Wybitni działacze, naukowcy i publicyści, którzy zmarli w 2024 roku, pozostawili po sobie niezatarte ślady w polskim i międzynarodowym życiu intelektualnym, politycznym oraz społecznym.
Wśród nich był Andrew Colin Renfrew, brytyjski archeolog, który wniósł istotny wkład w rozwój archeogenetyki i paleojęzykoznawstwa. Józef Wojnar, specjalista w dziedzinie fizjologii sportu i nauczyciel akademicki związany z Politechniką Opolską, poświęcił życie zarówno pracy naukowej, jak i wychowaniu młodych sportowców. Rafał Maria Żebrowski, historyk i publicysta, specjalizował się w badaniach nad historią Żydów oraz analizie twórczości swojego wuja, Zbigniewa Herberta.
Janusz Henryk Szkutnik, działacz polityczny i historyk, odgrywał kluczową rolę w polskim ruchu opozycyjnym lat 80., szczególnie w „Solidarności Wiejskiej” i „Solidarności Walczącej”. Zmarła także turecka 110-latka, która zajmowała się historią Hetytów. Każdy z nich pozostawił po sobie niezatarty ślad w swojej dziedzinie, a ich śmierć stanowi wielką stratę dla polskiej i światowej nauki oraz polityki.
1 stycznia 2024 zmarła Iwona Śledzińska-Katarasińska
Była dziennikarką i politykiem, jedyną posłanką zasiadającą nieprzerwanie w Sejmie RP przez dziewięć kadencji (1991–2023). Działała w opozycji w PRL, była internowana, a po 1989 roku współtworzyła polską scenę polityczną, m.in. jako członkini Platformy Obywatelskiej i przewodnicząca sejmowej Komisji Kultury. Zasłynęła także jako redaktor naczelna łódzkiego dodatku „Gazety Wyborczej”. Jej pogrzeb w Łodzi miał charakter państwowy.
2 stycznia 2024 zmarł Dariusz Brodka
Był polskim historykiem, filologiem klasycznym i bizantynologiem, profesorem nauk humanistycznych. Ukończył historię i filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie od 1997 roku pracował naukowo. Uzyskał habilitację w 2005 roku na podstawie badań nad filozofią historii w późnoantycznej historiografii, a od 2010 roku był profesorem UJ. Kierował Zakładem Bizantynistyki i Neohellenistyki oraz od 2020 roku pełnił funkcję dyrektora Instytutu Filologii Klasycznej.
9 stycznia 2024 zmarł Tadeusz Isakowicz-Zaleski
W latach 80. odprawiał msze za ojczyznę w Nowej Hucie, organizował XIV grupę Pieszej Pielgrzymki na Jasną Górę oraz publikował w prasie podziemnej („Spotkania”, „Hutnik”). Był represjonowany przez SB, dwukrotnie ciężko pobity. Wspierał opozycję, robotników i osoby z niepełnosprawnościami. Współtworzył Fundację im. Brata Alberta.
Był duszpasterzem Ormian w Polsce, proboszczem parafii w Gliwicach i współpracownikiem Radia Maryja. Zajmował się także lustracją duchowieństwa, co wywołało kontrowersje w Kościele. Był orędownikiem pamięci o ludobójstwie Ormian i Polaków na Kresach. Współorganizował konwoje humanitarne i liczne akcje na rzecz niepełnosprawnych. Prowadził programy telewizyjne i wspierał uchodźców z Ukrainy.
Dążył do ujawnienia współpracy duchownych z SB, co spotkało się z krytyką hierarchów. Wydał książkę Księża wobec bezpieki, nagrodzoną Nagrodą Literacką im. Mackiewicza. Krytykował hierarchów za ich postawy polityczne i działania wobec pedofilii w Kościele. Był zaangażowany politycznie, wspierał m.in. Jarosława Kaczyńskiego i Pawła Kukiza.
14 stycznia 2024 zmarła Elżbieta Kowalczyk-Heyman
Od 1977 do 2015 roku, pracowała w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1982 roku obroniła pracę doktorską pt. „Systemy obronne wałów podłużnych we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich”, która została wydana drukiem w 1987 roku. W 1993 uzyskała stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy „Nazwy obronne Słup, Samborza i Zawada a zagadnienie obrony stałej ziem polskich w średniowieczu”. W 2015 roku otrzymała tytuł profesora nauk humanistycznych.
