30 marca 1853 roku urodził się Vincent van Gogh

Tego dnia 1853 roku urodził się Vincent van Gogh, holenderski malarz postimpresjonistyczny

Historia malarza postimpresjonistycznego, który potrafi obudzić przeróżne emocje. Vincent Van Gogh porusza oraz zadziwia na każdym kroku swojego odbiorcę swoim talentem. Niedoceniany za życia, ale po śmierci włączony do panteon najlepszych malarzy w historii.

Spis treści:

• Vincent van Gogh
• Życie przed sztuką
• Odkrycie swojego zamiłowania do sztuki
• Pierwszy obraz van Gogha
• Vincent van Gogh – sztuka i sposób malowania
• Inspiracja sztuką japońską
• Jak malował Vincent Van Gogh?
• Dlaczego Vincent van Gogh obciął sobie ucho?
• Problemy psychiczne van Gogha
• Rola Theo van Gogha
• Ostatnie miesiące życia van Gogha
• Popularność van Gogha
• Gdzie można zobaczyć obrazy van Gogha?
• Vincent van Gogh – kinematografia

Vincent van Gogh

Vincent van Gogh urodzony 30 marca 1853 roku w Groot-Zundert, jest postimpresjonistycznym malarzem holenderskim, który działał głównie we Francji. Uważa się go za jednego z prekursorów wielu kierunków w XX-wiecznym malarstwie.

Jego dzieła charakteryzują się intensywnym kolorem i dynamicznym sposobem kładzenia plamy barwnej. Obrazy zachowują strukturę bardzo ekspresyjną, pełną napięcia, nawet w dziełach pozornie statycznych, co powoduje, że jego twórczość bywa określana jako symbolizm ekspresyjny.

Życie przed sztuką

Pochodził z pastorskiej rodziny. Ojciec van Gogha był ministrem Holenderskiego Kościoła Reformowanego, dlatego wychował swojego syna w bardzo religijny sposób. Vincent został wysłany do szkoły średniej położonej daleko od domu jeszcze jako młodzieniec, co przełożyło się na apatię i melancholię chłopaka we wczesnym wieku.

Dodatkowo chciał zostać pastorem na wzór ojca, ale władze kościelne ostatecznie zwolniły go ze swych szeregów ze względu na jego melancholijny temperament oraz zbyt ascetyczne podejście do życia.

Odkrycie zamiłowania do sztuki

Młodszy brat, Theo van Gogh, polecił Vincentowi pracę w firmie wuja handlującej dziełami sztuki o nazwie Goupil&Cie w Hadze. Młody chłopak mógł poznawać malarstwo czy rzeźby przeróżnych artystów, dzięki czemu zaczynał powoli wnikać w świat sztuki. Praca handlarza sztuki nauczyła go rozróżniać style oraz konwencje. Podobno w międzyczasie próbował swoich sił, naśladując różne techniki malarskie.

Pierwszy obraz van Gogha

Większość artystów zaczynało specjalizować się w swoim fachu w bardzo wczesnym wieku, aby osiągnąć doskonałość swoich umiejętności malarskich jak najszybciej. Z kolei van Gogh zaczął malować dopiero w wieku 27 lat!

Potwierdził on tym, że posiadał ogromny talent.

Zaczął od malowania zwykłych ludzi, ubóstwa, prostoty i codzienności. Najwięcej prac powstałych w pierwszej połowie jego kariery artystycznej namalował w Nuenen. Nimi są twarze wieśniaków oraz jeden z najważniejszych obrazów van Gogha, czyli „Jedzący kartofle” z 1885 roku. Temu obrazowi poświęcił dużo czasu, ponieważ poszukiwał idealnych twarzy dla przedstawionych na nim postaci.

Mistrz postimpresjonizmu zaczynał od malowania wedle prawideł realizmu, dlatego warto zwrócić uwagę na cechy charakterystyczne dla tych postaci, takie jak twarze oraz dłonie.

Vincent van Gogh – sztuka i sposób malowania

Wizyta w Paryżu w 1886 roku okazała się odświeżeniem dla sztuki van Goga, ponieważ mógł mieć kontakt z wieloma słynnymi artystami, jak Max Liebermann, James McNeill Whistler i Mary Cassatt w paryskich kawiarniach. Wtedy powstał obraz „Para butów” z 1886 roku stanowiący studium przedmiotu – pary zużytych butów.

Dzieło powstało już w czasie pobytu artysty w Paryżu, ale nawiązuje do obrazów z okresu jego pobytu w Nuenen. Kompozycja jest bardzo prosta, zamknięta i scentralizowana. Van Gogh malował szybkimi pociągnięciami pędzla, dzięki czemu statyczny obraz nabiera wyjątkowego dynamizmu. Używał monochromatycznych barw.

