Najnowsze badania przeprowadzone przez Uniwersytet w Aberdeen ujawniają nowe odkrycia w Szkocji, które rzuciły nowe światło na ostatnie niszczycielskie spotkanie z dżumą. Opublikowane w czasopiśmie PLOS One badania po raz pierwszy potwierdzają, że bakterie odpowiedzialne za dżumę dymieniczą, Yersinia pestis, dotarły tak daleko na północ, jak Aberdeen pod koniec lat 40. XVI wieku. Odkrycia ujawniają również zaskakujące dowody opieki nad zmarłymi w okresie, gdy Szkocja została spustoszona zarówno przez wojnę domową, jak i choroby.
Interdyscyplinarny zespół składający się z archeologów, osteologów, historyków i specjalistów od starożytnego DNA zidentyfikował starożytne ślady DNA Yersinia pestis w ludzkich szczątkach z dołu dżumy w Aberdeen. Jest to pierwsze bezpośrednie potwierdzenie dżumy w Szkocji przy użyciu zaawansowanych technik analizy aDNA.
Bakterie Yersinia pestis, znane jako „Czarna Śmierć”, były odpowiedzialne za niesławną drugą globalną pandemię w połowie XIV wieku. Organizm ten powodował wielokrotne wybuchy epidemii na przestrzeni wieków, a ostatnia poważna epidemia w Szkocji miała miejsce w latach 1644-1649.
Zespół badawczy, kierowany przez profesora Marca Oxenhama, zbadał rozprzestrzenianie się dżumy w Szkocji podczas jej ostatniej sześcioletniej epidemii i przeanalizował ludzkie szczątki wydobyte w 1987 r. na terenie przemysłowym w York Place w Aberdeen. Lokalizacja ta jest powiązana z dołami dżumy utworzonymi na Queen’s Links (nadmorskich wydmach) podczas epidemii w latach 1647-48.
Profesor Oxenham wyjaśnił: Ten ostatni poważny wybuch epidemii w Szkocji prawdopodobnie rozpoczął się od zarażonych żołnierzy powracających z oblężenia Newcastle w październiku 1644 roku. Począwszy od Borders, zaraza stopniowo rozprzestrzeniała się na północ przez lata, wpływając na środkową Szkocję, Perthshire i Angus.
Do kwietnia 1647 r. Aberdeen przygotowywało się na nadejście zarazy po tym, jak zostało oszczędzone od czasu jej ostatniego wybuchu w 1545 roku. Wpis w Rejestrze Rady z tego czasu odnotowuje, że plaga zarazy szalała w Inverbervie, mieście położonym zaledwie 26 mil na południe od Aberdeen.
W tym okresie szkockie miasta zdobyły znaczne doświadczenie w zwalczaniu epidemii dżumy, głównie poprzez środki ograniczające przemieszczanie się ludności. Badanie kładzie szczególny nacisk na zrozumienie „ludzkiej reakcji” na ten ostatni niszczycielski wybuch epidemii w Szkocji.
Był to szczególnie ponury okres w historii Szkocji – zauważył profesor Oxenham.
W wielu regionach społeczności zmagały się z niszczycielskimi skutkami wojny, poważnymi wyzwaniami gospodarczymi i dodatkowym ciężarem śmiertelnej epidemii. W samym Brechin około 600 osób – połowa populacji miasta – zmarło w ciągu zaledwie kilku miesięcy w 1647 roku.
Nasze badania koncentrowały się na zrozumieniu, w jaki sposób ludzie reagowali na nieustanne rozprzestrzenianie się dżumy, w szczególności badając, czy istniał powszechny strach i stygmatyzacja ofiar dżumy podczas tej ostatniej epidemii.
Zespół przeanalizował kości i zęby z odzyskanych szczątków szkieletowych, aby potwierdzić, że pochodzą one z lat 1647-1648 i zweryfikować obecność bakterii Yersinia pestis. Następnie zbadali praktyki pogrzebowe, aby uzyskać wgląd w to, jak traktowano osoby zmarłe na dżumę.
Dr Rebecca Crozier, dyrektor programu osteoarcheologii na Uniwersytecie w Aberdeen, wyjaśniła: Dżuma jest często kojarzona z masową utylizacją ciał w dołach morowych. Jednak nasze odkrycia ujawniły liczne przypadki tradycyjnych pochówków i upamiętniania ofiar dżumy na terenach kościelnych.
Niektóre z tych osób zostały prawdopodobnie rozpoznane jako ofiary dżumy przez ich żałobników. Jednak w przeciwieństwie do tego, czego moglibyśmy się spodziewać, żałobnicy wydawali się wykazywać mniejszy strach przed zarażeniem się dżumą od swoich zmarłych bliskich.
Sugeruje to, że zamiast utraty człowieczeństwa w obliczu takiej dewastacji, jesteśmy świadkami aktów troski i współczucia dla zmarłych, nawet w obliczu znacznego ryzyka dla tych, którzy pozostali.
Źródła:
- Jenna Dittmar, Rebecca Crozier, Toni de-Dios, Christiana L. Scheib, Jackson W. Armstrong, Jenny Pape, Ross MacLennan, Ricky Craig, Marc Oxenham, The final plague outbreak in Scotland 1644–1649: Historical, archaeological, and genetic evidence, PLOS ONE [dostęp: 21.11.2024].
- Study of Scotland’s last plague reveals humanity in face of 'Black Death’, University of Aberdeen, Phys.org [dostęp: 21.11.2024].
Fot. PLOS ONE
