Tego dnia 1771 roku na zlecenie teściów została zamordowana ciężarna Gertruda z Komorowskich Potocka
Będąca w zaawansowanej ciąży 17-letnia Gertruda z Komorowskich Potocka, pierwsza żona Stanisława Szczęsnego Potockiego, została napadnięta i zamordowana na drodze koło Sielca Bełskiego przez nadwornych kozaków jej nieaprobującego małżeństwa teścia, Franciszka Salezego Potockiego.
Gertruda z Komorowskich Potocka urodziła się w 1754 roku w Susznie jako córka Jakuba Komorowskiego. Komorowscy sąsiadowali z Franciszkiem Salezym Potockim. Gdy Gertruda miała 16 lat, ojciec zabrał ją ze sobą w odwiedziny do Potockich, gdzie często bywał.
Zwróciła ona uwagę Stanisława Szczęsnego Potockiego. Wywiązał się między nimi potajemny romans, o którym wiedzieli, i który aprobowali Komorowscy. Nie mieli o nim jednak pojęcia Potoccy. Romans przerodził się w oświadczyny, a wkrótce potem doszło do potajemnego ślubu Gertrudy ze Stanisławem.
Gertruda miała być już wtedy w ciąży ze Stanisławem. 18 listopada 1770 roku w Susznie odbyły się zaręczyny i podpisanie intercyzy. 16 grudnia 1770 roku w cerkwi unickiej w Niestanicach odbył się ślub.
Gdy teściowie Gertrudy dowiedzieli się o ślubie, Franciszek próbował wymusić na Stanisławie unieważnienie małżeństwa z powodu uwiedzenia. Postanowili oni porwać Gertrudę i umieścić w klasztorze, w którym przeoryszą była ich krewna. Miała tam zostać do czasu unieważnienia małżeństwa.
Sprawa jednak nabrała rozgłosu, a Komorowscy postanowili wziąć sprawy w swoje ręce. Jakub postanowił przenieść żonę i córkę do Lwowa. Podczas drogi przez Nowe Sioło, w środę popielcową 13 lutego 1771 roku, zostali zaatakowani przez kozaków Potockiego pod dowództwem Aleksandra Dąbrowskiego, którzy udawali Rosjan.
W wyniku tego ataku, będąca prawdopodobnie w 6. miesiącu ciąży, 17-letnia Gertruda zginęła. Według Potockich – przypadkiem. Napastnicy mieli przykryć ją futrami, aby stłumić krzyki, gdy po drodze mijały ich inne wozy, pod którymi Gertruda miała się udusić.
Co z ciałem Gertrudy?
Według jednej wersji, ciało Gertrudy miano wrzucić do rzeki Raty w pobliżu Sielca Bełzkiego. Ciało miało wypłynąć na wiosnę. Według drugiej wersji, ciało znaleziono nad Bugiem w Konotopach koło Sokala.
Komorowscy, bez ciała Gertrudy, nie mogli wytoczyć Potockim procesu. Franciszek ukrył sprawców, a Stanisława wyprawił za granicę. W październiku kolejnego roku Franciszek zmarł.
O sprawie wkrótce zrobiło się głośno i zainteresowali się nią Czartoryscy. Pomogli oni wytoczyć Komorowskim sprawę przeciwko Potockim, dzięki czemu uzyskali odszkodowanie w 1774 roku w postaci kilkuset tysięcy złotych, kilku wsi, a w 1777 roku otrzymali także miasteczko Witków Nowy.
Źródła:
- Komorowski Jarosław, Tragedia Gertrudy Komorowskiej, „Spotkania z Zabytkami”, Nr 12/2007 (grudzień 2007), s. 16-18.
- Literatura i sztuka. Józef Białynia Chołodecki. Gertruda z Komorowskich Szczęsnowa Potocka i odkrycie jej grobowca, „Słowo Polskie” 498, s. 5, 2 listopada 1906.
Fot. Gertruda Komorowska na saniach, obraz Leona Wyczółkowskiego z 1883 roku
