W. Michnal, Działalność społeczno- kulturowa Łemków w Beskidzie Niskim po 1989 roku
Książki, które są nieco tylko poprawionymi wersjami prac doktorskich rzadko, kiedy są zdatne do czytania przez zwykłego, szarego czytelnika. Zawsze tak naukowo profesjonalne a przez to do bólu nudne. A jednak można inaczej. I publikacja Wiolety Michnal jest na to dowodem. Autorka, bowiem tworzy i profesjonalnie i ciekawie a przy tym w sposób nadający się do czytania.
„Działalność społeczno- kulturalna Łemków w Beskidzie Niskim po 1989 roku”– tak długi tytuł nosi książka dr Michnal, wydana nakładem krośnieńskiej oficyny Ruthenicart, z którą miałem przywilej się zapoznać i zrecenzować. Pozycja jest mówiąc pokrótce naprawdę dobra. Zresztą nie tylko ja tak uważam. Recenzje stworzone przez fachowców, a zamieszczone w samej książce i na tylnej okładce, utrzymana są w tym samym duchu. Jednak oni oceniali, co innego, zauważali przede wszystkim naukowe i badawcze aspekty pozycji. I tu naprawdę jest świetnie, bo jakość badawcza „Działalności…” jest naprawdę wysoka. A jakie są jej wartości „czytelnicze”?
Praca dr Michnal porusza temat rzadko opracowywany, dotychczas traktowany trochę po macoszemu temat, który nadal nie wypłynął na szerokie wody historiografii. Oprócz bogatego aparatu badawczego, bibliografii i krótkiego, treściwego wstępu, tak typowych dla pracy badawczej, w książce czytelnik może znaleźć naprawdę solidną dawkę powojennej historii Łemków okraszonej jeszcze ciekawostkami nawet współczesnego pochodzenia. Co ciekawe z kolejnych rozdziałów przebija też opis ewolucji podejścia polskich władz państwowych do kwestii mniejszości łemkowskiej od roku 1947 w sumie aż po dziś dzień. A wszystko to podane czytelnikowi w formie dość łatwej do przyswojenia i zapamiętania. O zdecydowanie jest największą zaletą książki.
W części zasadniczej autorka przedstawia historię i działalność najważniejszych organizacji łemkowskich po roku 1989, zgodnie z tematem badań, skupiając się jednak głównie na aspekcie kulturalnym i społecznym. Każda z czterech instytucji tego typu została opisana i oceniona w osobnych rozdziałach, co ułatwia z pewnością lekturę i zapewnia przejrzystość rozważań. Same oceny i wnioski też z pewnością stanowią zaletę pozycji. Nie jest to jedynie sucha prezentacja faktów, z którymi można zapoznać się na własną rękę. Oprócz tego zamieszczone w książce tabele naprawdę sporo mówią i uzupełniają wiedzę, którą autorka podaje w treści.
Narracja powoduje także powstawanie w głowie czytelnika pytań, czasem retorycznych, czasem wymagających dokładniejszej kwerendy. Przynajmniej w mojej głowie podczas lektury działy się takie rzeczy. Takie pytania powstają między innymi podczas omawiania przez autorkę kwestii napięć polsko- łemkowskich. Kto stoi za napięciami na linii tych, którzy, na co dzień są swoimi sąsiadami? Jakie problemy i jakie interpretacje wspólnej historii prowadzi, do takich napięć? To tylko niektóre z nich. Z kilka autorka pomaga znaleźć odpowiedź.
Doskonałym zwieńczeniem książki są transkrypcje wywiadów, które dr Michnal przeprowadziła z najważniejszymi działaczami łemkowskimi, zamieszczone w aneksie. One taż dają czytelnikowi naprawdę dużo. Niestety w nich samych, ale i w całej książce sporadycznie zdarzają się literówki. Nie utrudniają jednak lektury w sposób zasadniczy.
Generalnie pozycję dr Michnal należy ocenić bardzo pozytywnie. Mimo wysokiej wartości naukowej nadal jest książką zdatną do czytania, troszkę trudniejszą, ale przez to ambitniejszą i więcej wnoszącą do życia czytelnika. W skrócie– pozycja obowiązkowa dla wszystkich zainteresowanych historią i kulturą łemkowską.
I na koniec troszkę prywaty. Osobiście miałem dziwne wrażenia czytając o osobach, które zna się osobiście a nawet, których sąsiadem się jest oraz wydarzeniach, w których uczestniczyło się samemu (m.in. reforma szkolnej nauki języka łemkowskiego). Cóż! Człowiekowi przyszło mieszkać w naprawdę ciekawej okolicy!
Wydawnictwo: Oficyna Ruthenicart
Ocena recenzenta: 5,5/6
Dawid Siuta
