Po raz pierwszy analiza DNA ujawniła tożsamość kapitana zjedzonego podczas niefortunnej wyprawy Franklina. To James Fitzjames
Niedawna analiza DNA pozwoliła zidentyfikować szczątki kapitana, oficera Królewskiej Marynarki Wojennej. James Fitzjames zaginął ponad 175 lat temu podczas nieudanej wyprawy przez Przejście Północno-Zachodnie w Kanadzie.
Fitzjames był członkiem ekspedycji Sir Johna Franklina z 1845 roku, która opuściła Anglię ze 129 ludźmi na pokładzie dwóch statków, HMS Erebus i HMS Terror, próbując przemierzyć arktyczne Przejście Północno-Zachodnie, łączące Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym. Oba statki zostały jednak uwięzione przez zamarzający ocean, a cała załoga zginęła.
Zajrzyj też tu: Członkowie załogi statków Terror i Erebus mogli paść ofiarą kanibalizmu ze strony współzałogantów
Po śmierci Franklina, Fitzjames objął dowództwo nad HMS Erebus, ale on również został unieruchomiony w pobliżu Wyspy Króla Williama. Przez lata na wyspie znajdowano wiele szczątków szkieletów załogi, ale Fitzjames jest dopiero drugą osobą, która została zidentyfikowana.
W niedawnym badaniu kanadyjscy naukowcy wyodrębnili DNA z zęba przymocowanego do kości szczęki, która była częścią kolekcji około 400 ludzkich kości i zębów. DNA zostało dopasowane do żyjącego krewnego, potwierdzając identyfikację.
Główny autor badania, archeolog Douglas Stenton z University of Waterloo w Kanadzie, wraz ze swoim zespołem wyodrębnił DNA z trzonowca odkrytego w 1993 roku. Zebrali również próbki DNA od 25 żyjących potomków załogi z wyprawy Franklina. Analiza chromosomu Y zęba pasowała do jednego z tych potomków, drugiego kuzyna oddalonego o pięć pokoleń od kapitana Fitzjamesa. Obaj mieli wspólnego przodka ze strony ojca – pradziadka Fitzjamesa.
Naukowcy wcześniej podejrzewali, że ta osoba, teraz potwierdzona jako James Fitzjames, była prawdopodobnie ofiarą kanibalizmu. Bioarcheolog Anne Keenleyside, która zmarła w 2022 roku, wcześniej zidentyfikowała ślady cięcia na wielu odzyskanych szczątkach, w tym na nowo zbadanej kości szczęki.
Sugerowało to, że ocalali członkowie załogi, w desperackiej próbie uniknięcia śmierci głodowej, spożyli części ciała Fitzjamesa, a także innych marynarzy, według autorów nowego badania.
Odkrycie to czyni Fitzjamesa pierwszą potwierdzoną ofiarą kanibalizmu wśród członków ekspedycji. Autorzy badania zauważyli, że „jest możliwe, że był jednym z pierwszych, którzy umarli” na Wyspie Króla Williama. Odkrycie to zostało szczegółowo opisane w badaniu opublikowanym 24 września w Journal of Archaeological Science: Reports.
Fitzjames przyczynił się również do historycznego zapisu wyprawy, pozostawiając ponurą notatkę w kamiennym kopcu w Victory Point na Wyspie Króla Williama. Notatka opisywała śmierć kilku członków załogi, w tym Sir Johna Franklina, oraz decyzję ocalałych o opuszczeniu statków i podjęciu próby pieszej podróży do Back River w Nunavut, najbardziej wysuniętym na północ terytorium Kanady.
Niestety, żaden z ocalałych nie dotarł do celu. Prowadzone przez Inuitów grupy poszukiwawcze znalazły później szczątki szkieletów rozrzucone w różnych miejscach na Wyspie Króla Williama. Ta niefortunna wyprawa stała się inspiracją dla serialu telewizyjnego AMC „The Terror”, horroru przedstawiającego tragiczne wydarzenia.
Identyfikacja ta potwierdza dopiero drugiego członka ekspedycji Franklina. W 2021 roku Stenton i jego zespół zidentyfikowali szczątki Johna Gregory’ego, głównego inżyniera HMS Erebus, na podstawie DNA pobranego z jego czaszki.
Dowody na kanibalizm wśród załogi są zgodne z ustnymi historiami Inuitów, którzy poprowadzili poszukiwaczy do szkieletów członków wyprawy. Inuici donosili, że widzieli 40 mężczyzn ciągnących łódź statku na saniach, a w następnym roku znaleźli liczne zwłoki w pobliżu ujścia rzeki Back. Niektóre z tych ciał wykazywały oznaki kanibalizmu.
Źródła:
- Douglas R. Stenton, Stephen Fratpietro, Robert W. Park, Identification of a senior officer from Sir John Franklin’s Northwest Passage expedition, Journal of Archaeological Science: Reports [dostęp: 04.10.2024].
- Soumya Sagar, In a 1st, DNA analysis reveals identity of captain cannibalized during ill-fated Franklin expedition, Live Science [dostęp: 04.10.2024].
