Ponad 2000 lat temu miasto Fregellae, położone około 90 kilometrów na południowy wschód od Rzymu, zostało całkowicie zniszczone przez wojska rzymskie po buncie jego mieszkańców. Według archeologów, którzy prowadzili wykopaliska, zniszczenia były tak dotkliwe, że miasto pozostało opuszczone przez ponad 170 lat, a dopiero później zostało przekształcone w starożytne wysypisko śmieci.
Zniszczenie Fregellae datuje się na 125 rok p.n.e., kiedy to rzymskie wojska obległy miasto. Chociaż dokładne przyczyny buntu nie są jasne, archeolodzy uważają, że był on prawdopodobnie spowodowany żądaniem przez miasto pełnego obywatelstwa rzymskiego.
W tym czasie obywatele Fregellae posiadali jedynie status niższego szczebla z ograniczonymi prawami, szczególnie w odniesieniu do własności gruntów publicznych. Spór ten zapowiadał wojnę domową, która miała miejsce w latach 91-87 p.n.e., kiedy to wielu sojuszników Rzymu w Italii zażądało i ostatecznie uzyskało pełne obywatelstwo.
Ze względu na ograniczone zapisy historyczne na temat buntu we Fregellae – wspomniane tylko w kilku starożytnych źródłach – badania archeologiczne są główną metodą zrozumienia tego, co się wydarzyło, jak wyjaśnił Dominik Maschek, profesor archeologii rzymskiej na Uniwersytecie w Trewirze i Centrum Archeologii Leibniz w Niemczech. „Słyszymy o oblężeniu i buncie” – zauważył Maschek – „ale dokładna przyczyna pozostaje nieznana”.
Maschek wyjaśnił, że włoscy archeolodzy rozpoczęli wykopaliska w tym miejscu w latach 80-tych, odkrywając pozostałości malowideł ściennych, mozaik podłogowych, domów i łaźni publicznych.
Przez ostatnie trzy lata Maschek i zespół badaczy z Niemiec, Włoch i Szwajcarii prowadzili wykopaliska w willi położonej na obrzeżach starożytnego miasta. W ubiegłym roku odkryli również pozostałości pobliskiego rzymskiego obozu wojskowego, który był ufortyfikowany murem i fosą.
Na terenie willi odkryto duże naczynia ceramiczne używane do przechowywania produktów rolnych, a także starożytne nasiona, co sugeruje, że willa była ośrodkiem rolniczym produkującym wino, owoce i zboże. Produkty prawdopodobnie szły na eksport do innych regionów, a nawet za granicę, powiedział Maschek. Na podstawie zapisów z rzymskich willi o podobnej wielkości szacuje się, że mogło tam pracować około 50 osób, z których wiele było zniewolonych.
Warstwa zniszczeń po pożarach na miejscu wskazuje, że zarówno willa, jak i jej uprawy zostały zniszczone w tym samym okresie, co sąsiednie miasto, co potwierdza odkrycie fragmentów ceramiki datowanych na czas buntu.
Fregellae została założona jako rzymska kolonia, choć prawdopodobnie mieszkało ta wielu potomków Samnitów, nierzymskiej grupy pochodzącej z tego regionu i byłych wrogów Rzymu.
Maschek wskazał, że rzymski senat debatował nad kwestią Samnitów przenoszących się do Fregellae około 60 lat przed buntem, ostatecznie decydując, że miasto powinno samodzielnie poradzić sobie z ich napływem. Wyjaśnił, że rodziny Samnitów, które przeniosły się do Fregellae, prawdopodobnie postrzegały obywatelstwo rzymskie drugiej kategorii jako lepsze, ponieważ oferowało im pewną formę połączenia z Rzymem.
Relacje historyczne z tego okresu opisują, jak Fregellae zostało oblężone i zniszczone przez siły rzymskie pod dowództwem Lucjusza Opimiusa, pretora Republiki Rzymskiej. Podczas gdy pretorzy byli wybieranymi sędziami, ich ranga była niższa niż dwóch konsulów, którzy byli głównymi przywódcami państwa rzymskiego.
Według Mascheka wydaje się, że mieszkańcy zanim rozpoczęli bunt w Fregellae czekali, aż rzymscy konsulowie będą zajęci dowodzeniem armiami za granicą. Prawdopodobnie wierzyli, że Rzymowi trudno będzie wysłać kolejną armię. „Nie byli naiwni. Walczyli u boku Rzymian i rozumieli, jak działają rzymskie kampanie” – powiedział – „ale mogli nie przewidzieć, że Rzymianie nadal będą mieli pretorów do dowodzenia swoimi siłami”.
Źródła:
- Tom Metcalfe, Razed city that rebelled against Rome 'remained uninhabited for over 170 years,’ excavations reveal, Live Science [dostęp: 02.10.2024].
- Archäologische Grabung im antiken Fregellae beleuchtet Ende einer Kulturlandschaft, leiza.de [dostęp: 02.10.2024].
Fot. LEIZA/Dominik Maschek