16 stycznia 2024 zmarł Vaino Väljas
Był radzieckim i estońskim politykiem oraz dyplomatą, I sekretarzem Komunistycznej Partii Estonii w latach 1988–1990. Wstąpił do partii komunistycznej, pełniąc różne funkcje w Komsomole, m.in. I sekretarza Komitetu Centralnego Komsomołu Estońskiej SRR. Od 1956 roku był członkiem Komitetu Centralnego i zastępcą członka Biura Politycznego KC Komunistycznej Partii Estonii. W 1961 roku objął stanowisko I sekretarza Komitetu Miejskiego w Tallinnie, a w latach 1963–1967 roku przewodniczył Radzie Najwyższej Estońskiej SRr.
Od 1971 roku był sekretarzem Komitetu Centralnego KPE. W 1980 roku rozpoczął pracę w dyplomacji radzieckiej, pełniąc funkcję ambasadora w Wenezueli, Trynidadzie i Tobago oraz Nikaragui. 16 czerwca 1988 roku został I sekretarzem Komunistycznej Partii Estonii, promując liberalne poglądy i wspierając narodowe aspiracje Estończyków. Po odzyskaniu niepodległości przez Estonię w 1991 roku stanął na czele Demokratycznej Estońskiej Partii Robotniczej. W 1995 roku wycofał się z polityki.
16 stycznia 2024 zmarł Juliusz Chrościcki
Był polskim historykiem sztuki, specjalistą w zakresie europejskiej sztuki nowożytnej, baroku, historii kultury i ikonografii władzy. W 1991 roku tytuł profesora nauk humanistycznych. Przez wiele lat był profesorem zwyczajnym na Uniwersytecie Warszawskim, a po 2012 roku pracował na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie.
Był przewodniczącym Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk i członkiem rad muzealnych Zamku Królewskiego w Warszawie, Zamku w Wersalu i Pałacu w Wilanowie. W latach 1995–1998 był dyrektorem Centre de la Civilisation Polonaise na Uniwersytecie Paris Sorbonne. Współtworzył międzynarodowy program badawczy dotyczący funeralnych strategii dynastii książęcych, który prowadził w latach 2006–2009. Odznaczony srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” w 2007 roku. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
16 lutego 2024 zmarł Aleksiej Nawalny
Był rosyjskim prawnikiem, publicystą i działaczem politycznym, liderem rosyjskiej opozycji i więźniem politycznym. Zyskał międzynarodową sławę jako autor dwóch popularnych kanałów na YouTube, na których publikował filmy o korupcji w administracji prezydenta Rosji Władimira Putina oraz prowadził jeden z najpopularniejszych w kraju blogów.
Organizował antyrządowe demonstracje, ubiegał się o urząd w celu propagowania reform przeciwko korupcji i Władimirowi Putinowi. Był członkiem Rosyjskiej Opozycyjnej Rady Koordynacyjnej, liderem partii Rosja Przyszłości i założycielem Fundacji Walki z Korupcją. Miał ponad sześć milionów subskrybentów na YouTube i ponad dwa miliony obserwujących na Twitterze. Początkowo antysystemowy nacjonalista, z czasem przyjął poglądy liberalne i antyimperialistyczne.
18 stycznia 2024 zmarł Donald Adamson
Był brytyjskim historykiem, biografem, krytykiem literackim i tłumaczem literatury francuskiej. Autorem m.in. książki Blaise Pascal: Mathematician, Physicist and Thinker about God. W 1971 roku uzyskał stopień doktora filozofii na Uniwersytecie Oksfordzkim. Większość kariery spędził jako wykładowca na uniwersytetach, a także nauczał w Manchester Grammar School oraz Lycée Louis-le-Grand.
Przewodniczył Komisji Egzaminacyjnej na Uniwersytecie Londyńskim, a w 1989 roku został członkiem wizytującym Wolfson College w Cambridge. Odznaczony m.in. tytułem kawalera francuskiego Orderu Palm Akademickich (1986), kawalera brytyjskiego Orderu Świętego Jana z Jerozolimy (1998) oraz oficerem francuskiego Orderu Sztuki i Literatury (2022). Był członkiem Królewskiego Towarzystwa Literackiego, Królewskiego Towarzystwa Historycznego, Towarzystwa Antykwariuszy Londyńskich i Instytutu Lingwistów.
26 stycznia 2024 zmarł Włodzimierz Jastrzębski
Był polskim historykiem i publicystą, specjalizującym się w historii najnowszej. Pełnił funkcję szefa Instytutu Historii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz dziekana Wydziału Humanistycznego. Autor kilkudziesięciu książek i setek publikacji naukowych, w tym haseł w Słowniku biograficznym działaczy polskiego ruchu robotniczego. Otrzymał liczne odznaczenia, w tym Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski oraz Medal Komisji Edukacji Narodowej. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego. Z zamiłowania szachista, posiadał II kategorię szachową.
