Zespół badaczy z Uniwersytetu w Kilonii odkrył w Zatoce Meklemburskiej w Niemczech kamienną megastrukturę z epoki kamienia (ponad 10 000 lat temu)
Niemiecki zespół badaczy pod kierunkiem geofizyka Jacoba Geersena wykrył na głębokości około 21 metrów kamienną megastrukturę pod Bałtykiem, składającą się z 1673 kamiennych bloków, rozciągniętych na odcinku niecałego kilometra. Hipotezy zespołu, poparte porównaniami z podobnymi strukturami znalezionymi chociażby w Arabii Saudyjskiej, sugerują że Blinkerwall (tak badacze ochrzcili tę megastrukturę) jest dziełem człowieka, powstałym zanim te tereny pochłonął Bałtyk.
Tekst został zaktualizowany 16.02.2024 przez Krzysztof Izdebski
Zagadkowa megastruktura pod Bałtykiem – przypadkowe odkrycie
O tajemniczym znalezisku po raz pierwszy można było usłyszeć już w 2021 roku, gdy miejscowi naukowcy i studenci geofizyki z Leibniz Institute for Baltic Sea Research w trakcie badań powierzchni wybrzeża natrafili na nietypową, długą konstrukcję, znajdującą się ok. 21 metrów pod wodą.
Jesienią, około 10 kilometrów od miasta Rerik zespół pod nadzorem dr. Jacoba Geersen’a prowadził badania powierzchni wybrzeża za pomocą nowoczesnego sonaru i echosondy. Po analizie skanu dna morskiego zaobserwowali nienaturalnie długi pas skalny.
W 2022 roku kontynuowano badania – po dokładnych oględzinach zdecydowano się na zaproszenie w to miejsce archeologów z uniwersytetu w Rostoku. Od tego czasu konstrukcja była obiektem stałych badań archeologicznych.
Przy pomocy obrazowania hydroakustycznego o wysokiej rozdzielczości, samodzielnej maszyny podwodnej oraz pracy nurków, badacze ustalili faktyczny kształt i zasięg megakonstrukcji.
Dotychczasowym zwieńczeniem badań jest opublikowany 12 lutego 2024 roku artykuł w czasopiśmie PNAS przez dr. Jacoba Geersen’a i Marcella Bradtmöller’a (Uniwersytet w Rostoku).
Łowcy reniferów w północnej Europie
Przed 11 tysiącami lat terytorium dzisiejszych północnych Niemiec było tundrą mieszającą się z wielkim stepem. Okres interglacjału (ocieplenia klimatu) sprzyjał tam rozwojowi osadnictwa. Poziom morza znacząco różnił się od tego znanego dzisiaj – Bałtyk był wówczas wewnętrznym jeziorem i nie był połączony z Morzem Północnym.
Na obszarach całej północnej Europy można było spotkać liczne, choć niewielkie grupy łowców – zbieraczy (zwykle 15 – 25 osobowe), którzy trudnili się przede wszystkim polowaniem na najbardziej rozpowszechniony tam gatunek dużego ssaka – renifera (Rangifer tarandus tarandus).
Prawdopodobnie ludzie ci należeli do tzw. kultury Bromme-Lyngby, której pozostałości archeolodzy znajdują na całym pasie Bałtyckim, od Wysp Duńskich aż po Litwę. Myśliwi ci wyspecjalizowali się w skutecznym polowaniu na dużą i liczną zwierzynę. Względem wcześniejszej i lepiej poznanej kultury hamburskiej odróżniał ich inny rodzaj grotów strzał (tzw. groty z ostrzami trzoneczkowatymi).
Rezultaty badań pokazały niemal nienaruszony przez czas odcinek 971 m, złożony z 1673 kamieni, każdy z nich miał mniej niż metr wysokości, i mniej niż metr szerokości.
Kształt i zagęszczenie kamieni, zgodnie z sugestiami naukowców, wskazują na to, że Blinkerwall nie jest konstrukcją powstałą naturalnie, np. wskutek przesuwania się lodowców.
