Ppor. Zdzisław Badocha „Żelazny” (1923-1946), jeden z wyklętych

Konspiracja antykomunistyczna, zwana także konspiracją poakowską lub niepodległościową była wyjątkowa ze względu na zasięg i siłę swojego działania. Na szczególne zainteresowanie zasługuje V Wileńska Brygada Armii Krajowej, nazywana również „Brygadą Śmierci”. W czasie okupacji niemieckiej działała w bardzo trudnych warunkach. Walczyła zarówno z Niemcami, ich litewskimi sojusznikami i sowiecką partyzantką. W swoim referacie chciałabym przedstawić jedną z kluczowych postaci „Brygady Śmierci” mianowicie postać dowódcy 2. szwadronu – Zdzisława Badochy „Żelaznego”.

W swoim referacie wykorzystałam głównie opracowania dotyczące działalności V Wileńskiej Brygady AK, miedzy innymi prace Olgierda Christy i Dariusza Fikusa. Temat ten porusza również monografia dotycząca postaci mjr Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” autorstwa Patryka Kozłowskiego. Strukturę oddziałów partyzanckich oraz przeprowadzone przez nie akcje doskonale ukazuje, wykorzystany także w mojej pracy „Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956”

Zdzisław Badocha urodził się 22 marca 1923 roku w Dąbrowie Górniczej. ^[1] Tam spędził pierwsze lata swego życia. Ojciec Zdzisława – Roman Badocha, działał w szeregach 11 Pułku Piechoty stacjonującego w Tarnowskich Górach. Później, jako żołnierz Korpusu Ochrony Pogranicza, przeniósł się na Kresy, najpierw do Ludwikowa a następnie do Czudzina w powiecie łuninieckim, gdzie Zdzisław spędził resztę dzieciństwa^[2]. W następstwie działalności ojca w KOP, prawdopodobnie w 1937 lub 1938 roku, jego rodzina przeniosła się do Święcian (woj. wileńskie). Zdzisław uczęszczał do Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego w Starych Święcianach.^[3] Od lutego 1938 roku należał także do ZHP, do drużyny harcerskiej im. B. Głowackiego, podległej Komendzie Wileńskiej Chorągwi Harcerzy. Ukończył tylko jedną klasę, gdyż dalszą edukację uniemożliwił mu wybuch II wojny światowej. Podczas nauki dużą wagę przywiązywał do sportu. Potwierdzeniem jego wybitnych osiągnięć w sporcie, było nadanie mu Państwowej Odznaki Sportowej, klasy trzeciej, stopnia pierwszego.^[4] Uzyskał ją na podstawie decyzji Wojewódzkiego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Wilnie z dnia 7 grudnia 1938 roku.

Kiedy wybuchła II wojna światowa, pojawiły się pogłoski, że ojciec Zdzisława zginął pod Grodnem. Wiadomości te okazały się nieprawdą. Roman Badocha został internowany na terenie Litwy.^[5] Tymczasem we wrześniu 1939 roku została aresztowana przez NKWD matka Zdzisława-Wanda, po kilku dniach szczęśliwie zwolniona. Aresztowana ponownie przez nowe władze litewskie, w kwietniu 1940 roku wraz ze synem Zdzisławem. Zarzucono jej przynależność do organizacji konspiracyjnej. Po zwolnieniu wszyscy członkowie rodziny zostali wywiezieni na teren Litwy, do obozu pracy, gdzie przebywali dwa miesiące. Kolejny raz aresztowani zostali przez NKWD w 1941 roku i osadzeni w więzieniu w Wilnie.^[6] W czerwcu 1942 roku Zdzisław wstąpił do Armii Krajowej, rozpoczynając tym samym działalność w konspiracji. Jego kontakty z podziemiem istniały jednak już wcześniej, o czym świadczyła pomoc w zbieraniu i magazynowaniu broni, która później posłużyła do zorganizowania pierwszego zbrojnego oddziału partyzanckiego na Wileńszczyźnie, dowodzonego przez por. Antoniego Burzyńskiego „Kmicica”^[7]. Na początku 1943 roku, Zdzisław Badocha został żołnierzem 23 Ośrodka Dywersyjnego Ignalino – Nowe Święciany. Został zastępcą dowódcy 9 Patrolu przyjmując pseudonim „Żelazny”^[8]. Zadaniem tych ośrodków było prowadzenie akcji sabotażowych i dywersyjnych, głównie na komunikacyjnych szlakach kolejowych.^[9] W związku z tym większość członków Ośrodka zatrudniona była na kolei. Zdzisław Badocha pracował na stacji kolejowej Nowe Święciany. Do głównych zadań żołnierzy należało m. in. zdobywanie broni i amunicji, sabotaż (niszczenie instalacji samochodów przewożonych na front wschodni), zbieranie informacji przydatnych dla działań AK, przysposobienie wojskowe oraz rozprowadzanie gazetki konspiracyjnej „Niepodległość”. Podczas jednej z akcji sabotażowych (otwieranie wagonów) Zdzisław został zdekonspirowany. Wtedy powziął decyzję o wstąpieniu do partyzantki. Trafił do V Wileńskiej Brygady AK, do kompanii szturmowej plutonu, którego dowódcą był ppor. Mieczysław Kitkiewicz „Kitek”^[10] V Wileńska Brygada Armii Krajowej dowodzona przez mjr Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”, w uzgodnieniu z komendantem Okręgu Wileńskiego AK ppłk. Aleksandrem Krzyżanowskim „Wilkiem”, nie wzięła udziału w operacji „Ostra Brama”.^[11]W związku z konsekwencjami operacji, oddział próbował przedrzeć się na Zachód. Okrążony przez Sowietów, na polecenie mjr „Łupaszki” uległ rozwiązaniu, a żołnierze mieli się przebijać dalej na własną rękę.

Artykuł składa się z więcej niż jednej strony. Poniżej znajdziesz numerację stron.