28 stycznia 2024 zmarł Zbigniew Harbuz
Był historykiem, dokumentalistą, kolekcjonerem i miłośnikiem turystyki pieszej, szczególnie związanym z Ziemią Łobeską. Studiował na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytecie Warszawskim. Autor licznych książek, w tym monografii „Z dziejów Ziemi Łobeskiej” oraz ponad 200 artykułów w prasie lokalnej. Był współtwórcą folderów o miejscowościach w regionie, a także kalendariami i biografiami lokalnych mieszkańców. Uhonorowany odznaczeniami, w tym Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz tytułem Honorowego Obywatela Gminy Łobez w 2020 roku.
30 stycznia 2024 zmarł Ryszard Orłowski
Specjalizował się w historii gospodarczej. Ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, uzyskując doktorat i habilitację na UMCS. Od 1951 roku związany z uczelnią, gdzie przez wiele lat prowadził wykłady i pełnił funkcje kierownicze, m.in. dziekana Wydziału Ekonomicznego UMCS. Był także rektorem Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu oraz członkiem kilku towarzystw naukowych. Przez lata prowadził badania z zakresu historii gospodarczej i był redaktorem sekcji ekonomicznej „Annales” UMCS.
31 stycznia 2024 zmarł Przemysław Waingertner
Jako historyk specjalizował się w historii politycznej II RP, wolnomularstwie oraz analizie funkcjonowania mitów i stereotypów. Był pracownikiem Instytutu Historii Uniwersytetu Łódzkiego, publicystą i członkiem Akademickiego Klubu Obywatelskiego im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
6 marca 2024 zmarł Czesław Deptuła
Był historykiem, specjalizującym się w historiografii średniowiecznej i dziejach Kościoła w Polsce średniowiecznej. Ukończył studia na Sekcji Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w 1958 roku. Rozprawę doktorską na temat „Początki grupy brzeskiej premonstratensów polskich” obronił na Uniwersytecie Warszawskim w 1967 roku, pod kierunkiem Tadeusza Manteuffela. W 1991 roku uzyskał habilitację na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
4 kwietnia 2024 zmarł Miron Sycz
Był politykiem ukraińskiego pochodzenia, działaczem Związku Ukraińców w Polsce, nauczycielem oraz samorządowcem. Ukończył studia matematyczne w Olsztynie i studia podyplomowe z administracji. Pełnił funkcje dyrektora Zespołu Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania oraz przewodniczącego rady społecznej szpitala w Górowie Iławeckim. Działał w partiach takich jak PZPR, Unia Wolności, PD i Platforma Obywatelska. W latach 1998–2007 był przewodniczącym sejmiku warmińsko-mazurskiego, a później posłem na Sejm i wicemarszałkiem województwa warmińsko-mazurskiego.
8 kwietnia 2024 zmarł Peter Higgs
Był brytyjskim fizykiem teoretycznym, laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (2013) za przewidzenie istnienia bozonu Higgsa. W 1964 sformułował hipotezę dotyczącą pola Higgsa, które nadaje cząstkom elementarnym masę. Jego praca stanowiła fundament dla dalszego rozwoju modelu standardowego. Higgs spędził większość swojej kariery naukowej na Uniwersytecie Edynburskim, gdzie był profesorem fizyki teoretycznej. Otrzymał wiele nagród, w tym Medal Diraca, Nagrodę Wolfa, Nagrodę Sakurai oraz Medal Copleya.
6 maja 2024 zmarł Jacek Zieliński
Był polskim wokalistą, trębaczem, skrzypkiem, aranżerem i kompozytorem, współzałożycielem i głównym wokalistą zespołu Skaldowie. Jako solista występował na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Był autorem muzyki do hymnu Suwałk, który zaśpiewał z córką.
14 maja 2024 zmarł Janusz Gołębiowski
Był polskim historykiem, ekonomistą, badaczem zagadnień globalizacji, działaczem komunistycznym oraz nauczycielem akademickim. Doktoryzował się na Wydziale Historyczno-Socjologicznym Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR. Zawodowo związany z uczelniami, takimi jak Uniwersytet Warszawski i Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Po 1989 roku pracował na uczelniach prywatnych. Był działaczem Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
21 maja 2024 zmarł Jerzy Kozakiewicz
Był polskim historykiem, politologiem i dyplomatą. W latach 1973–1989 kierował filią Ośrodka Informacji Naukowej PAN w Krakowie. W 1990 rozpoczął karierę dyplomatyczną, a w 1991 objął funkcję konsula generalnego w Kijowie, a później ambasadora RP na Ukrainie, pełniąc tę funkcję do 1996 roku. Następnie powrócił do pracy naukowej, wykładał m.in. w Instytucie Studiów Politycznych PAN oraz Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizując się w problematyce transformacji politycznej w postsowieckich krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
23 maja 2024 zmarł Caleb Carr
Caleb Carr był amerykańskim historykiem wojskowości, dziennikarzem i pisarzem, znanym z powieści osadzonych w realiach wieku pozłacanego. Urodził się w Nowym Jorku jako syn Luciena Carra, członka pokolenia Beat Generation. Studiował historię wojskowości i dyplomacji na Uniwersytecie Nowojorskim.
