Tego dnia książę Burgundii Filip Dobry ustanowił Order Złotego Runa
Order Złotego Runa należy do grupy najstarszych i najbardziej cenionych wyróżnień honorowych na świecie. Nadawany przez Królestwo Hiszpanii oraz dom habsburski jako najwyższe odznaczenie.
Na chwałę domu Burgundii… Order Złotego Runa – historia powstania
Order Złotego Runajest symbolem założonego w 1430 roku w Burgundii Zakonu Złotego Runa. Jego nazwa nawiązuje do mitycznego przedmiotu, skóry skrzydlatego, złotego barana Chrysomallosa. Skóra miała mieć magiczną moc- jej właściciel posiadał niewyobrażalne szczęście i bogactwo. Nie łatwo było ją jednak zdobyć, runo pilnowane było przez smoka.
Zdobycie artefaktu udało się jednak herosowi Jazonowi. Nadanie takiej właśnie nazwy wyróżnieniu symbolizować ma wytrwałość w dążeniu do celu, a także podkreślać korzyści i przywileje, jakich można dostąpić po uzyskaniu orderu.
Zakon założony został przez księcia, Filipa Dobrego, a jego członkowie byli dobierani spośród wąskiej grupy ludzi, która spełniała określone wymagania. Przede wszystkim pierwszym warunkiem przyjęcia do zakonu musiała być wyznawana wiara katolicka, nieskazitelna reputacja, cenione było także szlachetne urodzenie.
Motto, a także cele zakonu ujęte są w przyświecającej im frazie:
na chwałę domu Burgundii, na cześć Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja, w celu obrony i rozpowszechniania wiary katolickiej, ku krzewieniu cnót i dobrego wychowania.
Oczywiście za surowymi kryteriami rekrutacji do organizacji szły także liczne przywileje. Między innymi były one prawne- do aresztowania zakonnika potrzebna była zgoda, aż sześciu rycerzy. Zebranie takiej ilości głosów udawało się niezwykle rzadko. Co więcej, nawet w przypadku aresztowania sąd nad nim odbywał się na terenie zakonu.
Zakon był także niejako organem doradczym księcia, to właśnie ich monarcha pytał o zdanie w najważniejszych dla państwa aspektach.
Jak wspomniano wyżej, do instytucji mogli wstąpić tylko katolicy. Nie porzucono tej idei także w burzliwym okresie reformacji, organizacja lojalnie stała po stronie papiestwa.
Podział orderu na dwa niezależne odznaczenia
Po wygaśnięciu dynastii burgundzkiej, tytuł mistrza zakonu przypadł został cesarzowi Maksymilianie I. Tytuł ten był dziedziczny, przekazywany następnym pokoleniom. W końcu godność ta trafiła do króla Hiszpanii Filipa II z dynastii Habsburgów w 1555 roku. Od tej chwili Odznaczenie Złotego runa na stałe związało się z Królestwem Hiszpanii, do dziś pozostając jej najwyższym wyróżnieniem honorowym.
Do około 1700 roku przywilej nadawania Runa pozostało w hiszpańskiej dynastii Habsburgów. Po jej wygaśnięciu, możliwość tą odziedziczył cesarz rzymski, ostatni męski członek rodu, Karol VI.
W XVIII wieku narodził się jednak konflikt interesów i walka o możliwość zachowania orderu. Prawa do Złotego Runa rościła sobie zarówno Karol VI jako przedstawiciel dynastii, jak i król Hiszpanii, następca wygasłej linii Habsburgów na tronie, Filip V.
Co prawda Karol VI, wydanym przez siebie wcześniej dokumentem – sankcją pragmatyczną z 1713 roku,zabezpieczył się na taką okoliczność, w którym jasno określał sprawę przynależności odznaczenia. Sankcja z 1713 roku jest najbardziej znanym tego typu dokumentem z uwagi na zapisy o niepodzielności majątków Habsburgów oraz o możliwości ich dziedziczenia przez kobiety. Zarządzenia te zostały wydane z uwagi na wygaszanie rodu w linii męskiej.
Filip V jednak mimo zapisów sankcji pragmatycznej o pozostaniu Złotego Runa przy dynastii, nie porzucił przywileju jego nadawania uważając go za historyczne, tradycyjne hiszpańskie wyróżnienie.
Od tej chwili istnieją dwie niezależne wersje medalu.
Różnice w przyznawania obu wersji orderu
Dynastia Habsburgów pozostała przy bardzo wymagającym i konserwatywnym systemie przyznawania odznaczenia. Jego kawalerami mogą zostać tylko mężczyźni, wyznający wiarę katolicką, cieszący się nienaganną reputacją i szlacheckim urodzeniem.
Hiszpańska wersja wyróżnienia natomiast, jest dużo bardziej liberalna. Odznaczenia przyznawane są bez względu na płeć, wyznawaną wiarę i szlacheckie urodzenie.
Po raz pierwszy, protestant został uhonorowany Złotym Runem w XIX wieku. Był to książę Wellington, wsławiony w wojnach napoleońskich. Jego największym sukcesem było dowództwo w bitwie pod Waterloo, w której ostatecznie doprowadzono do klęski Bonapartego.
Lista wybranych polskich kawalerów
- Zygmunt Stary, pierwszy odznaczony,
- Zygmunt III Waza,
- Władysław IV Waza,
- Jan Kazimierz,
- Michał Korybut Wiśniowiecki,
- August II Mocny,
- Adam Kazimierz Czartoryski.
