Ewolucja kulturowa Homo sapiens w Eurazji

Ewolucja kulturowa Homo sapiens w Eurazji: nowe badania

Ewolucja kulturowa Homo sapiens w Eurazji: opóźniony wzrost produktywności najnowocześniejszych narzędzi kamiennych w południowej Jordanii

Ewolucja kulturowa Homo sapiens w Eurazji została poddana badaniom przez naukowców z Muzeum Uniwersyteckiego w Nagoi w Japonii. Analizy asamblażów narzędzi kamiennych wyjawiają, że kluczowy wzrost produktywności nastąpił później niż sądzono, kwestionując dotychczasowe wyobrażenia o technologicznej rewolucji.

Najnowsze odkrycia w ewolucji narzędzi kamieniarskich rzuciły nowe światło na przejście od paleolitu środkowego (MP) do górnego (UP), ujawniając, że kluczowy wzrost produktywności narzędzi miał miejsce później niż dotychczas przypuszczano.

Badania prowadzone w południowej Jordanii przyniosły nieoczekiwane rezultaty, sugerując, że istotny rozwój technologiczny związany z produkcją narzędzi kamieniarskich nastąpił wczesnym UP (EUP), a nie w tradycyjnie rozumianej granicy MP-UP. Te odkrycia radykalnie zmieniają nasze pojęcie o „rewolucji” w produkcji narzędzi, stawiając pod znakiem zapytania dotychczasowe przekonania na temat technologicznej ewolucji człowieka.

Ewolucja kulturowa Homo sapiens w Eurazji. Nowe Odkrycia w ewolucji narzędzi z kamienia

Zmiana narzędzi kamiennych od paleolitu środkowego (MP) do górnego (UP) stanowi jeden z najbardziej fascynujących rozdziałów w historii technologicznej człowieka. Długo przyjmowano, że przejście to, znane jako MP-UP, wiązało się z „rewolucją” w produkcji narzędzi, polegającą na zwiększonej efektywności wykorzystania kamienia.

Badania przeprowadzone w południowej Jordanii ujawniły jednak, że faktyczny wzrost produktywności narzędzi kamiennych miał miejsce później, niż dotychczas sądzono.

W ramach unikalnego projektu badawczego zespół archeologów przeanalizował osiem asamblażów narzędzi kamiennych z pięciu stanowisk w regionie Lewantu, aby rzucić światło na ten proces. Badanie skupiło się na ewolucji współczynnika produktywności, mierzonego jako stosunek długości krawędzi tnącej do masy kamienia.

Było to możliwe dzięki zastosowaniu szeregu protokołów pomiarowych do precyzyjnego mierzenia nieregularnych krawędzi ponad 5000 narzędzi kamiennych.

Niespodziewanie, analizy wykazały, że znaczący wzrost produktywności narzędzi nie nastąpił podczas konwencjonalnie rozumianej granicy MP-UP, ale później – w związku z rozwojem technologii ostrzy w wczesnym UP (EUP). Odkrycie to zmienia tradycyjną narrację o „rewolucji” w produkcji narzędzi i sugeruje bardziej stopniowy proces ewolucji technologicznej.

Wyniki te wskazują na rozprzestrzenianie się Homo sapiens około 50-40 tysięcy lat temu oraz na naciski kulturowe i technologiczne, które mogły wpływać na przetrwanie neandertalczyków. Tradycyjne wyobrażenie o szybkim i jednolitym rozprzestrzenianiu się Homo sapiens w Europie, przynoszącym ze sobą zaawansowane technologie, zostaje zakwestionowane przez odkrycie geograficznie zróżnicowanych wzorców kulturowych.

Przejście od paleolitu środkowego

Badanie ujawniło, że od późnego MP do EUP, wzrosła częstotliwość ostrzy i ostrzyków, jednak istotny wzrost efektywności produkcji uzyskano dzięki zmniejszeniu rozmiarów i masy tych narzędzi. Oznacza to, że przejście na bardziej zaawansowane technologie, takie jak produkcja drobniejszych ostrzyków, było kluczowe dla zwiększenia wydajności narzędzi kamiennych.

Odkrycia te mają ważne konsekwencje dla zrozumienia technologicznej ewolucji człowieka. Wysuwają one hipotezę o ewolucyjnym trendzie, w którym innowacje technologiczne, takie jak miniaturyzacja narzędzi, rozprzestrzeniały się wolniej i były bardziej złożone, niż wcześniej zakładano.

Wskazuje to również na potrzebę przemyślanej reewaluacji konwencjonalnych chronologicznych granic między MP a UP oraz na konieczność uwzględnienia lokalnych różnic w dynamice kulturowej.

