Powstanie Harcerstwa Polskiego powszechnie kojarzone jest z Andrzejem Małkowskim i jego żoną Olgą. Niewielu jednak wie, że w chwili powstania Harcerstwa w 1911 r. Małkowski był niespełna 23-letnim studentem. W związku z czym do realizacji idei Baden-Powella potrzebna mu była pomoc. Z prośbą o wsparcie zwrócił się do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, bez wsparcia którego trudno jest sobie wyobrazić początki polskiego skautingu.
26 lutego 1911 roku odbyło się spotkanie, podczas którego podjęto decyzję o utworzeniu Harcerstwa Polskiego. W związku z przypadającą 105. rocznicą tego wydarzenia warto przypomnieć, jak działalność polskiego skautingu kształtowała się w jego początkach.
Historyczne spotkanie
Oficjalna decyzja o powstaniu harcerstwa zapadła we Lwowie 26 lutego 1911 r., podczas spotkania zarządu „Sokoła”, na które zaproszeni zostali przedstawiciele „Zarzewia” i „Eleusis”. Decyzja o zwróceniu się po pomoc do „Sokoła” wynikała zapewne stąd, że tylko „Sokół” posiadał niezbędną infrastrukturę oraz kadrę instruktorską potrzebną do prowadzenia działalności skautowej. Z zaproszonych organizacji pewne doświadczenie posiadali członkowie „Zarzewia” (Związek Młodzieży Polskiej „Zet”, Liga Narodowa). Natomiast ruch „Eleusis” był luźnym stowarzyszeniem studenckim ślubującym poczwórną wstrzemięźliwość – od alkoholu, tytoniu, kart i rozpusty, które jednak wywarło duży wpływ na charakter polskiego ruchu skautowego.
Podczas spotkania jako pierwszy o skautingu mówił druh „Sokoła” Eugeniusz Piasecki. Po nim głos zabrał Andrzej Małkowski, którego argumenty ostatecznie przekonały działaczy „Sokoła” o wartości nowego ruchu. Uchwała o utworzeniu harcerstwa została oficjalnie potwierdzona przez zarząd „Sokoła” 2 dni później. I to właśnie datę 28 lutego 1911 r. należy uznać za początek istnienia Harcerstwa Polskiego.
Młodzież sokola
Fakt zainteresowania się przez Towarzystwo Gimnastycznego „Sokół” ruchem skautowym nie powinien nikogo dziwić. „Sokół” od dawna szukał sposobu na zainteresowanie młodzieży działalnością narodową, ponieważ sam pozostawał organizacją zrzeszającą osoby dorosłe. W początkach XX wieku był organizacją znaną, wpływową, o ugruntowanej pozycji w społeczeństwie. Co więcej, posiadało liczną kadrę instruktorską, wielu aktywnych i oddanych działaczy (tylko na terenie Autro-Węgier 230 oddziałów i 28 tys. członków) oraz sprzęt i środki niezbędne do prowadzenia szerokiej działalności patriotyczno-sportowej (sprzęt, boiska, sokolnie).
Pierwsi instruktorzy
W następstwie decyzji o utworzeniu Harcerstwa już 20 marca 1911 r. zorganizowano pierwszy kurs skautowy w Skolem. Takie kursy skautowe do wybuchu I wojny światowej organizowano przy okazji zlotów i kursów sokolich, co zapewne pozwalało zaoszczędzić czas i pieniądze. W organizację pierwszego kursu zaangażowanych było wielu Sokołów, nie zabrakło wśród nich Andrzeja Małkowskiego, który prowadził większość zajęć, zapoznając uczestników ze swoją książką „Scouting jako system wychowania młodzieży” – będącej tłumaczeniem i opracowaniem książki Baden-Powella „Scouting for boys”.
Ukończenie kursu przez nowych instruktorów otwarło drogę do utworzenia pierwszych drużyn skautowych we Lwowie – trzech męskich i jednej żeńskiej. W tym samym czasie przy władzach „Sokoła” we Lwowie utworzono 21 maja 1911 r. Naczelną Komendę Skautową, która 18 grudnia 1911 r. została przemianowana na Związkowe Naczelnictwo Skautowe. W ten sposób skauting stał się nieodłącznym elementem struktur „Sokoła”. Funkcję Komendanta Naczelnej Komendy Skautowej objął Kazimierz Wyrzykowski – wieloletni naczelnik „Sokoła”, który aż do 1914 r. był głównym organizatorem kursów skautowych.
Zapewne niewielu czytelników wie, że Małkowskiemu na początku do skautingu nie bardzo się śpieszyło. A ze skautingiem zapoznał się przy okazji… wymierzonej mu kary. Za spóźnienie na zajęcia został zmuszony do przetłumaczenia książki Baden-Powella na język polski. Dopiero w trakcie tej pracy zrozumiał i docenił wartość nowego ruchu, któremu pozostał wierny do końca życia.