Carr zdobył popularność powieścią kryminalną Alienista (1994), której akcja toczy się w Nowym Jorku i przedstawia śledztwo w sprawie seryjnych morderstw chłopców. Powieść zdobyła liczne nagrody, w tym Anthony Award i Nagrodę Palle Rosenkrantza. Kolejna jego książka, Anioł ciemności (1997), była równie dobrze przyjęta. Choć późniejsze prace, jak The Italian Secretary i Killing Time, nie odniosły już podobnego sukcesu, Carr pozostaje uznawany za ważnego autora powieści kryminalnych i historycznych.
26 maja 2024 zmarła Ludwika Wujec
Była polską fizyk, nauczycielką, działaczką opozycji. Od 1976 roku współpracowała z Komitetem Obrony Robotników i KSS „KOR”, a po 1980 roku działała w „Solidarności” i w Agencji Prasowej „Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego była internowana, a po 1982 roku pracowała w redakcji „Tygodnika Mazowsze”. W latach 90. angażowała się w politykę, działając w Unii Demokratycznej, Unii Wolności oraz samorządzie warszawskim. Była odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Wolności i Solidarności. Została pochowana na cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
27 maja 2024 zmarł Jan Kieniewicz
Był polskim historykiem, nauczycielem akademickim i dyplomatą, profesorem nauk humanistycznych, ambasadorem RP w Hiszpanii. Ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie uzyskał doktorat i habilitację. Pracował na UW, gdzie pełnił m.in. funkcję kierownika Katedry Iberystyki oraz wicedyrektora Instytutu Historycznego. W latach 1990–1994 był ambasadorem RP w Hiszpanii. Zajmował się historią Indii, Hiszpanii, Polski i Europy. Był członkiem Collegium Invisibile oraz NSZZ „Solidarność”. Został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.
1 czerwca 2024 zmarł Janusz Rewiński
Był polskim aktorem, satyrykiem i politykiem, posłem na Sejm I kadencji. Karierę artystyczną rozpoczął w Teatrze Polskim w Poznaniu, a następnie występował w kabarecie Tey i Kabarecie Olgi Lipińskiej, zdobywając popularność w rolach komediowych. Zagrał w filmach, m.in. w Podróżach pana Kleksa i Kilerze. Brał udział w polityce jako poseł z listy Polskiej Partii Przyjaciół Piwa, później zaangażował się w kampanie wyborcze PiS. Był również przedsiębiorcą, zajmował się rolnictwem. Odznaczony medalami Gloria Artis i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
3 czerwca 2024 zmarła Izabella Olszewska
Była polską aktorką teatralną i filmową, a także pedagogiem. Debiutowała na scenie w 1955 roku w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, a później występowała w Teatrze Ludowym w Krakowie oraz Teatrze Starym w Krakowie. Zyskała popularność dzięki roli Gospodyni w filmie Wesele (1972) Andrzeja Wajdy oraz jako Janina Chomińska w serialu Z biegiem lat, z biegiem dni… (1980). Była także wykładowczynią w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie, pełniąc funkcję prorektora.
6 czerwca 2024 zmarł Mateusz Sitek
Był polskim żołnierzem 1. Warszawskiej Brygady Pancernej, który zginął w wyniku ataku migranta podczas kryzysu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej. Po ukończeniu szkoły służył w Wojskach Obrony Terytorialnej, a od grudnia 2023 roku w 1. Warszawskiej Brygadzie Pancernej.
Zginął 28 maja 2024 roku w okolicach Dubicz Cerkiewnych, po ataku nożem przez migranta podczas próby sforsowania granicy. Pośmiertnie awansowano go na sierżanta i odznaczono Krzyżem Zasługi za Dzielność oraz Złotym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”. Pogrzeb odbył się 12 czerwca 2024 roku, a w całej Polsce zawyły syreny służb mundurowych. Jego imieniem nazwano Komponent Obrony Pogranicza WOT, a jeden z czołgów 1. Warszawskiej Brygady Pancernej otrzymał nazwę „Sitek-21”.
9 czerwca 2024 zmarła Marzena Kipiel-Sztuka
Była polską aktorką, najbardziej znaną z roli Haliny Kiepskiej w popularnym serialu Świat według Kiepskich (1999–2022). Brała także udział w programach telewizyjnych, takich jak Jak oni śpiewają. Występowała również z autorskim repertuarem i w formie stand-upu.
