Tego dnia 1559 odbyła się koronacja Elżbiety I Tudor na królową Anglii
Koronacja Elżbiety I Tudor na królową Anglii odbyła się po bezpotomnej śmierci jej przyrodniej siostry, gorliwej katoliczki, Marii Tudor, znanej jako Krwawej Mary. Objęcie tronu angielskiego przez Elżbietę zapoczątkowało epokę protestantyzmu w Anglii, ale także rozwój państwa na wielu innych płaszczyznach.
Elżbieta I Tudor i angielska sukcesja
Elżbieta urodziła się w 1533 roku. Była córką Henryka VIII i jego 2. żony, Anny Boleyn. Anna została ścięta, gdy Elżbieta miała zaledwie 2 lata. Stała się wówczas nieślubnym dzieckiem króla, bez żadnych praw do tronu. Gdy miała 10 lat, Henryk za namową swojej 6. żony, Katarzyny Parr, włączył ją ponownie do sukcesji.
Kilka lat później Henryk VIII zmarł, a tron objął jego jedyny syn, Edward VI. 14-letnia wówczas Elżbieta była wychowywana przez swoją 4. macochę, 6. żonę Henryka, protestantkę Katarzynę Parr i jej nowego męża, Thomasa Seymoura.
Edward rządził jedynie kilka lat, zmarł w wieku 16 lat. Na krótko władzę objęła jego kuzynka, protestantka lady Jane Grey. Prawa do objęcia tronu rościła sobie jednak jego przyrodnia siostra, Maria (zwana później Krwawą Mary), gorliwa katoliczka.
Udało się jej objąć angielski tron po zaledwie 9-dniowym panowaniu Jane Grey. Ta została pojmana i stracona. Jako, że Maria była katoliczką, a Elżbieta była wychowywana na protestantkę, nowa królowa obawiała się jej i jej zwolenników. W państwie rósł podział pomiędzy katolikami a protestantami, a Maria krwawo rozprawiała się z tym drugimi. Co więcej, samą Elżbietę więziła w Tower.
Elżbieta, ze względu na swój uporczywy protestantyzm, była postrzegana jako potencjalne zagrożenie dla Marii i podejrzewano ją o spiskowanie przeciwko siostrze. Odkryto adresowane do niej listy od Thomasa Wyatta, który wzniecił bunt przeciwko Marii z powodu jej planu poślubienia Filipa II.
W wyniku tych listów Elżbieta została uwięziona w Tower w Londonie. Księżniczka stanowczo i uporczywie zaprzeczała, jakoby wiedziała cokolwiek o buncie. Nigdy nie znaleziono żadnej odpowiedzi z jej strony na te listy.
T. Wyatt i jego zwolennicy zostali ścięci, ale Elżbiecie udało się tego uniknąć. W 1554 roku została umieszczona w areszcie domowym w Woodstock w hrabstwie Oxfordshire. Maria Tudor wyszła za mąż za ówczesnego następcę tronu Hiszpanii, Filipa II.
Dla obojga małżonków spłodzenie katolickiego spadkobiercy i powrót Anglii do katolickiego kościoła macierzystego były priorytetami. Filip był również zainteresowany sojuszem z Anglią przeciwko Francji, aby móc rozstrzygnąć przeciągające się od dziesięcioleci wojny włoskie.
Rozpoczęły się zaciekłe prześladowania protestantów, a wielu z nich, nawet arcybiskup Canterbury Thomas Cranmer, zostało spalonych na stosie. To właśnie przyniosło Marii przydomek „Krwawa Mary”.
Kiedy w 1555 roku okazało się, że Maria zaszła w ciążę, Elżbieta została wezwana do sądu na wypadek, gdyby Maria i jej dziecko zmarli podczas porodu. Ciąża okazała się wyimaginowana i Filip próbował nawet zbliżyć się do Elżbiety, gdyż widział, że jest ona najbardziej prawdopodobną następczynią Marii.
Filip mógł pozostać w Anglii tylko przez czternaście miesięcy ze względu na zobowiązania gdzie indziej. W 1556 roku został królem Hiszpanii. Wypowiedział wojnę Francji, ale ani on, ani Maria nie mieli spadkobiercy.
Tak więc, gdy Maria zmarła w listopadzie 1558 roku, Elżbieta była jedyną prawowitą następczynią tronu. Jako protestantka wstąpiła na tron, gdy stosunki religijne były na najgorszym poziomie w historii Anglii.
