojennego były dla ZNP czasem intensywnego rozwoju organizacyjnego i początkiem działalności, która trwa do dnia dzisiejszego.
Na koniec warto jeszcze wspomnieć, iż wraz z napaścią hitlerowskich Niemiec dnia 1 września oraz Związku Radzieckiego dnia 17 września 1939 roku na Polskę, legalna działalność ZNP została przerwana na ponad 5 lat. Jednak pod koniec października 1939 roku postanowiono, że Związek pod okupacyjnym kryptonimem TON, czyli Tajna Organizacja Nauczycielska, prowadzić będzie konspiracyjną działalność w zakresie tajnego nauczania i pomocy nauczycielom, ofiarom wojny. Działania te, jakże ważne w tak dramatycznym czasie spowodowały, iż już w latach powojennych liczba członków Związku rosła, a nauczyciele chętnie wstępowali w jego szeregi.
Maciej Wierzchnicki
Bibliografia:
Grześ B., Związek Nauczycielstwa Polskiego od korzeni po współczesność, Warszawa 2000.
Szczechura T., Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1919 – 1939,
Warszawa 1957.
Walczak M., ZNP wczoraj i dziś, Warszawa 1968.
Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1905 – 1985, pr. zb. pod red. B. Grzesia, Warszawa 1986.
