Tego dnia 1937 roku została opublikowana jedna z najsławniejszych książek J.R.R. Tolkiena – Hobbit
Hobbit, czyli tam i z powrotem jest powieścią przeznaczoną dla dzieci opowiadającą o epickiej podróży Bilba Bagginsa z Shire wraz z gromadą krasnoludów do Samotnej Góry – Ereboru. Do dziś pozostaje klasykiem literatury dla dzieci i młodzieży.
Pochodzenie i prace nad książką
Tolkien już na początku lat 30. zamierzał wydać książkę, będącą kompilacją bajek osadzonych w świecie Śródziemia, które autor opowiadał swoim dzieciom na dobranoc.
Pewnego dnia, sprawdzając prace studentów, do głowy miał mu przyjść pomysł na pierwsze i zarazem najsłynniejsze zdanie w całej powieści, które zapisał potem na pustej kartce:
cytat: W pewnej norze ziemnej mieszkał sobie pewien hobbit.
Z początku nic nie zapowiadało wydania przygód sympatycznego hobbita. Tolkien stworzył jedynie zbiór niepowiązanych ze sobą krótkich historii. Wobec pozytywnych recenzji swoich przyjaciół, autor zaczął prezentować je w szerszym gronie – kole literackim w Oksfordzie. Stamtąd również otrzymał pozytywny odbiór swoich prac i rozpoczął pracę nad wydaniem dzieła.
Wydanie powieści
1936 roku gotowa książka została złożona do jednego z największych wydawnictw na Wyspach Brytyjskich – George Allen and Unwin. Przed publikacją szef wydawnictwa dał gotową powieść swojemu synowi – Raynerowi. Ten także wyraził pozytywną opinię i Hobbit mógł trafić do druku w większej skali.
Pierwszy nakład wydano we wrześniu 1937 roku w 1500 egzemplarzach. Pierwsza wersja Hobbita miała posiadać mapę ukazującą cel krasnoludów – górę Erebor, która miała posiadać napisy możliwe do zobaczenia tylko pod światło. Wydawca jednakże nie zgodził się na obecność takiego elementu w publikacji. Mimo to w książce znalazło się miejsce na kilka ilustracji i map, których autorem był sam Tolkien.
Do końca roku książka Tolkiena wyczerpała nakład i wkrótce ich liczba zaczęła iść w dziesiątki. Czytelnicy chcieli kontynuacji przygód hobbitów. Dodatkowo dzieło zyskało aprobatę krytyków (m.in. przyjaciela Tolkiena – C.S. Lewisa).
Sam Tolkien chciał kontynuować pisanie o Śródziemiu – przekazał on swoje rękopisy pierwotnemu wydawcy, ale z uwagi na brak występowania w nim hobbitów, na razie nie były publikowane. Wkrótce autor rozpoczął pracę nad swoim największym dziełem – Władcą Pierścieni.
Obecnie Hobbit został sprzedany w dziesiątkach milionów egzemplarzy. Przetłumaczono go na ponad 60 języków. W Polsce klasykiem można określić pierwsze wydanie z 1960 roku w tłumaczeniu Marii Skibniewskiej.
Hobbit – fabuła
Akcja powieści opiera się na podróży i wewnętrznej przemianie hobbita z Shire – Bilbo Bagginsa.
Pretekstem do wyprawy jest próba odzyskania ojczyzny jednego z klanów krasnoludów – Ereboru. Grupą 13 wygnańców dochodzi Thorin Dębowa Tarcza. Wielokrotnie swoją pomoc w trakcie podróży oferuje także wszędobylski czarodziej Gandalf.
Grupa musi radzić sobie z wieloma przeciwnościami i pościgiem Orków na czele z samym Azogiem Plugawym.
Hobbit – inspiracje
Tolkienowskie dzieło w dużej mierze czerpie z literatury staroangielskiej (głównie poematu o Beowulfie), którą autor znał bardzo dobrze. Z pewnością czerpał także z mitów starogermańskich (świadczy o tym m.in. obecność krasnoludów). Sądzono, że postać Bilbo Bagginsa była inspirowana charakterem samego autora, czemu jednak ten kategorycznie zaprzeczał.
Z kolei charaktery krasnoludów wraz z ich kalendarzem były wzorowane na stereotypowych cechach ludności żydowskiej (skąpstwo, smykałka do handlu itd.).
Ciekawsze różnice
Pierwotna wersja Hobbita znacząco różni się fabułą od wersji znanej nam z obecnych, poprawionych wydań. I tak choćby po zdobyciu pierścienia Bilbo zamiast uciekać z pierścieniem rozszedł się z jego poprzednim właścicielem Gollumem w zgodzie.
Kolejną różnicą jest osoba zabójcy smoka Smauga. W pierwotnej wersji zamiast człowieka z miasta ludzi w Dale jest nim sam główny bohater Bilbo.
Krzysztof Izdebski
Bibliografia:
- Carpenter Humphrey, Tolkien – biografia, tłum. A. Sylwanowicz, Warszawa 2016.
- Tolkien J.R.R., Hobbit, czyli tam i z powrotem, tłum. M. Skibniewska, Warszawa 1960.
