traktat w Meerssen i Verdun, mapa

8 sierpnia 870 roku podpisano traktat w Meerssen

Tego dnia 870 roku zawarto traktat w Meerssen (dzisiejsza Holandia), ugodę między synami Ludwika Pobożnego z dynastii Karolingów, która ustalała granicę między królestwem zachodnio i wschodniofrankijskim

Traktat w Meerssen jest uznawany przez historiografię za 3 z 4 wielkich traktatów między potomkami Karola Wielkiego, decydujących o kształcie średniowiecznej Europy. Po bezpotomnej śmierci króla Lotaryngii Lotara II w 869 roku najpotężniejsi wówczas władcy karolińscy i przy tym wujowie zmarłego monarchy – Karol Łysy i Ludwik Niemiecki rościli sobie prawa do pozostawionych przez niego ziem. Zgodnie z zasadami podziału ziemi Lotaryngia w 870 roku została przyznana w części zachodniej Karolowi, zaś Ludwik otrzymał część wschodnią.

Konsekwencje porozumień z Verdun

Po 843 roku dziedzictwo Karola Wielkiego i Ludwika Pobożnego zostało podzielone na 3 części w traktacie z Verdun. Najstarszy żyjący Karoling Lotar I sprawował władzę w pasie od dzisiejszej Holandii, przez dolinę Renu i stolicę imperium – Akwizgran, po środkowe Włochy i Prowansję, jednocześnie zajmując pozycję cesarza.

Samo położenie i rozciągnięcie jego państwa nie dość, że uniemożliwiało mu skuteczną walkę o zjednoczenie dziedzictwa ojca, to przyczyniało się do ciągłych niepokojów, gdyż tereny te nie były jednorodne etnicznie i kulturowo. Lotar spędził swoje panowanie głównie na zażartych walkach z nadjeżdżającymi go od północy wikingami i uderzającymi z południowej Italii Arabami. Ci drudzy zdołali nawet spalić katedrę św. Piotra w Rzymie w 846 roku.

Koniecznie zajrzyj też do naszego artykułu: Wojskowość dynastii Karolingów

Wobec trudności obrony obu wybrzeży cesarz powierzył królestwo Włoch swemu najstarszemu synowi – Ludwikowi II. Ten odniósł wiele sukcesów w walkach z Saracenami, m.in. zdobywając Benewent i Bari.

Dzieci Lotara I

W tym czasie jego ojciec podupadł na zdrowiu i w 855 roku abdykował. Zgodnie ze zwyczajem, nienaturalne państwo najstarszego syna Ludwika Pobożnego zostało podzielone między jego potomków. W wyniku traktatu z Prüm Ludwik II pozostał królem Włoch i otrzymał cesarski diadem, Lotar II otrzymał Lotaryngię i północną Burgundię, wraz z dostępem do Morza Północnego, zaś najmłodszy Karol zapanował w Prowansji i południowej Burgundii mimo tego, że nie był jeszcze zdolny do samodzielnych rządów.

Podział ten przypieczętował faktyczny koniec cesarstwa. O ile Lotar I działał w porozumieniu ze swymi braćmi, to odcięty Alpami od centrum imperium Ludwik II nie był w stanie nadzorować swych braci i kuzynów. Skupił się więc na polityce włoskiej i rzadko interweniował na północy. Głównymi graczami regionu zostali dwaj żyjący synowie Ludwika Pobożnego – Ludwik Niemiecki rządzący wschodnimi Frankami i Karol Łysy – król zachodniofrankijski.

Ten drugi starał się prowadzić aktywną politykę odbudowy cesarstwa pod swoim zarządem. Po względnym uporaniu się z wrogimi i niemal niezależnymi od niego hrabiami zdołał obronić swoje królestwo przed zakusami przyrodniego brata Ludwika Niemieckiego. W 861 roku podjął nieudaną wyprawę do Prowansji celem obalenia swojego bratanka. Silny opór regentów najmłodszego syna Lotara I ostudził jednak zapał ambitnego monarchy z Paryża.

