Przebieg działań politycznych
W 1197 roku zmarł cesarz niemiecki Henryk VI von Hohenstaufen. Pozostawił syna Fryderyka, który z powodu swojej niepełnoletności (miał wtedy 3 lub 4 lata), a także śmierci jego matki Konstancji (w 1198 roku), został oddany, wraz ze swoim królestwem na Sycylii (Henryk VI panował na niej już w roku 1194) pod opiekę papiestwa.
W Rzeszy w 1198 roku doszło do niezgodnej elekcji. Stronnicy Hohenstaufów nie podtrzymali kandydatury dziecka i wybrali brata zmarłego cesarza, Filipa Szwabskiego. Stronnicy papieża wskazali syna zmarłego Henryka Lwa, Ottona Brunszwickiego z rodu Welfów. Na króla został jednak koronowany we wrześniu w Moguncji tego samego roku Filip, przeciw któremu został obrany jako antykról Otton. Tego zaś koronowano już w lipcu w Akwizgranie. Owa niezgodna elekcja, do jakiej doszło w Niemczech, doprowadziła do wojny domowej między gibelinami, a gwelfami, co pozwoliło również odetchnąć z ulgą papiestwu. Mianowicie perspektywa połączenia korony niemieckiej i sycylijskiej odeszła wraz z Henrykiem VI. W tymże roku został obrany papieżem Lothar hrabia Segni, jako Innocenty III na miejsce zmarłego Celestyna III. Papież ten początkowo nastawiony neutralne wobec sporu w Niemczech, zdecydował się w 1201 roku stanąć po stronie gwelfów, dlatego obłożył klątwą Filipa i jego zwolenników[1]. Mimo braku poparcia papieża, szala zwycięstwa przechyliła się na stronę Filipa w 1202 roku, który jednak został zamordowany w 1208 roku, przez palatyna bawarskiego w Bambergu na zlecenie hrabiego Ottona Wittelsbacha[2]. To pozwoliło na powtórną koronację Ottona na króla rzymskiego[3], który w październiku 1209 roku przyjął tytuł cesarza w Rzymie. Przyjął tę koronę pod kilkoma warunkami ze strony papieża: musiał powiększyć posiadłości papieskie kosztem posiadłości Rzeszy w Italii, a także zrzec się wpływu na obsadzanie stanowisk kościelnych i rozporządzanie majątkiem kościelnym w Niemczech.
Wikimedia Commons
Po koronacji Otto nie tylko nie zamierzał wywiązać się ze swoich zobowiązań, ale również wyruszył zbrojnie na Sycylię, by wypędzić z niej Fryderyka. To spowodowało interwencję papieską, Innocenty III nałożył ekskomunikę na cesarza, a także wskazał na antykróla Fryderyka Hohenstaufa, którego wybrali książęta niemieccy na sejmie w Norymberdze we wrześniu 1211 roku. Rok później (1212) w styczniu, poselstwo od książąt niemieckich wręczyło Fryderykowi koronę niemiecką w Palermo[4]. Syn Fryderyka, Henryk, urodzony w 1211 roku, został koronowany na króla sycylijskiego. Jednak z powodu jego niepełnoletności władzę regencyjną sprawowała jego matka Konstancja. W kwietniu tego roku Fryderyk II złożył hołd lenny papieżowi Innocentemu III z Sycylii. Obiecał również, że Królestwo Sycylijskie będzie autonomiczne względem Rzeszy, a także, kiedy zostanie koronowany na cesarza, a także przekaże Sycylię synowi Henrykowi. Otto Brunszwicki zdając sobie sprawę ze swojej skomplikowanej sytuacji, w lipcu 1212 wziął za żonę Beatrycze, córkę Filipa szwabskiego, by przyciągnąć na swoją stronę gibelinów (gdyż gwelfowie faktycznie byli zwolennikami papieża). Jednak Beatrycze niedługo po ślubie zmarła[5].
Fryderyk we wrześniu dotarł przed Ottonem do Konstancji, skąd udał się do Bazylei, by w październiku odbyć zjazd dworu Hagenau w Alzacji. 19 listopada spotkał się z późniejszym królem Francji w Vaucouleurs koło Tours, synem Filipa Augusta, Ludwikiem VIII. Postanowił z nim, że nie zawrze oddzielnego pokoju ani z Ottonem, ani z królem Anglii, Janem bez Ziemi. W zamian dostał w srebrze dwadzieścia tysięcy grzywien[6]. Spotkanie to zapoczątkowało przymierze Hohenstaufów z Kapetyngami. Dnia 5 grudnia 1212 Fryderyk został ponownie koronowany na króla rzymskiego we Frankfurcie nad Menem przez książąt niemieckich, a 9 grudnia w Moguncji, przez arcybiskupa Zygfryda[7]. Obydwie ceremonie odbyły się z użyciem insygniów prowizorycznych. Otto Brunszwicki, w 1213 roku, będąc pod papieską ekskomuniką usiłował skonsolidować swoich zwolenników, mających wyeliminować Fryderyka Hohenstaufa, o czym zadecydować miał finał konfliktu angielsko-francuskiego[8].
Tego samego roku 12 lipca, Fryderyk w Złotej Bulli z Egeru potwierdził prawa papiestwa do ziem w środkowej Italii oraz zrezygnował z wpływu na wybór biskupów w Rzeszy. Ponadto nadał szereg przywilejów książętom niemieckim jako zapłatę za koronę Niemiec. Na mocy tego postanowienia zrezygnował między innymi z praw do regaliów[9].
W roku 1213 konflikt Ottona z papieżem był już na tyle zaawansowany, że 27 lipca 1213 roku doszło do bitwy pod Bouvines, gdzie król Francji, Filip August rozbił wojska Ottona IV i Jana bez Ziemi. W efekcie Otto został obalony jako cesarz, wycofał się z życia politycznego i zmarł w 1218 roku w swoim zamku w Harzburgu w wieku 36 lat. Fryderyk II po raz drugi został koronowany, tym razem z prawdziwymi insygniami Rzeszy 25 lipca 1215 roku w Akwizgranie, tradycyjnym miejscu koronacji królów rzymskich. Zobowiązał się również (pod naciskiem papieża) do krucjaty do Ziemi Świętej[10].
