Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego (1938-1939, a następnie 1945-46), profesor Tadeusz Lehr - Spławiński.

6 listopada 1939 roku rozpoczęła się Sonderaktion Krakau

Tego dnia 1939 roku odbyła się niemiecka akcja pacyfikacyjna skierowana przeciwko profesorom krakowskich uczelni, zwana Sonderaktion Krakau

Sonderaktion Krakau to niemiecka nazwa akcji pacyfikacyjnej na środowisku naukowym z dnia 6 listopada 1939 roku w Krakowie. Niemcy aresztowali 184 profesorów i wykładowców, głównie z Uniwersytetu Jagiellońskiego, i większość finalnie przewieźli do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.

Po zajęciu Krakowa przez Niemców, część kadry naukowej krakowskich uczelni, uważając, że mają do czynienia z cywilizowanymi ludźmi, rozpoczęła normalnie rok akademicki. Na spotkaniu w dniu 3 listopada 1939 roku ze sturmbannfuhrerem Brunonem Mullerem, profesor Tadeusz Lehr-Spławiński otrzymał polecenie zorganizowania 6 listopada ogólnego zebrania wykładowców.

Tematem spotkania miało być wyjaśnienie niemieckiego punktu widzenia na sprawy nauki i szkoły wyższe.

Zebranie zorganizowane zostało w Collegium Novum, w sali wykładowej nr 66 im. Mikołaja Kopernika. Brunon Muller przybył na nie w asyście policji i ograniczył się do wygłoszenia krótkiego oświadczenia, w którym rozpoczęcie roku akademickiego zostało przedstawione jako wyraz złej woli wobec władz niemieckich.

Zgodnie z własnym oświadczeniem, Muller zwolnił do domu dwie obecne na sali kobiety, Helenę Willman-Grabowską i Jadwigę Wołoszyńską, które powiadomiły rodziny aresztowanych o tym fakcie.

Łącznie aresztowano 183 lub 184 osoby, dostępne źródła nie są zgodne co do tej liczby. Najwięcej zatrzymanych – 142 wykładowców i 3 studentów pochodziło z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Akademii Górniczej (21 osób).

Zatrzymanych przewieziono do więzienia na Montelupich, a następnego dnia do koszar dawnego 20 pp. na ul. Mazowieckiej. W czasie pobytu w koszarach zwolniono 11 osób, zaś resztę, 27 listopada przewieziono do obozu w Sachsenhausen.

Część zatrzymanych stanowili starsi wiekiem, często poważnie chorzy naukowcy, co w warunkach panujących w obozie koncentracyjnym doprowadziło do szybkiego pogorszenia stanu zdrowia, a następnie śmierci.

8 lutego 1940 roku, po międzynarodowych protestach oraz osobistej interwencji u Adolfa Hitlera i Benito Mussoliniego, zwolniono 101 osadzonych, głównie starszych wiekiem profesorów. Niestety, część ze zwolnionych, wycieńczonych pobytem w obozie i brakiem możliwości normalnego leczenia w warunkach wojennych, zmarła w niedługim czasie po zwolnieniu.

Pozostałych, 4 marca 1940 roku, wywieziono do Dachau, gdzie część z nich została zamordowana.

Ostatnich więźniów zwolniono dopiero w 1942 roku.

Akcja ta, w oficjalnych dokumentach niemieckich określana jako „akcja przeciwko profesorom uniwersyteckim”, przeszła do historii jako Sonderaktion Krakau.

Comments are closed.