Świat przywrócony okładka

Świat przywrócony |Recenzja

Henry Kissinger, Świat przywrócony. Metternich, Castlereagh i zagadnienie pokoju 1812–1822

Kissinger w swojej książce Świat przywrócony podejmuje niezwykle ambitną próbę analizy epoki postnapoleońskiej, która miała kluczowe znaczenie dla kształtowania ładu międzynarodowego w XIX wieku. Kissinger koncentruje się na dwóch kluczowych postaciach tej epoki – austriackim księciu Klemensie von Metternichu oraz brytyjskim ministrem spraw zagranicznych Robertem Castlereaghu. Ich działania, a zwłaszcza ich dyplomatyczne manewry, stanowią fundament książki, która analizuje skomplikowany proces odbudowy ładu europejskiego po burzliwym okresie wojen napoleońskich.

Henry Kissinger zmarł 23 listopada 2023 roku w wieku 100 lat. Był amerykańskim dyplomatą i politykiem, urodzonym w Niemczech w 1923 roku. Pełnił kluczowe funkcje w administracjach prezydentów Richarda Nixona i Geralda Forda.

Pełnił funkcję doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego oraz sekretarza stanu USA. Znany jest ze swojej roli w polityce zagranicznej podczas zimnej wojny. Jego najważniejsze osiągnięcia to negocjacje zakończenia wojny w Wietnamie, za co otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w 1973 roku oraz polityka odprężenia z ZSRR i otwarcie relacji dyplomatycznych z Chinami.

Był postacią kontrowersyjną, krytykowaną za wsparcie autorytarnych reżimów oraz ingerencje w sprawy krajów Trzeciego Świata. W sowim długim i zarazem bogatym życiu napisał również kilka książek, głównie związanych z dyplomacją, a jedną z nich jest recenzowany Świat przywrócony. Metternich, Castlereagh i zagadnienie pokoju 1812–1822.

Temat przewodni to dyplomacja i równowaga sił

Książka składa się z XVII rozdziałów i stanowi szczegółową analizę wydarzeń z lat 1812–1822, a więc okresu od upadku Napoleona po tzw. Kongres Wiedeński i późniejsze starania o zachowanie pokoju w Europie.

Kissinger skupia się przede wszystkim na koncepcji równowagi sił (balance of power), która stała się fundamentem polityki międzynarodowej XIX wieku. Metternich i Castlereagh, choć pochodzili z odmiennych tradycji politycznych i mieli różne cele, dążyli do tego samego – utrzymania stabilności w Europie poprzez zapewnienie, że żadne jedno mocarstwo nie zdobędzie hegemonii.

Jednym z największych atutów książki jest dogłębna analiza metod i strategii dyplomatycznych obu polityków. Kissinger przedstawia ich jako pragmatyków, którzy rozumieli, że pokój można osiągnąć jedynie poprzez kompromis oraz wyważenie interesów wszystkich stron.

Metternich był mistrzem zakulisowej dyplomacji, opierającej się na konserwatywnych wartościach, a Castlereagh, choć często krytykowany w brytyjskiej polityce, wykazywał się równie dużą zdolnością do politycznego manewrowania.

Świat przywrócony – styl i perspektywa

Książka Kissingera tak jak zresztą większość jego pozycji nie jest klasyczną pracą historyczną – to raczej esej polityczno-historyczny, który nosi wyraźne ślady zainteresowań autora teorią stosunków międzynarodowych. Kissinger, sam będący praktykiem dyplomacji, przygląda się przeszłości z perspektywy człowieka, który doskonale rozumie wyzwania związane z zarządzaniem globalną polityką.

To sprawia, że Świat przywrócony ma nieco dydaktyczny ton, zwłaszcza gdy autor podkreśla, jak ważna była wtedy zasada równowagi sił, a także konieczność podejmowania pragmatycznych decyzji w polityce zagranicznej.

Kissinger przedstawia również bardziej złożony obraz polityki, ukazując, jak bardzo ówczesna dyplomacja zależała od osobistych relacji, charakterów i decyzji jednostek. Zarówno Metternich, jak i Castlereagh byli świadomi, że ich działania mogą zaważyć na losach całego kontynentu, co z kolei sprawia, że książka Kissingera jest fascynującym studium polityki personalnej.

Krytyczne refleksje

Jednym z potencjalnych zarzutów wobec Świata przywróconego z jakimi się spotkałem jest to, że Kissinger, jako konserwatywny realistyczny teoretyk polityki, może być zbyt entuzjastyczny w ocenie działań Metternicha, który dążył do zachowania status quo w Europie, nie bacząc na aspiracje narodowe i liberalne ruchy rewolucyjne.

Autor przyjmuje stanowisko, że stabilność i pokój, które przyniosły dekady spokoju po Kongresie Wiedeńskim, były celem nadrzędnym, co może nie być przekonujące dla czytelników o bardziej liberalnych poglądach. Kissinger w pewnym sensie idealizuje epokę, w której dyplomacja prowadzona była przez niewielką grupę elit, pomijając szerszy kontekst społeczny i polityczny.

Jednak czy patrząc teraz z perspektywy lat na te wydarzenia można mu odmówić słuszności? Myślę, że tutaj każdy czytelnik musi samemu wyrobić sobie zdanie na ten temat.

Świat przywrócony – znaczenie i aktualność

Świat przywrócony ma jednak ogromne znaczenie nie tylko jako książka historyczna, ale także jako praca o nieprzemijającej wartości dla współczesnych badaczy stosunków międzynarodowych. Kissinger pokazuje, jak złożona i wielowymiarowa jest polityka międzynarodowa, a także jak ważne jest myślenie w kategoriach długoterminowych.

Przestrogi, jakie płyną z lektury książki – o potrzebie kompromisu, balansowaniu sił, a także pragmatyzmie – są nadal aktualne w dzisiejszym świecie, gdzie globalne mocarstwa walczą o swoje interesy.

Podsumowanie

Świat przywrócony to wnikliwa analiza okresu historycznego, który miał ogromny wpływ na kształtowanie współczesnej Europy. Kissinger, ze swoim realistycznym podejściem do polityki i dyplomacji, przedstawia szczegółowy portret dwóch wybitnych postaci oraz ich wpływu na ład międzynarodowy.

To książka zarówno dla historyków, jak i osób zainteresowanych teorią stosunków międzynarodowych, choć dla niektórych może wydawać się nieco apologetyczna wobec konserwatywnego ładu politycznego. Jednak jej wartość jako studium politycznego i dyplomatycznego procesu jest niezaprzeczalna.

Książkę czyta się bardzo przyjemnie. Autor wręcz porywa w wir wydarzeń. I to nie wojennych które wydawało by się były zawsze ciekawe i mogą zawsze przykuwać uwagę, ale tych gabinetowych, które rzadko spotykają się z przychylnością przeciętnego miłośnika historii.


Wydawnictwo Universitas
Ocena recenzenta: 5/6
Andrzej Włusek


Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Universitas.

Comments are closed.