Szabla już na stałe zagnieździła się w naszych umysłach. Stała się symbolem tego, co od dawna Polska przedstawiała, czyli poważanego i liczącego się państwa na arenie międzynarodowej. Jest wspomnieniem dawnej świetności, potęgi militarnej i zachowania polskości w epoce zaborów. I jako symbol przetrwała do dzisiaj, czego dowodem jest szabla paradna wz. 1976 WP.[1]Dodatkowo dzięki Sienkiewiczowi i jego trylogii wryła się w naszą tożsamość. Chyba każdy z nas pamięta słynny pojedynek na szable Kmicica i Wołodyjowskiego.
Jej atrakcyjność oraz popularność związana jest z wszechstronną funkcjonalnością. Była orężem zarówno wojskowym, jak i cywilnym. Dla stanu szlacheckiego była symbolem rycerskości, czyli zaszczytnego wojskowego obowiązku. To ona broniła podczas wojny, ale również często rozstrzygała sejmiki i liczne zwady. Może jednak zacznijmy od początku. Skąd się wzięła Polska Szabla?
Szabla jako broń znana już jest od dawna. Już w starożytności można ją spotkać na Bliskim Wschodzie i środkowej Azji. Do Europy przybyła prawdopodobnie już w V wieku, dzięki wędrówkom ludów. Dlaczego się nie przyjęła u nas w średniowieczu? Odpowiedz wydaje się prosta. Nasze tereny znajdowały się pod wpływem kultury zachodniej, zatem i uzbrojenie też było jej wyrazem. Faktem jest, iż głównie wojowaliśmy z zachodnimi sąsiadami, dlatego używano do tego celu broni, jaką walczył wróg. Ale już np. Rusini, którzy musieli się zmagać z plemionami koczowników używających szabli, posiadali tą broń dość powszechnie.
Mimo tego, iż szabla przeważała nad mieczem, w Europie przyjęła się bardzo późno. W Polsce pojawia się w wieku XVI, kiedy to wzrasta zagrożenie od wschodu ze strony Tatarów i Turków. Drugim ważnym czynnikiem były kontakty z Litwą i Rusią oraz kontakty z Węgrami. To dzięki tym ostatnim mieliśmy kontakt z szablą turecką i węgierską, które wywarły ogromny wpływ na wykształcenie się polskiej szabli. Również szabla wyparła ciężki miecz jako broń pozbawioną już funkcjonalności. Gdy pojawiała się broń palna, zaczęto odchodzić od płytowych pancerzy, a co za tym idzie od ciężkich mieczy.
Zjawisko wypierania miecza przez szable w Polsce następuje dopiero w drugiej połowie XVI wieku. Miecz nabiera wartości symbolicznej (np. miecz koronacyjny). A co o tym zadecydowało? Głównym czynnikiem poza tymi, o których wspomniałem wcześniej jest panowanie króla Stefana Batorego. To pod jego rządami rola miecza została przypieczętowana i ustąpiła miejsca szabli, która to poczęła przybierać typowe formy i cechy szabli polskiej.
Czym zatem była polska szabla? Jak twierdzi Włodzimierz Kwaśniewicz – w naszej tradycji bronioznawczej oprawa rękojeści, a nie głownia świadczy o narodowej przynależności szabli. Natomiast w baśnioznawstwie angielskim odwrotnie. Jednak Kwaśniewicz uważa, iż to jest mylne. Pomimo tego, iż to głownia zadaje obrażenia, to jednak pochodzenie szabli należy interpretować według części składowych w następującej kolejności: rękojeść – głownia-pochwa.[2]