Otrzymała liczne wyróżnienia, w tym „Kryształowy Granat” dla najkomiczniejszej aktorki oraz Krzyż Niepodległości z Gwiazdą klasy I za działalność patriotyczną. W 2024 roku była jedną z najczęściej wyszukiwanych osób w Polsce.
20 czerwca 2024 zmarł Donald Sutherland
Był kanadyjskim aktorem, który zdobył szeroką popularność dzięki rolom w takich filmach jak MASH*, Parszywa dwunastka, Igrzyska śmierci oraz Zwykli ludzie. W swojej karierze, trwającej sześć dekad, otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień, w tym dwie nagrody Złotego Globu i nagrodę Emmy za rolę w filmie Obywatel X. Pomimo licznych znakomitych występów, nigdy nie otrzymał nominacji do Oscara, co sprawiło, że uznawany był za jednego z najlepszych aktorów, którzy nigdy nie zostali uhonorowani tym wyróżnieniem. Był również aktywnym działaczem antywojennym w czasie wojny w Wietnamie.
30 czerwca 2024 zmarł Ryszard Kozłowski
Był polskim historykiem, specjalizującym się w historii XX wieku. Jego rozprawa doktorska dotyczyła cysterskiego klasztoru w Byszewie, a promotorem był Kazimierz Jasiński. W 1977 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy o przeobrażeniach społeczno-politycznych w województwie pomorskim po II wojnie światowej. W 1978 roku objął kierownictwo Zakładu Historii Polski Ludowej, który później zmienił nazwę na Zakład Historii Powszechnej i Polski po 1945 roku. W 1988 roku otrzymał stanowisko profesora, a w 1995 tytuł profesora zwyczajnego.
9 lipca 2024 zmarł Jerzy Stuhr
Był polskim aktorem, reżyserem, pedagogiem i pisarzem, uznawanym za jednego z najwybitniejszych i najpopularniejszych artystów w Polsce. Jego kariera obejmowała zarówno role teatralne, filmowe, jak i dubbingowe. Zyskał sławę dzięki rolom w filmach takich jak Seksmisja czy Kingsajz. W 1990 roku objął stanowisko rektora Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Oprócz działalności aktorskiej, wyreżyserował kilka filmów, z których Pogoda na jutro zdobył międzynarodowe uznanie. Był również zaangażowany społecznie, m.in. jako przewodniczący rady fundacji Krakowskiego Hospicjum dla Dzieci.
23 lipca 2024 zmarł Andrzej Milczanowski
Był prawnikiem i politykiem, działaczem opozycji demokratycznej w okresie PRL, ministrem spraw wewnętrznych w latach 1992–1995. Od 1978 roku angażował się w działalność w „Solidarności”. Po wprowadzeniu stanu wojennego został aresztowany i skazany na więzienie, a następnie zwolniony po amnestii. W latach 1980-1989 był aktywnym członkiem podziemnej „Solidarności”. W 1990 roku rozpoczął pracę w Urzędzie Ochrony Państwa, a w 1992 objął stanowisko ministra spraw wewnętrznych. Złożył dymisję po ujawnieniu sprawy rzekomej współpracy premiera Józefa Oleksego z rosyjskimi służbami, co stało się początkiem tzw. afery Olina. Po zakończeniu kariery politycznej praktykował jako notariusz.
25 lipca 2024 zmarł Zbigniew Bukowski
Był polskim archeologiem, profesorem nauk humanistycznych. W 1955 roku ukończył studia archeologiczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Uzyskał stopień doktora habilitowanego, a w 1982 roku otrzymał tytuł profesora. Pracował w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk oraz na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Był członkiem Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk.
1 sierpnia 2024 zmarła Barbara Sowa „Basia”
W 1940 roku wstąpiła do Związku Walki Zbrojnej i działała w Sanitariacie IV Obwodu „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej. Uczestniczyła w powstaniu warszawskim jako patrolowa plutonu 404, a po jego upadku organizowała tymczasowy szpital w piwnicach Polskiego Monopolu Tytoniowego przy ul. Kaliskiej.
Po wojnie mieszkała we Wrocławiu, gdzie pracowała m.in. w Pafawagu i Zakładach Energetycznych Okręgu Dolnośląskiego. Do emerytury prowadziła bibliotekę w Ośrodku Informacji Technicznej i Ekonomicznej. Obchodziła 106. urodziny w 2024 roku, będąc najstarszą żyjącą uczestniczką powstania warszawskiego. Zmarła 1 sierpnia 2024, w 80. rocznicę wybuchu powstania, i została pochowana na cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.
