Jean du Teil de Beaumont
Mówiąc o teoretykach mających wpływ na napoleońską sztukę wojenną nie sposób nie wymienić przedstawiciela macierzystej broni Bonapartego – artylerii. Jean kawaler du Teil de Beaumont urodził się w 1738 r. jako syn Françoisa (żyjącego w latach1704–1758) – oficera artylerii, kawalera orderu św. Ludwika. Swoją służbę wojskową rozpoczął w 1758 r. w stopniu porucznika w pułku artylerii w Metz. Du Teil mimo szlacheckiego pochodzenia poparł rewolucję (w przeciwieństwie do brata Jeana-Pierre’a straconego w 1794 r.), co umożliwiło mu szybki awans – w 1790 r. został mianowany pułkownikiem, dwa lata później generałem brygady, a w 1793 r. – generałem dywizji. W czasie wojen rewolucyjnych dowodził artylerią kolejno: Armii Renu, Armii Italii i wojsk w Wandei. Wziął udział w początkowej fazie oblężenia Tulonu, rekomendując na swojego następcę Bonapartego. Zwolniony ze służby w czasie rządów jakobińskich powrócił do armii w czasie konsulatu jako komendant placu w Lille, a następnie w Metz. Odznaczony Legią Honorową odszedł przeszedł w stan spoczynku w 1813 roku. Zmarł 25 IV 1820 roku.
Jako teoretyk wojskowości du Teil zasłynął przede wszystkim dzięki pracy De l’usage de l’artillerie nouvelle dans la guerre de campagne (O użyciu nowoczesnej artylerii w czasie walki w polu) wydanej w 1778 roku. W swoich postulatach w dużej mierze wspierał on trwającą w tym okresie reformę artylerii prowadzoną przez Jeana-Baptiste’a Vaquette’a de Gribeauvala (1715-1789) – w ślad za nim postulował organizację artylerii w ośmiodziałowe baterie, standaryzację wagomiarów i części. Na polu taktycznym proponował, aby bitwy rozpoczynać od ostrzału artyleryjskiego, proponował także koncentrację dział w najważniejszym punkcie pola bitwy (zapowiedź napoleońskiego zgrupowania artylerii w tzw. wielkie baterie).
Pierre-Joseph de Bourcet
Fot. Wikimedia Commons
Ostatnim teoretykiem omawianego okresu, wartym wspomnienia, jest Pierre-Joseph de Bourcet urodzony 1 III 1700 r. w Usseaux w Piemoncie (ok. 50 km na zachód od Turynu). Swoją karierę wojskową rozpoczął w wieku 18 lat, służąc pod swoim ojcem, kapitanem armii francuskiej. Początkowo jako artylerzysta, następnie został przeniesiony do piechoty, by ostatecznie od 1729 r. trafić do korpusu inżynierów. Był protegowanym marsz. de Maillebois, służył z nim w Alpach, prowadząc potajemne rozpoznanie tego obszaru, w późniejszych latach stworzył też jego dokładną mapę w skali 1:14:000. Ok. 1742 r. objął stanowisko głównego inżyniera w Mont-Dauphin, a dwa lata później, już jako zastępca szefa sztabu francuskiej armii alpejskiej, wziął udział w wojnie o sukcesję austriacką. W 1756 r. został dyrektorem fortyfikacji regionu Dauphiné i wziął udział w wojnie siedmioletniej m.in. bił się pod Rossbach. Pod koniec 1759 r. został mianowany głównym komisarzem królewskim mającym wytyczyć granicę między Francją a Piemontem, brał także udział w misjach dyplomatycznych kierowanych do tego kraju. Za swoje zasługi został w 1762 r. mianowany lieutenant-général des armées du roi, zaś rok później został szefem inżynierów w Grenoble. Zmarł 14 X 1780 roku.
Swoje najważniejsze koncepcje teoretyczne Bourcet zebrał w swojej pracy Principes de la guerre de montagne (Zasady wojny w górach) powstałej w 1775 r., lecz wydanej dopiero w 1888 roku. Zdaniem Bourceta każdy dowódca rozpoczynając kampanię powinien posiadać gotowy plan, a nie zdawać się na los i przypadek, przy czym chodziło mu o taki plan, który zawierałby wprawdzie pewne generalne założenia, ale pozwalałby na ich modyfikowanie, gdyby zmieniła się sytuacja strategiczna. Bourcet był również pomysłodawcą zasady ekonomii sił polegającej na koncentracji głównego zgrupowania w miejscu, w którym zamierza się przeprowadzić rozstrzygające walki. Jako zwolennik systemu dywizyjnego, uważał, że armia powinna operować dywizjami na szerokim obszarze tak, aby w razie czego mogły szybko się koncentrować. W swojej pracy zamieścił też wskazówki dotyczące specyfiki walk w górach, co czyni go prekursorem w tej dziedzinie.
Podsumowanie
Spór między zwolennikami ordre profond i ordre mince w znaczący sposób ukształtował armię francuską przez wybuchem rewolucji – w latach 1775 i 1778 w obozach pod Strasbourgiem i Vaussieux w Normandii przeprowadzono wielkie manewry z użyciem wszystkich rodzajów broni, nie dały one jednak jednoznacznych rezultatów. Ostatecznie wydany w 1788 r. oficjalny regulamin łączył w sobie elementy szyku kolumnowego i liniowego – nawet przeciwnik ordre mince, minister wojny marsz. de Broglie uważał, że atak kolumn powinien być poprzedzony przez długi ogień prowadzony w szyku liniowym. Podobnie oba systemy – liniowy i kolumnowy – znalazły swoje miejsce w słynnym regulaminie roku 1791, na postawie którego działała armia rewolucyjna i napoleońska. Zatem niewątpliwie dyskurs wśród francuskich oficerów w II połowie XVIII w. wpłynął pozytywnie na wojska francuskie i dał im sposobność prowadzenia skutecznej walki przez kolejne lata.
Dawid Gralik
Bibliografia:
Bielecki R., Wielka Armia Napoleona, Warszawa 2004.
Colin J., Piechota w XVIII wieku. Taktyka, Oświęcim 2015.
Lynn J., Bagnety republiki. Motywacja i taktyka armii rewolucyjnej Francji 1791-1794, Oświęcim 2016.
Nafziger G., Cesarskie bagnety. Taktyka napoleońskich baterii, batalionów i brygad na podstawie regulaminów z epoki, Oświęcim 2012.
Sokołow O., Armia Napoleona, Oświęcim 2014.
Telp C., Rozwój sztuki operacyjnej 1740-1813. Od Fryderyka Wielkiego do Napoleona, Oświęcim 2012.
