Tego dnia 1918 roku zlikwidowano tzw. Republikę Ostrowska w Wielkopolsce
Republika Ostrowska była organizację polityczną Polaków założoną w celu przeciwstawienia się władzy Pruskiej oraz przyłączenia terenów republiki do Polski. Wystąpienie miało miejsce na miesiąc przed wybuchem powstania wielkopolskiego.
Czemu rok 1918 przynosił nadzieje Polakom na wyzwolenie?
W listopadzie 1918 roku Polacy mieli już świadomość nadchodzącego końca Wielkiej Wojny, który miał przynieść im niepodległość. To właśnie ten czas był także momentem walki o granice odradzającej się Rzeczpospolitej. Zaborcy byli bowiem wyniszczeni i zmęczeni wieloletnim konfliktem zbrojnym, pod względem brutalności całkowicie odbiegającym od dotychczasowych starć i działań militarnych.
I wojna światowa dla świata była szokiem, zindustrializowanym system śmierci. Gazy bojowe, czołgi, karabiny, nadały sztuce wojennej zupełnie nowy wymiar. Były to bowiem technologie przeczące wszelkim zasadom moralnym, nastawione na zadawanie masowej śmierci.
Republika Ostrowska – powstanie i działania
Szczególnie dobry moment na realizację dążeń niepodległościowych dostrzegli Polacy w zaborze pruskim. Mieli oni bowiem świadomość zbliżającej się, rychłej porażki wojsk niemieckich. Ponadto państwo to zajęte było rewolucją rozpoczęta 9 listopada 1918 roku w Berlinie. Dało to mieszkańcom Wielkopolski przestrzeń do realizacji planu wyzwolenia się spod zwierzchnictwa Niemiec.
9 listopada 1918, do Polaków dotarła informacja nie tylko o wcześniej wspomnianej rewolucji. Dowiedzieli się także o abdykacji cesarza Wilhelma II, a także o utworzeniu przez Niemców w lokalnym 155. pułku piechoty Rady Żołnierskiej, w której skład wszedł tylko jeden rodak.
To tylko przyśpieszyło dawno planowy bunt przeciw zwierzchnictwu Niemiec na ich terenach. Już wcześniej działał bowiem tajny Komitet Obywatelski, czekający na dobry moment do działania. 10 listopada 1918 roku, kiedy zaborcy zawiązali Rade Żołnierską złożoną wyłącznie z Niemców, Polacy postanowili wykorzystać okazję. Utworzyli własną Radę, mającą swoją siedzibę w Domu Katolickim. W tym samym miejscu zwołano wiec i wystawiono rezolucję o następującej treści:
(…) żołnierze, obywatele i młodzież polska żądają uroczyście wolnej, niepodległej i zjednoczonej Polski Ludowej z wolnym przystępem do morza w granicach sprzed pierwszego rozbioru i przyrzekają w jej obronie dać życie i mienie[i]
Utworzono również Komitet Ludowy, któremu przewodniczyli adwokat Michał Lange i Bogdan hrabia Szembek. Ponadto, zadbano także o organizację własnego pułku piechoty złożonego z Polskich żołnierzy, którzy opuścili lokalny garnizon.
Republika Ostrowska – odezwa do Niemców
Wystawiona została także następująca odezwa skierowana do Niemców:
Ponad tysiąc żołnierzy i obywateli wszystkich stanów ustaliło dzisiaj jednomyślnie, że w myśl uznanego przez wszystkie walczące narody planu Wilsona, jest miasto i powiat Ostrów polskim terytorium, które należy do Państwa Polskiego. Odnosimy się z sympatią do ruchu wolnościowego naszych niemieckich współobywateli. Aż do ostatecznego przejęcia władzy przez Polską Republikę Ludową uważa polski Komitet, że jest jedyną prawowitą władzą (..) [ii]
Postawiono również na zwiększenie liczby punktów miejskich dowodzonych przez niepodległościowców. Przejęto więc koszary przy ulicy Wolności. Aktywność Polaków miała bardzo szeroki wymiar, obejmowała także działania urzędowe. Do niemieckich urzędów wprowadzono kontrolerów Stefana Rowińskiego i Wojciecha Lipskiego.
Ustępstwa Niemców
Na skutek podejmowanej inicjatywy Polaków, Niemcy poszli na liczne ustępstwa. 19 listopada utworzono wspólny oddział- Komendę Placu, mający dbać o bezpieczeństwo w mieście. Przede wszystkim jednak, dwa dni później, 21 listopada połączono obydwie Rady Żołnierskie. Od tej pory każdy naród miał w niej swoje cztero-osobowe przedstawicielstwo. Ponadto, w miejscowej szkole katolickiej przywrócono naukę religii w ojczystym języku.
26 listopada 1918 rozwiązano Republikę Ostrowską, która spełniła swoją funkcję. Była fundamentem nowej administracji Ostrowskiej w czasie powstania wielkopolskiego, które wybuchło miesiąc później.
[i] J. Pietrzak, Trzy niepodległości. Odbudowa władzy lokalnej w XX wieku na przykładzie Ostrowa Wielkopolskiego, Ostrów Wielkopolski 2008, str. 7.
[ii] Tamże, str.8.