15 sierpnia 2024 zmarł Louis Mermaz
Był francuskim politykiem, historykiem i samorządowcem, działaczem Partii Socjalistycznej. Pełnił funkcje ministra zaopatrzenia i transportu (1981), przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego (1981–1986), ministra transportu (1988), ministra rolnictwa i leśnictwa (1990–1992) oraz ministra do spraw kontaktów z parlamentem (1992–1993). Był również merem Vienne (1971–2002) oraz senatorem (2001–2011). Został odznaczony Legią Honorową V klasy.
20 sierpnia 2024 zmarł Józef Maroszek
Był polskim historykiem, specjalizującym się w dziejach Wielkiego Księstwa Litewskiego, Podlasia oraz historii regionalnej. Ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie uzyskał doktorat (1981) i habilitację (2000) na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Od 2002 roku był profesorem Uniwersytetu w Białymstoku. Kierował Zakładem Historii Regionalnej oraz był prezesem Białostockiego Towarzystwa Naukowego. Jego prace naukowe koncentrowały się na historii pogranicza Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, ochronie dziedzictwa kulturowego oraz losach Polaków na Kresach.
23 sierpnia 2024 zmarł Wojciech Paszkowski
Był polskim lektorem, aktorem dubbingowym, teatralnym, musicalowym oraz reżyserem dubbingu. Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie (1985) i debiutował na scenie w 1985 roku. Był związany z Teatrem Rampa, a od 2000 roku współpracował z Teatrem Muzycznym Roma, gdzie występował w wielu musicalach. W dubbingu wcielał się w postaci takie jak Mike Wazowski w Potwory i spółka oraz Timon w Trzeciej części Króla Lwa.
27 sierpnia 2024 zmarła Rena Rolska
Zadebiutowała w 1955 roku jako solistka Orkiestry Tanecznej Polskiego Radia. W latach 1956–1960 występowała w kabarecie Pineska. W 1961 roku zdobyła I nagrodę za piosenkę „Piosenka prawdę Ci powie”. Występowała na festiwalach w Opolu oraz zagranicą. Od 1971 do 1978 roku była związana z Teatrem Syrena. Po zakończeniu kariery estradowej zajmowała się metaloplastyką i inkrustacją w drewnie. Otrzymała Złoty Mikrofon.
29 sierpnia Hieronim Szczegóła
Był historykiem, specjalistą w zakresie historii regionalnej i współczesnej Polski. Zajmował się historią pogranicza polsko-niemieckiego i Ziem Odzyskanych, opublikował 30 książek oraz 500 artykułów naukowych. Działał także w lokalnej polityce i sporcie, m.in. jako przewodniczący Komisji Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze oraz prezes Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki. Otrzymał liczne odznaczenia, w tym Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
9 września 2024 zmarł James Earl Jones
Był amerykańskim aktorem filmowym i telewizyjnym, pionierem czarnoskórych aktorów w przemyśle rozrywkowym. Zdobył wszystkie cztery najważniejsze nagrody w przemyśle rozrywkowym – Emmy, Grammy, Oscara i Tony (EGOT). Debiutował na Broadwayu w 1957 roku, a jego głęboki głos stał się rozpoznawalny na całym świecie, zwłaszcza w roli Dartha Vadera w serii „Gwiezdne wojny”. Otrzymał również liczne nagrody, w tym National Medal of Arts i Kennedy Center Honor.
18 września 2024 zmarł Felicjan Andrzejczak
Dołączył do Budki Suflera, zdobywając popularność dzięki przebojom „Jolka, Jolka pamiętasz”, „Czas ołowiu” i „Noc komety”. Współpracował z Wojciechem Zielińskim, grupą EXIT oraz Natalią Kukulską. Wydał solowe albumy, w tym „Świat miłować” i „Zauroczenia”. Brał udział w projekcie „Pokonamy fale” oraz na świątecznym albumie Romualda Lipki. W 2022 roku wydał koncertowy album „Live”.
22 września 2024 zmarł Zbigniew Czarnuch
Był historykiem, pedagogiem i działaczem społecznym. Pracował w Zielonej Górze, gdzie założył szczep harcerski Makusyny, a później w Głównej Kwaterze ZHP. Był dyrektorem szkoły w Lesku, gdzie promował szkołę środowiskową. Po powrocie do Witnicy założył Towarzystwo Przyjaciół Witnicy i Izbę Regionalną, która stała się początkiem miejskiego muzeum. Inicjował Polsko-Niemieckie Stowarzyszenie Educatio Pro Europa Viadrina i organizował podróże studialne. Otrzymał nagrodę im. Georga Dehio za działania na rzecz porozumienia polsko-niemieckiego. Tworzył Park Drogowskazów w Witnicy, a jego działalności poświęcono publikacje w Muzeum Ziemi Lubuskiej.
