Która z tych ogromnych machin wojennych zasługuje na tytuł największej?
Uznawany za największy czołg w historii – niemiecki Panzerkampfwagen VIII Maus, był też najcięższym czołgiem w historii. Ważył 188 ton! Nigdy jednak nie został użyty w walce i powstały tylko dwa egzemplarze. Jakich innych kandydatów można jeszcze zaliczyć do tego tytułu?
Spis treści:
- Największy czołg w historii
- Największy czołg w historii I wojny światowej
- Największy czołg w historii zimnej wojny
- Największy czołg w historii, który nigdy nie powstał
Największy czołg w historii
Za największy czołg w historii uznaje się niemiecki czołg superciężki Panzerkampfwagen VIII Maus. Miał 10,09 m długości, 3,66 m wysokości i 3,67 m szerokości. Ważył 188 ton, a jego pancerz miał 240 mm w najgrubszym punkcie. Uzbrojony był w dwa działa: jedno kalibru 128 mm i drugie kalibru 75 mm. Przez wagę czołgu, jego prędkość maksymalna wynosiła jedynie 20 km/h.
Projekt czołgu, autorstwa Ferdynanda Porsche, powstał w 1943 pod kryptonimem Mammut. Produkcja prototypów spotkała się z problemami w postaci ciężkich do osiągnięcia wymagań dowództwa Rzeszy, a także ich skarg na potrzebną ilość materiałów.
W czerwcu 1944 pierwszy prototyp – Maus I, był kompletny (zamontowano wszystkie elementy, łącznie z w pełni uzbrojoną wieżą). Drugi prototyp – Maus II, nie miał wieży i musiał czekać na silnik do marca następnego roku (większość publikacji podaje, że to Maus II był kompletny, nie Maus I).
Nie został on jednak ukończony przed końcem wojny, a z braku zasobów i niepraktyczności czołgu (był za ciężki dla mostów, wolny i zużywał zbyt dużo paliwa), cały projekt został zamknięty. W 1945 oba prototypu znajdowały się w placówce testowej w Kummersdorfie, gdzie zostały wysadzone w powietrze przez wycofujące się wojska niemieckie, by zapobiec ich przejęciu.
W miarę postępów Armii Czerwonej sowieci dotarli do Kummersdorfu. Znaleźli tam oba prototypy. Maus II był w stosunkowo dobrym stanie, mimo próby zniszczenia przez Niemców. Maus I nie miał tyle szczęścia, gdyż znajdowała się w nim amunicja. Jednak wieża była w dość dobrym stanie. Sowieci ściągnęli więc wieże z Mausa I i zamontowali ją na Mausie II.
Czołg został zabrany do ośrodka testowego w Kubince pod Moskwą. Z czasem obiekt ten został przekształcony w muzeum czołgów, a Maus stał się jednym z ich najsłynniejszych eksponatów.
Największy czołg w historii I wojny światowej
Gdy mówi się o największym czołgu w historii I wojny światowej, ludzie często myślą o Car Tanku z 1915 roku. Był on ogromny, sięgając wysokości 8 metrów. Ciężko jest jednak nazwać ten pojazd czołgiem, gdyż jego konstrukcja w żaden sposób takiego nie przypomina.
Bardziej odpowiednim kandydatem do tego tytuł jest niemiecki czołg superciężki K Grosskampfwagen, znany też pod skróconą nazwą K-Wagen, którego prototypy zaczęto budować w 1917 roku. Miał on 13 m długości, 6 m szerokości i 3 m wysokości. Ważył od 120 do 150 ton, co ograniczało jego prędkość do 7,5 km/h.
Czołg ten możemy uznać za największy czołg I wojny światowej, pomimo tego, że jego jedyne dwa prototypy nie zostały ukończone i zostały zniszczone w 1919 roku z nakazu Komisji Kontroli Sprzymierzonych. Jednak przez to, jak niewiele brakowało do ukończenia, szkoda byłoby nie wspomnieć o tych olbrzymach.
Czołg był widocznie wzorowany na brytyjskich czołgach serii Mark. Był on jednak dłuższy i posiadał więcej uzbrojenia. Były to cztery działa kalibru 77 mm umieszczone w kazamatach po bokach czołgu, po dwa działa na stronę, każde skierowane w przeciwnym kierunku. Uzbrojeniem przeciwpiechotnym było siedem karabinów kalibru 7,92 mm: trzy na każdy bok pojazdu i jeden z przodu.
Czołg ten miał służyć do przebijania się przez linię obronne Ententy. Jednak po II wojnie światowej, na podstawie analizy czołgu superciężkiego Maus, ustalono, że K-Wagen nie sprawowałby się w tej roli dobrze. Jego waga, a przez nią niska prędkość i ogromny rozmiar, zmieniały tę maszynę w bardzo łatwy do trafienia cel dla artylerii i lotnictwa.
Największy czołg w historii zimnej wojny
Znalezienie największego czołgu w historii zimnej wojny jest dość trudne. W tym okresie armie świata zaczęły zmieniać klasyfikacje czołgów z lekkich, średnich i ciężkich, na jedną klasę czołgów podstawowych. Przez to też od II wojny światowej większość czołgów jest do siebie bardzo podobna rozmiarowo i wagowo. Nie oznacza to, że w latach po II wojnie światowej taki pojazd nie powstał.
