Po zakończeniu II wojny światowej państwo niemieckie zostało podzielone na cztery strefy okupacyjne – Francji, Wielkiej Brytanii, USA oraz ZSRR.
05W momencie, kiedy drogi ZSRR i państw zachodnich się rozeszły i rozpoczęła się zimna wojna, alianci postanowili swoje strefy okupacyjne połączyć w jeden byt państwowy zwany Republiką Federalną Niemiec. Związek Radziecki nie pozostawał w tyle i w tym czasie utworzył zależną do siebie Niemiecką Republikę Demokratyczna. Miasto Berlin, mimo iż znajdował się w części sowieckiej, też był podzielony a jego zachodnia część otrzymała status wolnego miasta.
Niemcy na lata miały być podzielone. Jednakże Józef Stalin w 1952 roku wystąpił z propozycją zjednoczenia Niemiec. Mocarstwa zachodnie początkowo wyraziły zgodę i postawiły warunek , iż mają się odbyć na terenie zjednoczonego państwa wolne wybory. Stalin oczywiście na to nie przystał. Ostatecznie pomysł zjednoczenia upadł. Związek Radziecki postanowił zamknąć wszelkie przejścia graniczne między obydwoma państwami i rozpoczęto budowę muru berlińskiego, co tylko zaowocowało głębszym podziałem kraju.
Następna możliwość zjednoczenia pojawiła się dopiero pod koniec lat 80 i początku lat 90. Mimo wcześniejszych zbliżeń polityków obu państw, przełomowe znaczenie przyniosły wakacje, kiedy to całe rzesze urlopowiczów na Węgrzech, Czechosłowacji i w Polsce chroniły się w ambasadach RFN, paraliżując ich działalność. Ludność tymi czynami jasno dowodziła niechęci do reżimu. Aby rozładować napięcie na Węgrzech zaczęto usuwać drut kolczasty na granicy z Austrią pozwalając Niemcom przedostawać się „zieloną granicą” przez Austrię do RFN. Oznaczało to początek upadku żelaznej kurtyny.
7 października 1989 roku w 40 rocznicę utworzenia NRD zamiast hucznych obchodów na ulicach pojawiły się liczne demonstracje. W tej sytuacji Honecker ustąpił ze stanowiska, a 7 listopada ustąpiło całe Politbiuro SED. 9 listopada ogłoszono swobodę przekraczania granicy między RFN a NRD, bez formalności. Tłumy w Berlinie przystąpiły do burzenia muru berlińskiego.
8 grudnia na zjeździe SED premier Modrow powiedział, że o zjednoczeniu Niemiec nie powinno się w ogóle mówić. Tymczasem premier RFN Kohl przedstawił w Bundestagu 10 punktowy plan zjednoczenia Niemiec, na co szybko zareagowała premier Margaret Thatcher, twierdząc, że nie mam mowy o tym, ponieważ narusza to nienaruszalność granic zagwarantowanych przez konferencję helsińską w 1975 roku.
Rozpoczęła się prawdziwa batalia o zjednoczenia Niemiec. 18 marca 1990 roku odbyły się wybory w NRD. Chadecja zdobyła ponad 40% głosów. Kohl, widząc co się dzieje, parł dalej do zjednoczenia Niemiec. Obiecał wymianę marki wschodniej na zachodnią w stosunku 1:1. Pozwoliło to stworzyć 1 lipca 1990 roku bardzo ważną unię walutową.
Mimo chęci i parcia ku zjednoczeniu, istniała jeszcze odpowiedzialność czterech mocarstw za Niemcy jako całość, które alianci zawarowali sobie w traktacie paryskim o suwerenności RFN z 23 października 1954 roku. 5 maja w Bonn rozpoczęła się tzw. konferencja „2+4”, czyli ministrów NRD i RFN oraz czterech mocarstw. Mimo burzliwych debat zakończyła się ona 12 września 1990 roku podpisaniem „traktatu o ostatecznej regulacji dotyczącej Niemiec”.
Punkt 1 mówił, iż zjednoczone Niemcy nie mają i nie będą mieć roszczeń terytorialnych względem innych państw. Wojsko niemieckie ma być zredukowane do 370 tys., a wojska radzieckie mają się wycofać do 1994 roku. Dodatkowo cztery mocarstwa zrzekły się swoich praw do odpowiedzialności dotyczącej Niemiec.
31 sierpnia przedstawiciele rządów obu państw niemieckich podpisali obszerny traktat o zjednoczeniu RFN i NRD z dniem 3 października 1990 roku. Wybory do Bundestagu odbyły się 2 grudnia 1990 roku, a wyniki były następujące: chrześcijańscy demokraci 44%, socjaldemokraci 33,5%, liberałowie 11%, Sojusz90/zieloni 4% i komuniści 2%. Zjednoczenie obu państw stało się faktem.
(Zdj. Wikimedia Commons)
Dzięki zjednoczeniu zderzyły się ze sobą dwa systemy gospodarcze – socjalizm i kapitalizm. Sytuacja części wschodniej, która była mniej zaludniona i dużo słabsza gospodarczo, była zdecydowanie gorsza. Nałożyło to na Niemcy ogromne obciążenia finansowe. W przeciągu pięciu lat 1990-95 rząd wydał dwukrotność budżetu federalnego na rozwój byłej NRD. Program ten został nazwany „Odbudową Niemiec Wschodnich” i jego zadaniem było wyrównanie szans i wprowadzanie wschodnich landów na tory wolnorynkowe. Na jesieni 2005 roku podano, iż ogólne koszty zjednoczenia Niemiec wyniosły 1,5 – 1,6 biliona EUR.
Mimo połączenia zarysował się podział na „Wschodniaków” czyli Ossis i „Zachodniaków” czyli Wessis, który dzielił ludność zjednoczonego państwa jeszcze przez lata po uroczystym zjednoczeniu.
Andrzej Włusek
Bibliografia:
W. Czapliński, A. Galos, W. Korta: Historia Niemiec. Wrocław 2010
Erhard Cziomer: Historia Niemiec 1945-1991. Kraków 1992
Jerzy Krasuski: Historia Niemiec. Wrocław 2008
Tekst powstał w kooperacji z enrs.eu
