10 marca 1813 roku Fryderyk Wilhelm III ustanowił order Żelaznego Krzyża

Tego dnia 1813 roku we Wrocławiu król Prus Fryderyk Wilhelm III ustanowił order Żelaznego Krzyża

Najbardziej zmilitaryzowane państwo Europy cierpiało na brak odznaczeń egalitarnych, które można było nadawać nawet szeregowym. Z tego też powodu, jak i dla podtrzymania antyfrancuskich nastrojów panujących w społeczeństwie ustanowiono order Żelaznego Krzyża.

Zgodnie z założeniem, znak zaszczytny zaprojektowany przez Karla Friedricha Schinkla miało nawiązywać nazwą do „żelaznych czasów”, w których przyszło Prusakom zwalczać wojska napoleońskie. Kształt orderu nawiązywał z kolei do krzyży noszonych na płaszczach Zakonu Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Zmianie uległy jedynie proporcje krzyża tak, by można było go wpisać w kwadrat. Pierwsze odznaczenia odlano w Królewskiej Odlewni Żeliwa w Gliwicach, a pierwszy Krzyż Żelazny otrzymał 21 kwietnia Karl August Ferdinand von Borcke.

Awers pierwszych krzyży był całkowicie pozbawiony symboli, natomiast na rewersie widniał pęk liści dębu jako germańskiego symbolu męstwa i odwagi, oraz inicjały monarchy – FW. Na dolnym ramieniu umieszczono z kolei datę „1813” a na górnym pruską koronę królewską. Brak zdobień na awersie bardzo szybko doprowadził do sytuacji, że żołnierze zaczynali obracać krzyż, tak, że widoczne stawały się liście dębu. Zgodnie z tymi zachowaniami, jeszcze w 1813 roku zmieniono statut orderu, tak, że awers stał się rewersem.

Zgodnie z założeniem był to order trzyklasowy. Klasę drugą, noszono na wąskiej czarnej wstążce z biało-czarnymi bordiurami na lewej piersi. Odznakę pierwszej klasy stanowił krzyż przypinany do munduru za pomocą śruby bądź igły, noszony był natomiast na prawej piersi pod gwiazdą Orderu Orła Czarnego. Najwyższą powszechnie nadawaną odznaką był Wielki Krzyż Krzyża Żelaznego, noszony na szerokim biało-czarno-białej wstędze pod szyją.

Za bitwę pod Waterloo i spektakularne zwycięstwo nad Francuzami, ustanowiono specjalną klasę Żelaznego Krzyża – Gwiazdę Krzyża Żelaznego, którą nadano marszałkowi Blücherowi (później Gwiazda Żelaznego Krzyża była nadana jeszcze raz). Dla kawalerów orderu wprowadzono również specjalną, dożywotnią rentę, która była dotąd rzeczą niespotykana w Królestwie Prus. Po roku 1817 wstrzymano nadawanie odznaczeń. Powróciło dopiero w 1870 roku podczas wojny z Francją.

Pojawiły się natomiast dwie zmiany – data „1813” została zastąpiona rokiem „1870”, a inicjały „FW” zostały zmienione na literę „W” – inicjał obecnie panującego monarchy, Wilhelma Hohenzollerna. Statut orderu jednak dalej wymagał od odznaczonych noszenia pełnej wersji odznaczenia zarówno na mundurze polowym jak i na galowym, co w przypadku Krzyża Żelaznego I klasy było niezwykle uciążliwe – samo odlewane z żelazna odznaczenie było dość ciężkie, a montaż był stosunkowo niewygodny i jednocześnie niszczący mundur.

Kolejny raz przywrócono znak zaszczytny w 1914 roku na czas I wojny światowej. W samej odznace zmieniła się jedynie data na „1914”. Zostały również nieznacznie złagodzone przepisy dotyczące noszenia odznaczenia II klasy. Od tej pory pełną formę odznaki noszono tylko na mundurze galowym, pozwalając jednocześnie na noszenie na mundurze polowym jedynie baretki. W czasie I wojny światowej Krzyże Żelazne były również masowo przyznawane sojusznikom, wśród których najwięcej odznaczeń otrzymali żołnierze walczący w Legionach Polskich.

Ponadto, pojawiły się ponowne nadania tej samej klasy, dla ponad 1800 kawalerów wojny z 1870 roku. w tym przypadku wprowadzono specjalne okucie na wstążkę dla klasy II i srebrne okucie montowane nad górnym ramieniem krzyża dla klasy I. Wtedy też przyznano drugą i zarazem ostatnią Gwiazdę Krzyża Żelaznego – otrzymał ją marszałek Paul von Hindenburg.

Żelazny Krzyż powrócił ponownie w 1939 roku, w wyniku wybuchu II wojny światowej. Tym razem jednak przeszedł istotną przemianę. Po pierwsze zmianie uległa wstążką, z tradycyjnej pruskiej biało-czarno-białej na czarno-biało-czerwono-biało-czarną. Inicjał władcy musiał ustąpić miejsca swastyce, data została zmieniona na „1939”, a pruska korona na zawsze opuściła wizerunek krzyża. Wprowadzono również dodatkowe pięć klas krzyża znane jako Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego, które miały wypełnić miejsce pomiędzy Żelaznym Krzyżem I klasy, a Krzyżem Wielkim Krzyża Żelaznego.

Order Krzyża Żelaznego do dzisiejszego dnia jest uznawany na najbardziej prestiżowe odznaczenie wojenne nie tylko Europy, ale i świata.