Vincent van Gogh odnalazł nową inspirację w krajobrazie południowej Francji w Arles, co przełożył na swoje obrazy. Powstały pejzaże malowane w sposób bardzo ekspresyjny, odzwierciedlający napięcie emocjonalne poprzez zastosowanie intensywnych, kontrastujących kolorów.

W obrazie „Pole pszenicy z krukami” widoczne są szybkie, rwane pociągnięcia pędzla oraz symboliczne uproszczenia, takie jak kruki malowane za pomocą wygiętych czarnych kresek. To wszystko ma kreować atmosferę mroku oraz przestrachu.

Van Gogh skupiał się na przekazaniu intensywności barw. Głównie operuje w barwach ciepłych, ale nie unika zimnych. Różne kolory są ekspresyjne i mają odzwierciedlać uczuci albo wprowadzić widza w jakiś nastrój. Zdeformowane formy, zestawianie intensywnych wibrujących plam koloru i płaszczyznowości kompozycji Van Gogh mogą uwydatnić uczucia płynące z dzieła.

Celem jest wyrazić niewyrażalne, aby oddziaływać na odbiorcę. W „Tarasie kawiarni w nocy” przedstawia nocną uliczkę peryferyjnego miasta XIX-wiecznej Francji, która swoimi barwami zaprasza odbiorcę do środka. Jednocześnie artysta używał kontrastu, aby zbudować napięcie oraz wzbudzić w widzu emocje.

We  „Wnętrzu kawiarni” stosuje złożoną kompozycję, w której dominuje stół bilardowy i rzucony przez niego nienaturalny cień. Ten zabieg wydłuża przestrzeń obrazu, tworząc głębię, co jest podkreślone kierunkiem impastów przedstawionych jako deski podłogowe.

Inspiracja sztuką japońską

W „Kwiatach migdałowca”, które były prezentem narodzinowym dla siostrzeńca Vincenta, syna Theo, Van Gogh nawiązał do japońskich motywów roślinnych. Dodatkowo oddał się swojemu ulubionemu przedmiotowi, czyli kwitnącej roślinności. Rodząca się natura na nowo była wyrazicielem ekspresji spokoju, harmonii i pocieszenia dla zakłopotanego Vincenta.

Wejrzyj w głąb tego obrazu oraz zastanów się, jakie emocje on wywołuje w Tobie?

Jak malował Vincent Van Gogh?

Przede wszystkim używał farb olejnych, dlatego stosował impast, czyli nałożenie grubej i wypukłej warstwy farby przy użyciu pędzla albo szpachli. Zabieg ten umożliwił mu zaakcentowanie efektów świetlnych i urozmaicenie faktury obrazu.

Czasem van Gogh nakładał impast na całą powierzchnię albo większą część obrazu, co wytwarzało wrażenie szorstkości. Taką wyrzeźbiona fakturę nazywa się w sztuce pastoso, co uwidacznia się na niebie w obrazie „Taras kawiarni w nocy” albo reprodukcjach poniżej.

Dlaczego van Gogh obciął sobie ucho?

Vincent w czasie swojego pobytu w Arles wraz z poznanym w Paryżu przyjacielem Gauguinem pracował nad stworzeniem czegoś nowego w sztuce, co po latach nazwano postimpresjonizmem. Owocna współpraca i przyjaźń zakończyła się w kłótniach, które doprowadziły do tego, że – w zależności od wersji wydarzeń – van Gogh sam odciął sobie ucho albo, że tę krzywdę wyrządził mu Gauguin.

Ta sytuacja zakończyła znajomość, a mężczyźni już nigdy ze sobą nie porozmawiali oraz rozeszli się w różne strony. Podobno van Gogh podarował swój kawałek ucha lokalnej prostytutce Racheli. 

Problemy psychiczne Van Gogha

Van Gogh, podobnie jak reszta rodziny, cierpiał na choroby umysłowe. Pomocny brat Theo miał psychozę, a siostra Willema od najmłodszych lat była otępiała. Malarz zmagał się ze schizofrenią, depresją i możliwe, że również z epilepsją.

Podejrzewa się również u niego zespół maniakalno-depresyjny. Borykał się z alkoholizmem, a także sięgał po substancje psychoaktywne, głównie absynt. Jako człowiek pogrążony w melancholii również palił papierosy.