Można wejść w dyskusję o to, czy FV4005 stworzony na podwoziu czołgu Centurion, można klasyfikować jako czołg czy nie. Według Brytyjczyków, którzy stworzyli ten pojazd, jest to jak najbardziej czołg. Powstał on w celu efektywnego zwalczania sowieckich czołgów ciężkich z bezpiecznego dystansu.
Wymiary czołgu wynoszą około 11,47 m długości, 3,39 m szerokości i 3,6 m wysokości. Samo działo ma lufę o długości 7,3 metra, o pół metra mniej od kadłuba pojazdu. Czołg waży prawie 51 ton, a pancerz miał 76 mm grubości. Jego prędkość maksymalna wynosiła 30 km/h.
Używane w nim było działo L4A1 miało kaliber 183 mm i było w pełni gwintowane. Pozwalało to pociskom na osiągnięcie prędkości 716 m/s i zasięgu do 2 km. Działo to jednak było tak potężne, że wystrzał z niego powodował uszkodzenia konstrukcji pojazdu.
Projekt czołgu rozpoczęto w późnych latach 40. XX wieku wraz z pojawieniem się sowieckich czołgów ciężkich IS-3. Odpowiedzią Brytyjczyków na to zagrożenie było stworzenie działa L4A1 i umieszczenie go na kadłubie czołgu Centurion Mk III. Tak właśnie powstał FV4005 Heavy Gun Tank Number 1, którego powstały dwa prototypy.
Projekt został anulowany w 1957 roku, gdy zaczęła się rozwijać technologia przeciwpancernych pocisków kierowanych. Pociski takie, wraz z wyrzutniami, były tańsze niż produkcja całego czołgu. Dodatkowo pociski kierowane, jak nazwa wskazuje, można nakierować na cel, w przeciwieństwie do zwykłych pocisków. Jedyny ocalały prototyp znajduje się aktualnie w muzeum czołgów w Bovington.
Największy czołg w historii, który nigdy nie powstał
Od I wojny światowej powstało wiele projektów czołgów, które w jakiś sposób miały pomóc stronie, która je zaprojektowała. Projekty te obejmują konstrukcje bardzo dziwne, jak również olbrzymie machiny wojenne. Nikt jednak nie jest w stanie przebić Niemców w wymyślaniu ogromnych czołgów.
Po raz trzeci, tytuł największego czołgu w historii, który tym razem nigdy nie powstał, otrzymuje pojazd niemiecki. Pojazd ten to Landkreuzer P1000 Ratte, określany od swojej nazwy jako „krążownik lądowy”. Pojazd ten miał mieć 35 metrów długości, 14 metrów szerokości i 11 metrów wysokości. Jego waga miała wynosić 1800 ton, a opancerzenie miało mieć od 150 do 360 mm grubości.
P1000 miał być napędzany przez osiem silników Deimler-Benz MB501 o mocy 2000 KM każdy, co dawałoby mu prędkość maksymalną 40 km/h. Uzbrojenie tego pojazdu było godne okrętu wojennego: dwa działa kalibru 280 mm zamontowane w wieży używanej na licznych krążownikach, jedno działo 128 mm, osiem 20 mm działek przeciwlotniczych i dwa działka automatyczne kalibru 15 mm.
Prace nad projektem rozpoczęły się w 1942 roku, jednak już w 1943 anulowano je. Powodem tego była ogromna ilość zasobów, jaką pochłonęłaby produkcja takiego pojazdu, o samym jego użyciu nie wspominając. Dodatkowo waga i rozmiar pojazdu utrudniał przeprawy przez rzeki i sprawiał, że czołg był łatwym celem dla lotnictwa czy artylerii.
Bibliografia:
- A Maus Tale, The Tank Museum 2023 [dostęp 02.08.2024].
- FV4005, The Tank Museum [dostęp 02.08.2024].
- FV4005: The Tank That Shook Itself Apart, The Tank Museum na YouTube [dostęp 02.08.2024].
- THE FV4005, The Tank Museum [dostęp 02.08.2024].
- Tsar Tank (Lebedenko Tank/Netopyr) Mobile Weapons Platform, Military Factory [dostęp 02.08.2024]
- Forty G., German Tanks of World War II in Action, Nowy Yourk 1987.
- Foss C.F. (Red.), The Encyclopedia of Tanks and Armoured Fighting Vehicles The Comprehensive Guide to Over 900 Armoured Fighting Vehicles From 1914 to the Present Day, Staplehurst 2003.
- Nash M. (31 lipca 2020), FV4005 – Heavy Anti-Tank, SP, No. 1 “Centaur”, The Online Tank Museum [dostęp 02.08.2024]
- Porter D., Hitler’s Secret Weapons 1933-1945, London 2010.
- Zaloga S.J., German Panzers 1914-18, Oxford 2006.
Fot. Maus w czasie testów poligonowych latem 1944, Panzer Tracts 6-3