27 września 2024 zmarła Maggie Smith
Była brytyjską aktorką, znaną z ról komediowych i dramatycznych. Rozpoczęła karierę sceniczną w 1952 roku, a na Broadwayu zadebiutowała w 1956 roku. Współpracowała z National Theatre i Royal Shakespeare Company, zdobywając nagrodę Tony. Została laureatką dwóch Oscarów, pięciu nagród BAFTA, czterech Emmy, trzech Złotych Globów oraz nominacji do nagród Oliviera. Zyskała popularność dzięki roli profesor Minervy McGonagall w serii o Harrym Potterze, a także dzięki postaci Violet Crawley w serialu Downton Abbey. Otrzymała liczne wyróżnienia honorowe, w tym British Film Institute Fellowship i BAFTA Fellowship. Została odznaczona przez królową Elżbietę II.
10 października 2024 zmarł Leszek Moczulski
Był polskim politykiem, dziennikarzem i historykiem, liderem opozycji w PRL. Był współzałożycielem Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz założycielem Konfederacji Polski Niepodległej (KPN). Działał na rzecz niepodległości Polski, wielokrotnie aresztowany i więziony przez władze komunistyczne. W 1990 roku kandydował na prezydenta RP, zdobywając 2,5% głosów. Był posłem na Sejm, autorem książek historycznych i geopolitycznych. Jego działalność miała kluczowe znaczenie dla polskiej opozycji i myśli geopolitycznej. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach
14 października 2024 zmarł Stefan Jakobielski
Był polskim historykiem, archeologiem i nubiologiem, jednym z pionierów badań nad Nubią. Od początku lat 60. XX wieku uczestniczył w wykopaliskach w Faras, biorąc udział w odkryciu katedry z malowidłami i dokumentacji inskrypcji. Kierował badaniami na stanowisku w Starej Dongoli, gdzie odkrył Klasztor św. Trójcy. Brał udział w wykopaliskach w Tell Atrib, Palmyrze, Deir el-Bahari i Qasr Ibrim. Był kierownikiem Pracowni Nubiologii w Zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej PAN i autorem licznych publikacji naukowych. Otrzymał m.in. Order Dwóch Nilów z Gwiazdą i Order Odrodzenia Polski.
21 października 2024 zmarł Michał Kobusiewicz
Był archeologiem, specjalizującym się w pradziejach Europy i Afryki północno-wschodniej. Ukończył Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, uzyskując doktorat w 1968 roku, habilitację w 1975 roku i tytuł profesora w 1992 roku. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu oraz Polskiej Akademii Nauk, gdzie był profesorem i kierownikiem poznańskiego Ośrodka IAE PAN. Prowadził badania w Wielkopolsce oraz w Egipcie, Sudanie i Etiopii, uczestnicząc w Dakhleh Oasis Project i The Combined Prehistoric Expedition. Autor ponad 200 publikacji naukowych. Pełnił funkcje przewodniczącego komisji Final Palaeolithic of Northern Eurasia i dyrektora Combined Prehistorie Expedition. Otrzymał tytuł Honorowego Obywatela miasta Kargowa.
28 października 2024 zmarła Elżbieta Zającówna
Była polską aktorką teatralną i filmową, wokalistką, prezenterką telewizyjną oraz producentką. Po ukończeniu studiów na PWST w Krakowie w 1981 roku rozpoczęła pracę w Teatrze Syrena w Warszawie. Zadebiutowała na scenie w musicalu Cabaretro. W filmie zadebiutowała rolą Natalii w komedii kryminalnej Vabank (1981). Popularność zdobyła rolą Hanny Trzebuchowskiej w serialu Matki, żony i kochanki. W telewizji prowadziła programy takie jak Sekrety rodzinne i Najzabawniejsze zwierzęta świata. Angażowała się w akcje charytatywne, była właścicielką spółki producenckiej „Gabi” i pełniła funkcję wiceprezesa „Fundacji Polsat”.
28 października 2024 zmarł Kazimierz Grążawski
Był polskim archeologiem i historykiem, doktorem habilitowanym nauk humanistycznych, profesorem Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Ukończył studia archeologiczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w 1981 roku. W 1999 uzyskał doktorat na podstawie pracy „Zasiedlenie rejonu środkowej Drwęcy we wczesnym średniowieczu”. Habilitował się w 2010 roku, prezentując pracę „Ziemia lubawska na pograniczu słowiańsko-pruskim w VIII-XIII w. Studium nad rozwojem osadnictwa”. Pracował w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej we Włocławku oraz na Uniwersytecie Warszawskim.