Rola Theo van Gogha

Najlepszym przyjacielem Van Gogha okazał się jego młodszy brat. Pisywali do siebie wiele listów, w których rozmawiali na większość tematów otwarcie. Vincent jako artysta często borykał się z biedą, ale Theo zawsze służył mu swoją pomocą oraz zapewniał mu nocleg w swoim domu.

W ich korespondencji Vincent dzielił się informacjami o swoim stanie materialnym oraz całą niedolą i trudnościami życiowymi. Po śmierci starszego brata Theo najprawdopodobniej z rozpaczy umarł w cierpieniu, nie mogąc żyć bez Vincenta.

Ostatnie miesiące życia van Gogha

Ostatnie tygodnie swojego życia spędził we wsi Auvers-sur-Oise. Codziennie wychodził z domu, aby malować. Wystawiał sztalugę oraz przybory, żeby od rana do wieczora oddawać się jedynie sztuce. Wtedy powstały liczne obrazy pól, lasów albo kamieniołomów.

Stan psychiczny Vincenta był w stanie krytycznym.

Miewał coraz częściej załamania nerwowe i prawdopodobnie 27 lipca 1890 roku usiłował popełnić samobójstwo. Chciał strzelić sobie prosto w serce, ale kula poleciała za nisko. Kolejnego dnia w pośpiechu przybył młodszy brat, Theo. Lekarze nie zalecali hospitalizacji, a tylko pozostawienie rannego w łóżku. Theo leżał przy swoim przyjacielu całą noc. Niestety wdało się zakażenie, co było bezpośrednią przyczyną śmierci van Gogha 29 lipca 1890 roku. Inna teoria głosi, że jakiś młodzieniec postrzelił Van Gogha. 

Cykl obrazów „Pole pszenicy ze żniwiarzem o wschodzie słońca” z 1889 roku

Popularność Van Gogha

Żona Theo po śmierci dwóch braci zadbała o zachowanie dziedzictwa po swojej rodzinie. Odziedziczyła setki listów i obrazów, a chęć wypromowania ich stała się jej misją, ponieważ pragnęła, żeby zapamiętano braci.

Jeszcze za życia Theo opowiadał jej o wartości sztuki Vincenta oraz widziała wyjątkową relację braci. Stąd wzięła się motywacja Johanny do częstego wypożyczania obrazów na rozmaite wystawy, dzięki czemu świat dowiedział się o talencie van Gogha.

Gdzie można zobaczyć obrazy van Gogha?

Obrazy artysty znajdują się w kilku kolekcjach na całym świecie. Największą ilość dzieł sztuki posiada Muzeum Vincenta van Gogha w Amsterdamie, którą naprawdę warto zobaczyć na własne oczy. Sztuka van Gogha na żywo potrafi zadziwić, wzruszyć  oraz wzbudzić przeróżne emocje.

Również można odwiedzić inne europejskie galerie sztuki, takie jak Musée d’Orsay w Paryżu czy National Gallery w Londynie. Część dzieł sztuki Vincenta znajduje się w prywatnych zbiorach.

Vincent vang Gogh – kinematografia  

Vincent van Gogh stał się również przedmiotem zainteresowania innych mediów, z których kino darzy go najbardziej szczególną sympatią. Jego życie wydaje się bardzo „filmowe” z różnych powodów. Samotność, odrzucenie, w końcu szaleństwo – te tematy uwypuklają i problematyzują kolejne filmy starające się zgłębić tajemnicę holenderskiego artysty.

Do najciekawszych z nich należą m.in. „Pasja życia” z roku 1956 z Kirkiem Douglasem w roli van Gogha czy „Vincent i Theo” w reżyserii Roberta Altmana z 1990 roku. Co ciekawe z tego samego roku pochodzą „Sny” Akiry Kurosawy, których akcja rozgrywa się we wnętrzu obrazów van Gogha.

Na podobny zabieg zdecydowali się twórcy „Twojego Vincenta” – polskiej animacji, pierwszej w historii wykonanej techniką malarską, nagrodzonej nominacją do Oscara. Na uwagę zasługuje także „Van Gogh. U bram wieczności” Juliana Schnabela z 2018 roku, utrzymany w onirycznej tonacji i za pomocą technik quasi-impresjonistycznych starający się uchwycić świat oczyma artysty. W roli tytułowej wybitną kreację tworzy Willem Dafoe.

Zajrzyj też tu:

• Czy wiesz, jaką cenę osiągnął najdroższy autoportret w dziejach malarstwa?
• Aktywiści oblali zupą Słoneczniki van Gogha

Zdjęcia: Aleksy Stolarz oraz Wikimedia Commons

Aleksy Stolarz