najstarsze muzeum w Polsce

Czy wiesz, jakie jest najstarsze muzeum w Polsce?

Za pierwsze, i jednocześnie najstarsze muzeum w Polsce uznaje się tzw. Świątynię Sybilli w Puławach. Została założona przez księżnę Izabelę Czartoryską i otwarta w 1801 roku. Świątynia miała opowiadać historię utraconej niepodległości Polski. Na wystawie prezentowano pamiątki po wielkich Polakach: królach, hetmanach, uczonych i pisarzach.

Najstarsze muzeum w Polsce i jego kolekcja

Pomysł na muzeum zrodził się w wyniku zaborów i utracenia przez Polskę niepodległości. Księżna Izabela Czartoryska, wspierana przez męża Adama Kazimierza Czartoryskiego, pragnęła upamiętnić chwalebną historię upadłego już kraju. Ukazywać ją miały różne pamiątki po ważnych Polakach.

Eksponaty pochodziły z prywatnej kolekcji księżnej i od różnych ofiarodawców. Istotną rolę odegrał w tym wymiarze Tadeusz Czacki, który w ostatnich latach istnienia Rzeczypospolitej przeprowadzał liczne poszukiwania w skarbcach, archiwach i grobowcach.

Owoce tych amatorskich badań trafiły ostatecznie do Puław. Wśród nich były m.in. dwa krzyżackie miecze spod Grunwaldu czy relikwie królów pochowanych na Wawelu. Księżna przykładała wagę do autentyczności pamiątek, ale część z nich i tak nie była oryginalna – na przykład rzekoma czaszka Jana Kochanowskiego była w istocie czaszką kobiety.

W dolnej sali Świątyni stanął obelisk z czarnego marmuru upamiętniający księcia Józefa Poniatowskiego, który utonął w nurtach Elstery w trakcie bitwy pod Lipskiem w 1813 roku. Obelisk i zawieszona nad nim szabla księcia wpisywały się w swego rodzaju kult Poniatowskiego, jaki kultywowano w Puławach. Poza tym sala służyła także zebraniom lóż masońskich, których zarówno księżna jak jej mąż byli aktywnymi członkami.

Świątynia Sybilli

Świątynia, zaprojektowana przez Christiana Piotra Aignera i zbudowana w latach 1798–1801, stanęła na skarpie w Puławach, uzupełniając bogate założenie pałacowo-parkowe Czartoryskich. Swym okrągłym kształtem i kolumnadą nawiązywała do antycznej świątyni Westy w Tivoli koło Rzymu.

Pierwotnie nowe muzeum nazywano po prostu ,,świątynią” lub ,,świątynią Pamięci”. Z czasem przyjęła się nazwa ,,Świątyni Sybilli”, od Sybilli tyburtyńskiej, mitycznej wieszczki, kojarzonej z pierwowzorem budowli z Tivoli.

Budynek stoi do dzisiaj w niezmienionym stanie, choć nie mieści już oryginalnej wystawy. W 1830 roku w związku z wybuchem powstania księżna Izabela zdecydowała się ewakuować kolekcję do Paryża. Potem pamiątki zamiast do Puław w róciły do Krakowa, gdzie w II połowie wieku stały się częścią wystawy nowo powstałego Muzeum Książąt Czartoryskich. W Puławach muzeum otworzono ponownie dopiero w 1938 roku.

Inne najstarsze muzeum

Świątynia Sybilli gromadziła pamiątki. Współcześnie muzea na ogół służą jednak prezentacji dzieł sztuki, dlatego też można podważyć pierwszeństwo instytucji założonej przez księżną Czartoryską.

Pierwsze muzeum sztuki w Polsce powstało w 1805 roku w pałacu w Wilanowie. Dawna rezydencja króla Jana III Sobieskiego trafiła po latach w ręce Aleksandry Lubomirskiej i jej męża – Stanisława Kostki Potockiego. Ów, archeolog-amator i pasjonat sztuki, rodzinne zbiory malarstwa powiększone o liczne obrazy zakupione za granicą zebrał w pałacu i udostępnił do oglądania dla gości.

Kolekcję wzbogaciły także antyczne wazy i fragmenty rzymskich rzeźb i sarkofagów osobiście wykopane przez Potockiego we Włoszech, w Nola pod Neapolem. Można je oglądać w pałacu do dziś.


Fot. Świątynia Sybilli w Puławach, rycina z epoki. Świątynia stoi na skarpie w parku puławskim

Comments are closed.