4 listopada 2024 zmarł Henryk Kocój
Był polskim historykiem, profesorem doktorem habilitowanym, związanym z Instytutem Historii Uniwersytetu Śląskiego oraz Katedrą Humanistycznych Podstaw Kultury Fizycznej Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach. Specjalizował się w historii nowożytnej Polski i powszechnej XVII i XVIII wieku, ze szczególnym uwzględnieniem tematyki trzech rozbiorów Polski. Ukończył historię na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie obronił pracę magisterską pt. „Francja a powstanie Kościuszkowskie”. Doktorat uzyskał na podstawie rozprawy „Prusy a Powstanie Listopadowe”. Habilitował się w 1976 roku pracą „Saksonia a Polska w czasie Sejmu Czteroletniego”. W 1980 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego Uniwersytetu Śląskiego. Pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim, Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie oraz Uniwersytecie Śląskim, gdzie wykładał do 2005 roku.
17 listopada 2024 zmarła Muazzez İlmiye Çığ
Była turecką superstulatką, bibliotekarką, pisarką i specjalistką w zakresie Hetytów i cywilizacji sumeryjskiej. Pracowała w Museum of the Ancient Orient w Stambule, gdzie zajmowała się tabliczkami z pismem klinowym. Dzięki jej pracy muzeum stało się ważnym ośrodkiem badań nad językami Bliskiego Wschodu. Opublikowała wiele książek, w tym tłumaczenie „Historii zaczyna się w Sumerze” Samuela Noah Kramera. W 1990 roku wydała książkę dla dzieci „Podróż do Sumeru przez tunel czasu”. W 2006 roku została uniewinniona po oskarżeniu o podżeganie do nienawiści na tle religijnym za twierdzenia dotyczące chusty noszonej przez muzułmańskie kobiety. Zmarła w wieku 110 lat.
24 listopada 2024 zmarł Colin Renfrew
Był brytyjskim archeologiem, który specjalizował się w datowaniu radiowęglowym, archeogenetyce i paleojęzykoznawstwie. Pracował w Çatalhöyük w Anatolii, a jego praca doktorska dotyczyła neolitu na Cykladach. W 1972 roku został profesorem na Uniwersytecie w Southampton, a w 1983 roku objął katedrę archeologii na Uniwersytecie Cambridge, gdzie pracował do 2004 roku. Zaproponował anatolijską hipotezę praojczyzny Indoeuropejczyków, według której język pra-proto-indoeuropejski uległ rozłamowi około 6500 roku p.n.e. w Anatolii, a jego późniejsze podziały miały miejsce w Europie i Azji.
1 grudnia 2024 zmarł Józef Wojnar
Był polskim historykiem, trenerem i ekspertem w dziedzinie nauk o kulturze fizycznej, specjalizującym się w fizjologii sportu. Ukończył studia historyczne i wychowanie fizyczne, zdobywając licencje trenerskie w lekkoatletyce. Związany z Politechniką Opolską, gdzie przez wiele lat pełnił funkcje wykładowcy, profesora nadzwyczajnego, dyrektora Instytutu Wychowania Fizycznego i Rehabilitacji oraz dziekana Wydziału Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii. Jako trener pracował z sekcjami lekkoatletycznymi w różnych klubach, w tym z kadrą narodową w rzutach i kadrą olimpijską w pchnięciu kulą. Autor czterech monografii i 96 artykułów naukowych. Otrzymał liczne odznaczenia, w tym Złoty Krzyż Zasługi i Medal Komisji Edukacji Narodowej.
14 grudnia 2024 zmarł Rafał Żebrowski
Był polskim historykiem, doktorem habilitowanym nauk historycznych, publicystą, pisarzem i poetą, pracownikiem Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 1987 roku uzyskał doktorat na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a w 2014 roku habilitację na Uniwersytecie w Białymstoku. Specjalizował się w historii Żydów XIX wieku oraz historii międzywojennej Polski. Pracował jako adiunkt w Pracowni Varsavianistycznej ŻIH. Był bliskim krewnym Zbigniewa Herberta i zajmował się biografią poety. Autor licznych publikacji naukowych.
19 grudnia 2024 zmarł Janusz Szkutnik
Był polskim działaczem politycznym, historykiem i antykwariuszem. Ukończył studia na Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie. W latach 1977–1981 współpracował z KSS „KOR” i redagował niezależną prasę, a także współorganizował „Solidarność Wiejską” w województwie rzeszowskim. W czasie stanu wojennego był internowany i brał udział w protestach. Po jego zakończeniu współtworzył Solidarność Walczącą, Rzeszowski Komitet Oporu Rolników i inne organizacje opozycyjne. Po 1989 roku angażował się w działalność polityczną, m.in. w PSL „Solidarność” oraz Partii Chrześcijańskich Demokratów. Był wielokrotnie odznaczany, w tym Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Solidarności Walczącej.
