Katarzyna Dąbkowska, Dagmara Bożek, Henryk Arctowski. W świecie myśli
Henryk Arctowski – wybitny polski badacz Antarktyki i jeden z prekursorów badań nad zmianami klimatycznymi. To on budował lwowską szkołę geofizyki, nauce poświęcił całe swoje życie. Jego imię nosi Polska Stacja Arktyczna. W książce Henryk Arctowski. W świecie myśli przedstawiony został szczegółowy portret jednego z najciekawszych umysłów XX wieku.
Autorki
Za biografię Henryka Arctowskiego zabrały się Katarzyna Dąbkowska – reżyserka filmów dokumentalnych, spektakli, a także słuchowisk. Nakręciła reportaże o tematyce arktycznej – Gorączka polarna oraz Między światami.
Druga z autorek, Dagmara Bożek ma w swoim dorobku kilka książek o tematyce polarnej, m.in. Polarniczki. Zdobywczynie podbiegunowego świata i biografię Ryszard Czajkowski. Podróżnik od zawsze. Sama uczestniczyła w wyprawach do polskich stacji polarnych.
Tematyka książki
Centralną postacią książki jest Henryk Arctowski – polski naukowiec, który zajmował się geografią, geofizyką, geologią, meteorologią, glacjologią. Był również polarnikiem – jako jeden z dwóch Polaków (drugim był Antoni Bolesław Dobrowolski) uczestniczył w wyprawie belgijskiego statku Belgica na Antarktykę. Był także jednym z pionierów badających zmiany klimatyczne.
Autorki przeprowadziły nas przez całe życie Henryka – od jego najmłodszych lat, spędzonych jeszcze na ziemiach polskich pod zaborem, po jego dalsze dzieje, spędzone na niejednym kontynencie i w niejednym kraju.
Historia Arctowskiego i jego próby odnajdywania się w świecie pozwala na poznanie epoki, w której żył. Wkraczał w dorosłość w schyłkowych latach XIX wieku, najważniejsze lata jego kariery wyznaczyły dwie wojny światowe, a ostatnie lata życia przypadły mu na początki zimnej wojny.
W biografii Arctowskiego nie mogło zabraknąć kwestii jego udziału w wyprawie antarktycznej na statku Belgica. Przedstawiony został przebieg całej wyprawy – jak sam Arctowski się na niej znalazł, a także problemy, z jakimi załodze było dane się zmierzyć. Autorki pozwalają nam zobaczyć Henryka oczami innych członków załogi, poznać, co o nim myśleli – czy był człowiekiem skorym do żartów czy raczej poważnym?
Wątek, który powraca przez całą książkę i mocno wybrzmiewa w biografii Arctowskiego to sprawa polska. Henryk, który młodo opuścił ziemie polskie, udając się na studia do Liège, nigdy o swojej ojczyźnie nie zapomniał – symboliczna jest dokonana przez niego zmiana swojego nazwiska – Artzt – na spolszczone Arctowski.
Arctowski odegrał bardzo ważną rolę w odbudowie polskiej nauki po okresie zaborów, najbardziej oczywiście na swojej lwowskiej uczelni. Temat odbudowy międzywojennej Polski na polu naukowym to jeden z większych rozdziałów książki.
Towarzysząc Henrykowi przez całe życie i mając wgląd do jego listów i pamiętników, poznajemy postać skomplikowanego człowieka, na którego działały emocje, ambicja i porażki.
Widzimy więc Henryka przygnębionego podczas jego lat spędzonych w Belgii – miał ciągłe problemy z pracą, która nie dawała mu i żonie wystarczającej ilości pieniędzy na przeżycie, nie dawała także szansy na jego rozwój naukowy. Całkiem inny jest już Henryk, który objął Katedrę Geofizyki i Meteorologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.
Henryk Arctowski. W świecie myśli – struktura i narracja
Książka podzielona jest na 10 rozdziałów, w ramach których chronologicznie została opowiedziana historia życia Arctowskiego.
Autorki zgromadziły dużą bazę źródłową – listy, pamiętniki, wycinki z gazet, zdjęcia rodzinne, a nawet wywiad, które przeplatają się z tekstem napisanym przez autorki – pozwala to odciążyć główny tekst, książka nie jest dzięki temu nudna. Sam tekst jest napisany sprawnie, szybko się go czyta. Książka zaopatrzona jest w przypisy oraz bibliografię, która znajduje się na końcu.
Książka porusza także wątki innych postaci. Dowiadujemy się o karierach innych polarników, których Arctowski poznał na Belgice – najsławniejszym z nich wszystkich był oczywiście Roald Amundsen. Poznajemy także losy polskich naukowców, przyjaciół Henryka, którzy podczas II wojny światowej dostali się do niewoli niemieckiej czy rosyjskiej.
Aspekt wizualny książki
Książka została wydana bardzo estetycznie – 500 stron na grubym papierze w twardej oprawie. Praktycznie na każdej stronie umieszczona jest ilustracja – zdjęcia Henryka, jego bliskich czy znajomych, mamy także wgląd do jego listów i pamiętników.
Znajdują się także fragmenty z prasy, mapy oraz przeróżne zdjęcia przedstawiające epokę życia Henryka. Tak bogato ilustrowana książka pozwala na większe zanurzenie się w lekturze.
Henryk Arctowski. W świecie myśli – ocena
Henryk Arctowski. W świecie myśli to pozycja ciekawa, która może przypaść do gustu zarówno osobie znającej postać Arctowskiego, jak i osobie niemającej wcześniej z nim styczności.
Jej zaletą jest to, że autorki nie ograniczyły się wyłącznie do opowiedzenia historii jego życia – w książce tej dostaniemy szerszy obraz minionej epoki oraz mały szkic polskiego życia naukowego w latach międzywojennych.
Sama biografia jest jak dotąd największym opracowaniem życia Arctowskiego. Dużym plusem jest wydanie, bogate w zdjęcia i listy (nie tylko Henryka!), pozwalające na zbliżenie się do bohaterów i poznanie innych punktów widzenia na postać tego badacza.
Wydawnictwo: BOSZ
Ocena recenzenta: 5/6
Patrycja Dębicka
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem BOSZ.