Odkryty w pobliżu Rorik mur potwierdza dużo bardziej interesującą tezę o masowych polowaniach tamtejszych ludzi na renifery. Odkryty mur składa się się dużych (około metrowych) kamieni (w liczbie ok. 1650), ułożonych poziomo obok siebie, tworzących skuteczną barierę.
Naukowcy domniemają, że odgradzał on stały ląd od wąskiego pasa wybrzeża i zbiornika wodnego, do którego spędzano renifery. W czasie chaotycznej pogoni część myśliwych mogła czekać za murkiem, gdzie z bezpiecznej odległości mogli razić przestraszone zwierzęta. Podobne struktury odkryto chociażby w Arabii Saudyjskiej czy Azji Środkowej.
Polowania musiały być wydarzeniem sezonowym (z badań wynika, że migracje z zachodu na wschód miały miejsce 2 razy do roku) i stałym – być może trwającym nawet kilkadziesiąt lat.
Blinkerwall, podobnie jak wiele innych struktur tego typu, znajdował się na wybrzeżu, które wskutek ruchów tektonicznych, erozji czy procesów klimatycznych, znalazło się pod wodą, ukryte przed wzrokiem ludzkim. Budowę z pewnością ułatwiło spadziste ukształtowanie terenu i bliskość złóż kamienia i gliny.
Na podstawie datowania okolicznych obiektów, badacze stwierdzili, że megastruktura powstała w epoce kamienia – wszelkie szacunki wahają się między 9000 a 8500 rokiem p.n.e (między początkiem interglacjału a wymarciem w tym regionie reniferów). W określeniu czasu powstania konstrukcji pomogła analiza drewna znalezionego w murze.
Megastruktura pod Bałtykiem – znaczenie odkrycia i publikacji
Waga odkrycia w północnych Niemczech jest niezwykle duża. Rzadko kiedy odkrywa się tak dobrze zachowane konstrukcje z tak oddalonych czasowo okresów. W tym przypadku kluczową rolę odegrała lokalizacja – zanim mur został zniszczony pochłonęły go wody powiększającego się Bałtyku.
Stanowisko jest świadectwem największego czynu architektonicznego ludzi pierwotnych w ówczesnej Europie. Jest także jednym z najstarszych takich znalezisk na świecie.
Ważnym jest także poświadczenie ciągłości osadniczej na terenie przybrzeżnym – do tej pory najstarsze stanowisko w regionie pochodzi z ok. 8500 p.n.e. Rzuca to zupełnie nowe światło na styl życia ówczesnych ludzi i ich półosiadły styl życia sprzed rozwoju rolnictwa.
Prawdopodobnie w przeciągu kilkunastu miesięcy mogą pojawić się artykuły uzupełniające, dotyczące bezpośrednich znaków ludzkiej egzystencji. Możliwe (choć bardzo mało prawdopodobne) pozostaje także odkrycie drugiej strony muru.
Sugerowana data i funkcjonalna interpretacja Blinkerwall czyni ten obiekt ekscytującym odkryciem, nie tylko ze względu na jego wiek, ale także ze względu na potencjał zrozumienia wzorców egzystowania wczesnych społeczności łowiecko-zbierackich
– przekazali badacze.
Badania opublikowano na stronie wydawnictwa Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, w skrócie PNAS.
Źródła:
- Bradtmöller Marcell, Geersen Jacob i in., A submerged Stone Age hunting architecture from the Western Baltic Sea, PNAS [dostęp 13.02. 2024 r.].
- Jacob Geersen i in., A submerged Stone Age hunting architecture from the Western Baltic Sea [dostęp: 13.02.2024]. nr doi: 10.1073/pnas.2312008121.
- Kaczanowski Piotr, Kozłowski Janusz Krzysztof, Wielka Historia Polski, t. 1, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Kraków 2014.
Fot. Model 3D fragmentu Blinkerwall przylegającego do dużego głazu na zachodnim krańcu muru. Zdjęcia wykonał Philipp Hoy z Uniwersytetu w Rostocku. Model został stworzony przy użyciu programu Agisoft Metashape autorstwa J. Auera, LAKD M-V. Źródło: Jacob Geersen i in., A submerged Stone Age hunting architecture from the Western Baltic Sea [dostęp: 13.02.2024]. nr doi: 10.1073/pnas.2312008121.
