Tego dnia 1918 roku prezydent USA ogłosił tzw. 14 punktów Wilsona
Orędzie prezydenta Woodrow Wilsona odbyło się 8 stycznia 1918 roku. