Tego dnia 1503 roku podczas III wojny włoskiej odbył się rycerski pojedynek pod Barlettą
Pojedynek pod Barlettą to jedno ze starć w trakcie wojen włoskich. Wzięło w nim udział trzynastu włoskich pod dowództwem Ettore Fieramosca i trzynastu francuskich rycerzy, pod dowództwem Charlesa de Torgues.
Pojedynek pod Barlettą odbył się w miejscowości Mattina di Sant’Elia w pobliżu miasta Trani pod Barlettą na południu Włoch, w Apulii. Pojedynek toczył się między rycerzami włoskimi i francuskimi podczas III wojny włoskiej. Włosi byli częścią hiszpańskiej armii, która kontrolowała południowe Włochy. Od XIX wieku pojedynek pod Barlettą jest częścią narodowej historii Włoch.
Wojny włoskie
Wojny włoskie to seria konfliktów zbrojnych pomiędzy Habsburgami a Walezjuszami, w których Francja zmierzyła się z władcami Hiszpanii i Świętego Cesarstwa Rzymskiego w latach 1494-1559.
W wojny zaangażowane były również Królestwo Anglii, Królestwo Szkocji, Republika Wenecka, Państwo Kościelne, większość włoskich miast-państw i Imperium Osmańskie. Teatr działań wojennych nie ograniczał się do Włoch, ale czasami obejmował także Niderlandy i Francję.
Wojny rozpoczęły się od konfliktu o sukcesję po Ferdynandzie I Neapolitańskim. W 1516 roku Karol V został królem Hiszpanii i Neapolu, a w 1519 roku cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Od 1506 roku sprawował kontrolę nad Niderlandami i hrabstwem Burgundii.
Okrążenie Francji przez Habsburgów dało Francji geostrategiczny interes w przebiciu się na Półwyspie Apenińskim. Pod koniec wojen w 1559 roku Hiszpania była wiodącym mocarstwem w Europie. Rywalizacja między Francją a hiszpańskimi i austriackimi Habsburgami pozostała głównym problemem w Europie aż do połowy XVIII wieku.
III wojna włoska
Pod koniec I wojny włoskiej Ludovico Sforza, władca Księstwa Mediolanu, zmienił obóz. Nowy król Francji, Ludwik, uważał, że ma prawo do tronu Mediolanu, a jako następca Karola VIII, do Neapolu. W 1499 roku Ludwik zawarł sojusz z Republiką Wenecką i Szwajcarią i najechał Księstwo Mediolanu.
Ludovico Sforza wynajął szwajcarskich landsknechtów, ale po powrocie jego miasto zostało zajęte przez Gian Giacomo Trivulzio, który przyłączył się do Francuzów. Armia Sforzy została wkrótce pokonana, a on sam został uwięziony we Francji. Akt musiał zostać ratyfikowany przez ówczesne wielkie mocarstwa.
11 listopada 1500 roku Ludwik podpisał tajny traktat z Ferdynandem II Aragońskim w sprawie podziału Królestwa Neapolu. Na mocy traktatu trydenckiego z 13 października 1501 roku między Ludwikiem a cesarzem Maksymilianem I, Austria uznała wszystkie francuskie podboje w północnych Włoszech.
W 1501 roku Neapol został zdobyty przez wojska francuskie i hiszpańskie. Jednak obaj królowie pokłócili się o podział. Doszło do kilku potyczek między hiszpańską i francuską strefą wpływów. W 1503 roku odbył się pojedynek pod Barlettą: turniej pomiędzy trzynastoma włoskimi i trzynastoma francuskimi rycerzami.
Wszystkie te napięcia doprowadziły do wojny między Hiszpanią a Francją. Po klęsce Ludwika w bitwie pod Cerignola (1503) i bitwie pod Garigliano przez Hiszpanów pod dowództwem Gonzalo Fernándeza de Córdoby, wycofał się on z Neapolu do Lombardii.
Pojedynek pod Barlettą
Podczas III wojny włoskiej Hiszpanie i Francuzi podzielili Królestwo Neapolu na dwie strefy wpływów:
- Kampania i Abruzja znalazły się pod panowaniem francuskim,
- a Apulia i Kalabria pod panowaniem hiszpańskim.
Wojskami francuskimi dowodził Ludwik Armagnac-Nemours, a hiszpańskimi Gonzalo Fernández de Córdoba. W latach 1501-1502 dochodziło do regularnych potyczek między obiema armiami, gdyż nie było jasne, w jakim stopniu sięgały strefy wpływów, nawet dla dowódców.
W Barletcie w Apulii, Hiszpanie byli w trakcie zakładania swojej kwatery głównej. 15 stycznia sprowadzono grupę pojmanych Francuzów. Zapuścili się zbyt daleko w głąb terytorium Hiszpanii. Przywódcą grupy był Charles de Torgues, zwany Monsieur de La Motte.
Hiszpanie zaproponowali Francuzom kolację w miejscowej tawernie. Hiszpanie wypytywali Francuzów o odwagę Włochów. Chełpliwy Charles de Torgues obrażał włoskich żołnierzy. Hiszpanie sprytnie poprosili o zorganizowanie pojedynku: Francuzi kontra Włosi.
Ten pojedynek miał pokazać, który z nich jest najodważniejszy.
Pojedynek został starannie przygotowany. Przygotowania trwały miesiąc. Dla Hiszpanów było to konieczne, aby zyskać na czasie. Francuzi musieli dostać nauczkę, a pojedynek na małą skalę był bardziej przydatny niż bitwa z Francuzami, którzy w tym czasie byli silniejsi liczebnie.
Wybrano trzynastu rycerzy włoskich i trzynastu rycerzy francuskich. Między dwoma obozami wymieniono dwóch zakładników. Pozwolono na obecność szesnastu świadków oraz mistrza pojedynku.
Obie strony wyłożyły łącznie 100 dukatów do podziału między zwycięzców. Hiszpanie wybrali neutralne miejsce: klasztor Mattina di Sant’Elia w pobliżu miasta Trani. Teren ten znajdował się w rękach Republiki Weneckiej i dlatego pojedynek nie byłby postrzegany jako akt wojny.
13 lutego 1503 roku doszło do pojedynku. Trzynastu francuskich rycerzy na koniach prowadził Charles de Torgues. Trzynastu włoskich rycerzy na koniach zaś prowadził Ettore Fieramosca. Fieramosca był hrabią Miglionico, hrabią Mignano Monte Lungo i baronem Aquara.
Po paradzie i prezentacji, rozpoczął się pojedynek. Trzynastu rycerzy po stronie włoskiej rzuciło się na trzynastu Francuzów, jeden na jednego. Fieramosca zrzucił Charlesa de Torgues’a z konia. Fieramosca rzucił się wtedy na Karola de Torgues’a, który błagał o litość.
Pojedynek wygrali włoscy rycerze. Francuscy rycerze zostali obdarci ze zbroi i zaprowadzeni do Barletty. Dopiero po zapłaceniu okupu powrócili do armii Ludwika Armagnac-Nemours. Rycerstwo włoskie otrzymywało pochwały od ludności i duchowieństwa, które organizowało uroczyste nabożeństwa.
Zwycięstwo podniosło morale Włochów w armii hiszpańskiej i don Gonzalo Fernándeza de Córdoby.
Pojedynek pod Barlettą – upamiętnienie
W 1583 roku Ferrante Caracciola, książę Airoli, kazał wznieść pomnik na polu, na którym odbył się Ppojedynek. Podczas okupacji francuskiej w 1805 roku Francuzi go zburzyli. Został jednak odbudowany w 1846 roku. Podjęta przez miasto Trani próba nazwania pojedynku pojedynkiem pod Trani nie przyniosła rezultatów.
Włosi wznieśli pomnik obok katedry w Barletcie. Miasto Barletta zorganizowało również coroczną paradę, podczas której przedstawiano przygody Ettory Fieramosca i jego dwunastu rycerzy. Pamiątkowy pomnik wzniesiono także przy wjeździe do miasta.
Tawerna, w której zaaranżowano pojedynek, jest obecnie muzeum. W XIX wieku pojawiły się książki i kolorowanki o pojedynku pod Barlettą. Stała się częścią włoskiej historii narodowej, zwłaszcza po zjednoczeniu Włoch.
Bibliografia:
- Challange of Barletta, Disfida di Barletta [dostęp: 13.02.2024].
- Tafiłowski P., Wojny włoskie 1494-1559, Zabrze 2007.
Fot. Pojedynek pod Barlettą. Fragment filmu Ettore Fieramosca (1928)