Karol z Prowansji zmarł jako małoletni z powodu ataku epilepsji już w 863 roku. Na mocy ugody z możnymi tron miał przypaść Lotarowi II, na co jednak nie przystał cesarz. Wobec tego podzielili oni ziemię zmarłego brata wzdłuż rzeki Rodan.

Eskalacja konfliktu – kłopoty rodzinne Lotara II

Środkowy syn Lotara I rządził wówczas Lotaryngią (to właśnie jemu kraina ta zawdzięcza swoją nazwę i pochodzi od regnum Lotharii – królestwa Lotara). Nie był jednak zbyt energicznym władcą, a jego panowanie naznaczyły problemy rodzinne.

Król był bowiem żonaty z prawdopodobnie bezpłodną aystokatką Teutbergą. Usilnie starał się z nią rozwieść tak, by móc poślubić swoją kochankę i matkę jego 4 dzieci – Waldradę.

Chcąc uzyskać zgodę papieską Lotar usilnie starał się o poparcie swoich krewniaków w tej sprawie. O ile jego brat – cesarz takowego udzielił, to już jego wujowie, z pożądaniem patrzący na możliwość zagarnięcia jego terytoriów po jego bezpotomnej śmierci, przekonywali papieża do odmowy.

Ostatecznie za zgodą Teutbergi w 869 roku król w końcu uzyskał od papieża upragniony rozwód. Pech chciał, że w drodze powrotnej z Rzymu zachorował i wkrótce zmarł, nie pozostawiając legalnego dziedzica.

Traktat w Meerssen

Wujowie Lotara już w rok przed jego śmiercią planowali wspólny zbrojny rozbiór Lotaryngii. Mimo tego, ambitny Karol Łysy na wieść o możliwości przejęcia tych ziem samemu dotarł do Metzu, gdzie jeszcze w 869 roku został koronowany.

Prawnie tron należał się jednak najbliższemu żyjącemu krewnemu zmarłego – cesarzowi Ludwikowi II. Ten jednak przebywał wówczas w południowych Włoszech tocząc zażarte walki z muzułmanami i nikt nie łudził się, że jest w stanie szybko wyruszyć na północ.

Zabór Karola pozostałby zapewne usankcjonowany, gdyby nie groźba króla wschodnich Franków – Ludwika Niemieckiego. Pamiętawszy o poparciu, jakim cieszył się jego przyrodni brat w dorzeczu Loary Karol nie chciał ryzykować i w 870 roku zgodził się na podział nowo zagarniętego królestwa, który zawarto w tzw. traktacie w Meerssen.

Dla starszego z nich przypadły tereny wschodnie:

  • większość Austrazji,
  • Fryzja, która wówczas znajdowała się pod kontrolą wikingów ,
  • stolica Karola Wielkiego – Akwizgran,
  • Alzacja.

Młodszy Karol uzyskał:

  • na północy Brabancję,
  • zachodnią część Burgundii po Rodan, wraz z możliwością najazdu na Włochy, bez konieczności oglądania się na wschód.

Podział nie przetrwał długo i już po śmieci jego sygnatariuszy w kilka lat później ich synowie byli zmuszeni odnowić traktat w 880 roku w Ribemont.

Oryginalny dokument z treścią traktatu nie zachował się do dziś i historycy mogą go tylko odtwarzać ze wzmianek w 2 kronikach:

  • Annales Bertiniani,
  • Annales Fuldenses.

Krzysztof Izdebski

Bibliografia:

  • McKitterick Rosamond, Charlamagne, The Formation of a European Identity, Cambridge 2008.
  • McKitterick Rosamond, The Frankish Kingdoms under the Carolingians 751-987, Londyn, Nowy Jork 1983.
  • Michałowski Roman, Średniowiecze, Warszawa 2009.
  • Pieniądz Aneta, Tradycja i władza: Królestwo Włoch pod panowaniem Karolingów 774 – 875, Wrocław 2007.
  • Riché Pierre, Karolingowie. Ród, który stworzył Europę, tłum. A.Kuryś, Warszawa 1997.

Comments are closed.