W swoich dziełach Francuz proponował stosowanie ordre profond (szyku głębokiego), polegającego na stosowaniu głębokich kolumn (40-50 szeregów) osłanianych przez lekką piechotę, których celem miało być przełamanie linii przeciwnika oraz zniszczenie jego szyku po obu stronach włamania. Folard przeceniał przy tym potencjał broni białej, choć z drugiej strony proponował rekompensatę siły ognia, wynikającą z głębszego uszykowania piechoty, stosownym wsparciem artyleryjskim. W swoich rozważaniach Folard był niekonsekwentny – z jednej strony podkreślał konieczność ruchliwości kolumn, choć ich konstrukcja mocno to utrudniała tym bardziej, że Francuz nie poruszył kwestii związanych ze szkoleniem żołnierzy do walki w takiej formacji. W skali strategicznej Folard uważał, że głównym celem kampanii powinno być zniszczenie siły żywej przeciwnika w walnej bitwie dzięki nastawieniu ofensywnemu, co potem skutecznie realizował Napoleon. Francuz przeciwstawiał się tym samym dominującej przez dużą część XVIII w. koncepcji walki manewrowej, stawiającej na minimalizowanie własnych strat, ale przez to również strat przeciwnika. W ujęciu taktycznym, opierając się na rozprawie Polibiusza, postulował stosowanie szyku skośnego, co znalazło swoje odbicie w sztuce wojennej Fryderyka Wielkiego. Swoimi poglądami Folard przyczynił się do stworzenia grupy zwolenników ordre profond, której przedstawicielem był m.in. Francois-Jean de Mesnil-Durand (1729-1799).
Jacques-Antoine-Hippolyte de Guibert
Fot. Wikimedia Commons
Twórcą koncepcji opozycyjnej wobec stanowiska de Folarda był hr. Jacques-Antoine-Hippolyte de Guibert. Urodził się 12 XI 1743 r. jako syn Charlesa-Benoîta (żyjącego w latach 1715-1786), a swoją karierę rozpoczął w wieku 13 lat w randze porucznika pułku piechoty d’Auvergne, zaś dwa lata później został kapitanem. Wziął udział w wojnie siedmioletniej służąc pod swoim ojcem pełniącym funkcję szefa sztabu marsz. de Broglie. Za wyprawę na Korsykę został odznaczony orderem św. Ludwika i awansowany do stopnia pułkownika. W 1773 r. odbył wyprawę do Prus, gdzie zapoznał się z tamtejszą armią. Po powrocie brał udział we wprowadzaniu reform w armii francuskiej autorstwa sekretarza wojny hr. Saint-Germaina. W 1777 r. Guibert w związku ze dymisją Saint-Germaina został zesłany na prowincję obejmując dowództwo pułku piechoty Neustrie. W 1785 r. wybrano go na członka Akademii Francuskiej, w następnym roku otrzymał tytuł markiza de Saint-Lambert. Od 1788 r. był inspektorem piechoty w Artois, awansowano go do stopnia marechal de camp (najniższy stopień generalski), został także powołany do rady administracji wojennej. W 1789 r. bez powodzenia kandydował na przedstawiciela stanu szlacheckiego w Stanach Generalnych. Zmarł po krótkiej chorobie 6 V 1790 roku.
Najważniejszym dziełem Guiberta jest praca pt. Essai général de tactique (Esej ogólny o taktyce) wydany w 1772 roku. W swojej pracy Francuz proponował stosowanie ordre mince (szyku płytkiego), czyli linii. W porównaniu do rozwiązań współczesnych Guibertowi, postulował on system bardziej manewrowy i nastawiony ofensywnie, uwzględniający chociażby oskrzydlenie przeciwnika, co według Guiberta było możliwe do przeprowadzenia dzięki patriotyzmowi żołnierzy i narodowym cechom Francuzów, choć nie przeszkadzało mu to twierdzić, że taktyka jest jedna dla wszystkich armii i epok. Jednocześnie postulował utrzymywanie w wojsku ścisłej, wzorowanej na pruskiej, dyscypliny, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczebności armii zawodowej, uproszczeniu musztry i wykorzystaniu potencjału narodowego, który w jego mniemaniu uwidaczniał się poprzez tworzenie oddziałów milicji ludowej. W przeciwieństwie do Folarda Guibert przekazał swoim czytelnikom praktyczne porady dotyczące sposobu szkolenia poszczególnymi rodzajami broni oraz dowodzenia nimi zarówno w skali operacyjnej, jak i taktycznej. W tym zakresie proponował m.in. koncentrację artylerii, szersze wykorzystanie jednostek lekkiej piechoty, z kolei kawaleria jego zdaniem powinna być nieliczna, lecz szybka i działająca z zaskoczenia. Postulował przy tym tworzenie stałych dywizji złożonych ze wszystkich rodzajów broni, a także powołanie stałego sztabu generalnego, działającego również w czasie pokoju. Charakterystycznym elementem napoleońskiej sztuki wojennej zaczerpniętym z dzieł Guiberta jest znaczenie mobilności armii i szybkości jej działania, co w praktyce oznaczało zredukowanie do minimum ilości wozów taborowych i przyjęcia zasady, że armia powinna żywić się kosztem obszaru na którym operuje. Ponadto Francuz uważał, że nadmierna liczba fortec wpływa ujemnie na stan ekonomiczny państwa i rozwój armii. Podobnie od Guiberta Napoleon zaczerpnął koncepcję manewru na tyłach przeciwnika i koncentracji sił w jednym punkcie dla dokonania przełomu. Swoistym novum, rozwiniętym później przez Clausewitza, było również ujmowanie problematyki wojskowej pod kątem politycznym.