Koronacja Elżbiety I Tudor na królową Anglii – przygotowania
Elżbieta I wstąpiła na tron w wieku 25 lat. Historycy postrzegają koronację Elżbiety jako wyraz jej zamiaru przywrócenia Anglii do protestantyzmu, ale umożliwienia kontynuacji niektórych katolickich zwyczajów, pewnego kompromisu znanego jako Elizabethan Religious Settlement.
Pierwszy zachowany dokument państwowy Elżbiety I nosi datę 17 listopada 1558 roku, dzień jej wstąpienia na tron. Ustalono datę koronacji na niedzielę 15 stycznia 1559 roku. Nie był to, jak w poprzednich koronacjach, odpowiedni dzień święty chrześcijański, ale zgodnie z radą nadwornego astrologa, dr. Johna Dee, taki, w którym gwiazdy i planety znajdowałyby się w dogodnych pozycjach.
Krótki czas między wstąpieniem na tron a koronacją był również wynikiem troski Elżbiety o jej status prawny. Pierwszy akt sukcesyjny z 1533 roku i drugi akt sukcesyjny z 1536 roku uznały zarówno Marię, jak i Elżbietę, a następnie wykluczyły je z linii sukcesji.
Chociaż trzecia ustawa sukcesyjna z 1543 roku przywróciła im miejsce w sukcesji, nie przywróciła ich legitymacji. Elżbieta skonsultowała się z sir Nicholasem Baconem, Lordem Strażnikiem Wielkiej Pieczęci, który ostrzegł przed próbami uchylenia Aktów Sukcesyjnych i plątaniny przepisów z nimi związanych.
Zamiast tego radził, że po koronacji prawo Elżbiety do rządzenia będzie niekwestionowane, ponieważ angielskie prawa już dawno orzekły, że korona raz założona całkowicie usuwa wszelkie wady.
Uroczystości koronacyjne w tym czasie składały się z czterech części:
- procesji czuwania do Tower w Londonie, gdzie monarcha spędzał jedną lub więcej nocy na czuwaniu,
- w przeddzień koronacji odbywała się królewska procesja wjazdowa ulicami Londynu do Pałacu Westminsterskiego,
- nabożeństwo koronacyjne w Opactwie Westminsterskim,
- a na koniec bankiet koronacyjny w Westminster Hall.
Chociaż ceremonia religijna w Opactwie Westminsterskim była teoretycznie głównym wydarzeniem, Elżbieta zdawała sobie sprawę, że to właśnie skomplikowane procesje przez Londyn zapewnią nowej królowej popularność wśród jej poddanych.
Nie było to bowiem przesądzone, biorąc pod uwagę, że była niezamężną kobietą, a jej roszczenia do tronu związane były z jej straconą na szafocie matce, uznawanej za czarownicę, a do tego mając świadomość, że prawdopodobnie nastąpi kolejny okres przewrotów religijnych.
Królowa wydała na koronację około 16 000 funtów z własnych pieniędzy, podczas gdy radni, kompanie liberii i kupcy z miasta sami wnieśli bardzo pokaźną kwotę, choć nie wiadomo dokładnie, jak dużą.
Co niezwykłe, zagranicznym kupcom zabroniono składania kontrybucji, co czyniło z tego czysto angielski pokaz lojalności. Kontrastowało to z procesją królowej Marii, w której najbardziej wyszukane pokazy dostarczyli kupcy z Genui i Florencji.
Kto ma odprawić koronację?
Nie było oczywiste, który biskup powinien poprowadzić nabożeństwo koronacyjne. Tradycyjnie rola ta przypadła arcybiskupowi Canterbury, ale urzędujący Reginald Pole zmarł na grypę 17 listopada, zaledwie 12 godzin po królowej Marii, a w niepewności nowego reżimu nie wyznaczono jeszcze jego następcy.
Arcybiskup Yorku, Nicholas Heath, był zaangażowanym, ale umiarkowanym katolikiem, który nie brał udziału w prześladowaniu protestantów za panowania Marii. Chociaż chciał wziąć udział w koronacji, odmówił odprawienia ceremonii z powodu reform nowej królowej w Kaplicy Królewskiej.
Następny w hierarchii, biskup Londynu, Edmund Bonner, był nie do przyjęcia dla Elżbiety ze względu na swoją rolę w ściganiu heretyków, co przyniosło mu przydomek „Krwawy Bonner”.
Biskup Winchesteru, John White, przebywał w areszcie domowym za antyprotestanckie kazanie, które wygłosił na pogrzebie królowej Marii, podczas gdy biskup Chichester, John Christopherson, zmarł w więzieniu 28 grudnia po wygłoszeniu podobnego kazania pod St. Paul’s Cross.