Odkrycia dotyczące opóźnionego wzrostu produktywności narzędzi kamiennych w okresie przejściowym środkowo-górnego paleolitu w południowej Jordanii zmieniają nasze zrozumienie ewolucji technologicznej człowieka. Sugerują one, że proces ten był bardziej stopniowy i zróżnicowany geograficznie, niż wcześniej sądzono. W świetle tych wyników, tradycyjne poglądy na „rewolucję” technologiczną wymagają rewizji, otwierając nowe ścieżki badań w archeologii prehistorycznej.

Paleolit – Jordania

Jordania jest miejscem o bogatej historii ludzkiej obecności, sięgającej bardzo odległych czasów. Dolina Jordanu jest jednym z pierwszych obszarów, które osiągnęły grupy ludzkie (Homo Erectus) migrujące z Afrykańskiego Rowu około 2 500 000 p.n.e. Najstarsze ślady obecności ludzkiej można zidentyfikować w bardzo wczesnym okresie, podczas gdy pierwsze depozyty narzędzi na powierzchni datowane są na ponad 1 000 000 p.n.e.

Te depozyty znajdują się w Dolinie Jordanu wzdłuż brzegów starożytnej Jeziora Lisan, które rozciągało się od północy Doliny aż do południowego brzegu obecnego Morza Martwego, oraz w bocznych dolinach wiodących ku wyżynom, takich jak basen Jafr, basen Hisma… W Wadi Zarka odkryto artefakty na dawakarnych osadach rzecznych datowanych na 2 450 000 lat temu, umieszczając ten teren wśród pierwszych miejsc świadczących o obecności ludzkiej poza Afryką.

Wschodnia Pustynia, będąca pochodzenia wulkanicznego, dostarcza dużą ilość krzemienia i krzemienia krzemionkowego. W rezultacie liczne grupy ludzkie osiedliły się i wędrowały w tych obszarach przez tysiąclecia paleolitu i neolitu.

Podział paleolitu:

  • oldowan: 2 500 000 – 1 500 000 p.n.e.
  • dolny paleolit: 1 500 000 – 150 000 p.n.e.: Homo Erectus produkuje pierwsze narzędzia krzemienne znane jako Acheulean, a także wczesną technikę Levallois. Ta technika obróbki kamienia polega na usuwaniu płatków lub ostrzy przez uderzanie w blok kamienny w określonym miejscu.
  • środkowy paleolit (150 000 – 43 000 p.n.e.): obecność Homo Neanderthalensis i pojawienie się nowoczesnego człowieka (Homo sapiens) na końcu tego okresu. Narzędzia krzemienne znacząco się rozwijają począwszy od 90 000 lat za sprawą nowych technik, takich jak technika Levalloisian. Techniki te ulepszają się około 45 000 p.n.e., a można znaleźć noże, groty, wiertła… ta przemysł krzemieniarski nazywany jest lewantyńskim mousterianem i obejmuje długie ostrza.
  • górny paleolit (43 000 – 21 000 p.n.e.): Homo sapiens produkuje zaawansowane techniki kamienne, w tym wszelkiego rodzaju długie i krótkie ostrza, oraz prace artystyczne w postaci prymitywnego rzemiosła.
  • epipaleolit (21 000 – 10 200 p.n.e.): ludzie zamieszkują większe i bardziej złożone społeczności. Są myśliwymi i zbieraczami, zaczynają osiedlać się na dłuższe okresy sezonowe w tym samym miejscu. Koniec epipaleolitu przynosi pierwsze zbieranie dzikich zbóż, mielenie i przetwarzanie nasion na chleb.

To również pod koniec epipaleolitu (wczesny kultura natufiańska), rozpowszechnia się architektura półzapadłych chat okrągłych. Ten okres dzieli się na podokresy: wczesny epipaleolit (21 000 – 16 000 p.n.e. / kultura kebaran), środkowy epipaleolit (16 000 – 13 000 p.n.e. / kultura geometryczna kebaran) i późny epipaleolit (13 000 – 10 200 p.n.e. / wczesna kultura natufiańska, która utrzymuje się podczas neolitu).


Źródła:

  • Seiji Kadowaki, Joe Yuichiro Wakano, Toru Tamura, Ayami Watanabe, Masato Hirose, Eiki Suga, Kazuhiro Tsukada, Oday Tarawneh, Sate Massadeh, Delayed increase in stone tool cutting-edge productivity at the Middle-Upper Paleolithic transition in southern Jordan, Nature Communications [dostęp 09.02.2024].
  • Paleolithic, Paths of Jordan [dostęp 09.02.2024].

Fot. Mapa Lewantu przedstawiająca stanowiska z późnego środkowego paleolitu, początkowego górnego paleolitu i wczesnego górnego paleolitu. Stanowiska z wczesnego górnego paleolitu obejmują stanowiska z ahmaryjskimi i podobnymi zespołami ostrzy. Mapy zostały wykonane przy użyciu Natural Earth

Comments are closed.