„Srebrny miecz” Ian Serraillier
W gąszczu publikacji na temat II wojny światowej może zadziwiać pierwsze wydanie w Polsce, napisanej ponad pół wieku temu, książki Iana Serrailliera pt. Srebrny miecz. Jednak z drugiej strony jeszcze bardziej zadziwia fakt, że została wydana tak późno.
Ian Serraillier jest w Polsce autorem mało znanym. Urodził się w Londynie, a kształcił w Brighton College i St. Edmund Hall w Oxfordzie. Później uczył angielskiego. Nie zrezygnował z tego zajęcia także podczas wojny. Zadebiutował zbiorem wierszy dla dorosłych i dzieci. W roku 1946 wydał pierwszą książkę dziecięcą, po której przyszły inne historie przygodowe i szpiegowskie.
Ten prawie nieznany polskiemu czytelnikowi pisarz, napisał wyjątkową powieść o polskiej rodzinie w czasach II wojny światowej i zaraz po niej Srebrny miecz wydany w 1956 roku. Jest to najsłynniejsza powieść Iana Serrailliera, która weszła już w wielu krajach do kanonu książek dla dzieci. Brytyjczyk pisał ją przez pięć lat w czasie swoich wakacji. Doczekała się adaptacji telewizyjnej, zrealizowanej dwukrotnie przez BBC (1957, 1971).
Jak pisze w posłowiu syn autora, opowieść została stworzona na podstawie prawdziwych zdarzeń. Zmyślono jedynie kilka nazw miejscowości. Serraillier bezpośrednio nie uczestniczył w opisywanych wydarzeniach, ale dużo wątków opierał na własnych przeżyciach i doświadczeniach. W tworzeniu fabuły korzystał z licznych źródeł: materiałów prasowych, wspomnień, czy archiwów Czerwonego Krzyża.
Tytułowy srebrny miecz jest przedmiotem, który wiąże ze sobą różne epizody. Łączy bohaterów, stanowi talizman w walce z przeciwnościami losu oraz przypomina o wspaniałej przeszłości i daje nadzieję na lepszą przyszłość.
Akcja powieści w dużej mierze dzieje się w Polsce, gdzie podczas wojennej zawieruchy trójka rodzeństwa – Ruth, Edek i Frania musi szybko dorosnąć, radząc sobie bez pomocy rodziców, którzy zostali zabrani przez niemieckich okupantów. Pośród ruin zniszczonej Warszawy spotykają Janka, sierotę, który pomaga im w czasie wędrówki po Europie w odnalezieniu rodziców. Bohaterowie nie są idealizowani. Jak wszyscy zmagają się z głodem, bezdomnością i chorobą. Autor nie waha się przedstawić tragedii, które powoduje wojna. Nie wszystko, tak jak w życiu, można zakwalifikować jako tylko złe lub tylko dobre, białe lub czarne. Występują też odcienie szarości.
Narracja powieści jest prosta i bezpośrednia, dzięki czemu uderza w czytelnika z prawdziwą mocą. Pomimo upływu czasu stanowi nieprzemijającą historię o sile przyjaźni i miłości oraz o nadziei i odwadze, które drzemią głęboko w poranionej uczuciowo i moralnie przez wojnę ludzkości. Powieść, choć utrzymana w tradycyjnych ramach gatunku, bez współczesnych fajerwerków stylistycznych czy fabularnych, napisana została świetnym stylem. Wprawdzie Srebrny miecz przypisany jest dla dziecięcego czytelnika, ale z całą pewnością można polecić go starszym odbiorcom.
Ocena: 6/6
Piotr Burak