Kilku innych czołowych biskupów również odmówiło. Inni cierpieli z powodu tej samej epidemii, która pochłonęła życie arcybiskupa R. Pole’a. W końcu niski rangą biskup Carlisle, Owen Oglethorpe, został zmuszony do przyjęcia tej roli.
O. Oglethorpe nie spodobał się Elżbiecie już podczas mszy bożonarodzeniowej w Kaplicy Królewskiej, kiedy odprawił Podniesienie Hostii, pomimo przeciwnych instrukcji, ponieważ protestanccy reformatorzy łączyli ten rytuał z przeistoczeniem. W związku z tym królowa opuściła mszę przed jej zakończeniem.
Koronacja Elżbiety I Tudor na królową Anglii – procesja, przejazd, nabożeństwo i królewska uczta
Koronacja Elżbiety I na królową Anglii odbyła się 15 stycznia, a uroczystości obejmowały różne etapy, takie jak wspomniane królewski przejazd przez Londyn, nabożeństwo koronacyjne i ucztę.
Instrukcje i etykieta procesji państwowej Elżbiety zostały opisane w księdze zwaną „Little Device”, skompilowanej w 1377 roku dla Ryszarda II. Procesja czuwania przed koronacją przeszła przez Tamizę z Whitehall Palace do Tower, z udziałem okazałej floty i salwy artyleryjskiej.
W sobotę 14 stycznia królowa dokonała królewskiego wjazdu z Tower do Pałacu Westminsterskiego, a trasa była przyozdobiona dekoracjami i łukami triumfalnymi. Nabożeństwo koronacyjne miało miejsce w opactwie, ozdobionym arrasami przedstawiającymi Dzieje Apostolskie i sceny z Księgi Rodzaju.
Ceremonia, zgodna z Liber Regalis, obejmowała różne etapy liturgii koronacyjnej, takie jak Rozpoznanie, Przysięga, Namaszczenie, Dziękczynienie, a następnie Ukoronowanie, podczas którego trąby wydawały dźwięki.
Msza koronacyjna była elementem kontrowersyjnym, a relacje naocznych świadków różnią się w opisie tego, co dokładnie miało miejsce. Niektórzy historycy sugerują, że królowa Elżbieta wycofała się z mszy przed konsekracją, podczas gdy inni twierdzą, że odprawił ją biskup O. Oglethorpe.
Ostatecznie królowa uśmiechała się do tłumu po ceremonii. Uczta koronacyjna odbyła się w Westminster Hall, która została udekorowana dwoma ogromnymi gobelinami przedstawiającymi Księgę Rodzaju i Dzieje Apostolskie.
Bufet na podwyższeniu zawierał 140 złotych i srebrnych pucharów. Uczta zorganizowana przez księcia Norfolka i hrabiego Arundel obejmowała 200 gości, a punktem kulminacyjnym było wkroczenie Czempiona Królowej, Sir Edwarda Dymoke’a, który rzucał tradycyjne wyzwania.
Uroczystość zakończyła się o godz. 9:00 wieczorem, a zaplanowany na następny dzień pojedynek musiał zostać przełożony z powodu zmęczenia królowej.
Koronacja Elżbiety I na królową Anglii i jej królewski wjazd przyciągnęły więcej uwagi badaczy, niż jakakolwiek inna angielska koronacja. W następnych stuleciach historycy przedstawiali koronację i widowiska z 1559 roku jako punkt zwrotny przeciwko narzuconemu katolicyzmowi i triumfowi popularnego protestantyzmu.
Współcześni historycy przyjęli bardziej krytyczne stanowisko, twierdząc, że wydarzenia ze stycznia 1559 roku zostały starannie zainscenizowane przez Elżbietę i jej doradców. Nawet niejasność wydarzeń towarzyszących Mszy koronacyjnej została zinterpretowana jako sygnał, że przyszła polityka religijna reżimu nie została jeszcze w pełni określona.
Bibliografia:
- Archer J. E. E. Goldring, S. Knight, Sarah, The Progresses, Pageants, and Entertainments of Queen Elizabeth I, Oxford University Press 2014.
- Bartlett K. R., M. McGlynn, The Renaissance and Reformation in Northern Europe, Toronto University Press 2014.
- Guy J., The Children of Henry VIII, Oxford University Press 2013.
- Hunt A., The Drama of Coronation: Medieval Ceremony in Early Modern England, Cambridge University Press 2011.