Nocą 21 na 22 lutego 1846 roku wybuchło powstanie krakowskie
Powstanie krakowskie to trwający do 4 marca zryw, który był próbą wzniecenia ogólnonarodowego powstania skierowanego przeciw wszystkim zaborcom, podjętą w Wolnym Mieście Krakowie.
Niezwykle ambitne, aczkolwiek niezbyt realne plany przywódców powstania (Edward Dembowski, Erazm Skarżyński, Jan Tyssowski, Ludwik Gorzkowski, Aleksander Grzegorzewski, Karol Libelt) narodziły się już pod koniec 1845 roku. Przyszłe powstanie zamierzano oprzeć o włościan, których uwłaszczenie miało spowodować masowy napływ tej warstwy społecznej w szeregi wojsk powstańczych.
Plan nie powiódł się ze względu zarówno na niewystarczające możliwości w dotarciu z głoszonymi nowinami do włościan, jak i nieufność chłopów do szlachty tradycyjnie zupełnie oderwanej od rzeczywistości w głoszonych przez siebie światłych ideach (w tym czasie trwała już rabacja galicyjska). Kolejnym ciosem okazała się denuncjacje członków władz powstańczych w Wielkopolsce oraz we Lwowie, co poważnie nadwątliło i tak słabe organizacyjnie plany powstańcze.
Pierwsze potyczki odbyły się w okolicach Krosna, Sanoka i Leska, jednakże wystąpienia te zostały bardzo szybko zdławione przez Austriaków, bądź chłopów biorących udział w rabacji, czego efektem było wycofanie się większości dowódców na Węgry. Jedyna bitwa powstania miała miejsce w podkrakowskim Gdowie kiedy to maszerujący na Kraków austriacki pułkownik Ludwig von Benedek wraz z okolicznymi chłopami pokonał po krótkiej walce, wysłany przeciwko niemu, oddział powstańczy.
Ogółem w szeregi wojsk powstańczych zgłosiło się ok. 6000 ludzi, jednakże, ze względu na niedostatek posiadanej broni, udało się uzbroić ok. 2000 ochotników. 27 lutego na Podgórzu zginął zastrzelony przez oddziały austriackie Dembowski idący na czele procesji mającej za zadanie zachęcić chłopów do wstępowania w szeregi powstańczego wojska.
Po upadku powstania Tyssowski wraz z 1500 ludźmi został internowany przez władze pruskie, które wydały Rosji powstańców z Królestwa Polskiego (m. in. Grzegorzewskiego, który został zesłany na Syberię). Prusacy osądzili 254 powstańców, z których: 8 skazano na śmierć (m.in. Ludwika Mierosławskiego), 23 skazano na dożywocie, Karol Libelt dostał karę 25 lat więzienia; 88 otrzymało wyroki długoletniego więzienia, a 134 uniewinniono.Wyroków jednak nie udało się wykonać, gdyż już w 4 miesiące po ich ogłoszeniu doszło do wybuchu Wiosny Ludów, a rewolucjoniści uwolnili wszystkich skazanych.
Najbardziej negatywnym skutkiem, tego niemającego nawet najmniejszych szans na powodzenie zrywu powstańczego, była likwidacja Wolnego Miasta Krakowa, anektowanego przez Austrię w listopadzie 1846 roku.
Fot. Wikimedia Commons
