Krótka historia „trzynastki”

Dodatkowe wynagrodzenie roczne, czyli tzw. „trzynastka”, przysługująca pracownikom budżetówki, jest dziś wypłacana bardzo wielu Polakom. Chyba jeszcze przez liczniejszą rzeszę jest krytykowana za premiowanie tylko wybranych grup zawodowych. A niewielu z nich wie, że pensja ta ma historię niemal tak długą ja państwo polskie. Przynajmniej to odrodzone.

Świeżo odrodzone państwo polskie niemal przez cały rok 1919 borykało się z licznymi problemami a czasem nawet przeszkodami tak wielkimi, że mogły zagrozić istnieniu młodego państwa. Drastyczna sytuacja finansowa społeczeństwa, nieustanne kłopoty z zaopatrzeniem, ubóstwo, żałosny stan infrastruktury i medycyny, przyczyniały się do naprawdę trudnego położenia tamtego pokolenia, już i tak ciężko doświadczonego przez czteroletnie działania wojenne. Nikt nie był od nich wolny i tak samo jak bieda dokuczała prostym mieszkańcom zrujnowanych Gorlic czy Przemyśla jak i urzędnikom czy nauczycielom w niezniszczonej praktycznie Warszawie.

Bardzo niskie dochody młodego państwa i niespływające jeszcze prawie w ogóle podatki sprawiły, że pracownikom opłacanym przez administrację rządową również bardzo często dokuczała bieda, bo z uwagi na inflację spadała realna wartość ich zarobków. Problem ten dotyczył też sędziów. I waśnie ta grupa była najbardziej newralgiczna, gdyż z powodu sytuacji finansowej coraz częściej szerzyła się wśród niej korupcja. Nagminne były też wypadki nadużyć urzędniczych.

Aby temu przeciwdziałać, a dodatkowo zapewnić sobie szerokie zaplecze kadrowe do odbudowy administracji państwowej, rząd Leopolda Skulskiego na posiedzeniu 31 grudnia 1919 roku zdecydował o przyznaniu wszystkim pracownikom sfery budżetowej dodatkowego „wynagrodzenia drożyźnianego”, równego miesięcznej pensji, wypłacanego raz w roku, jako trzynasta wypłata.

Wypłacona na początku 1920 „trzynastka”, na pewien czas poprawiła sytuację finansową urzędników, sędziów i nauczycieli oraz osiągnęła cele, które dla niej wyznaczono. Zagościła w polskiej rzeczywistości niby tylko na chwilę, ale zagościła w niej na dłużej. I choć warunki się zmieniały, sytuacja ekonomiczna państwa była raz lepsza, raz gorsza, tzw. „dodatkowe wynagrodzenie roczne”, bądź „trzynastka”, wrosło w funkcjonowanie polskiej administracji. A w obecnych warunkach nawet się rozrasta.

Dawid Siuta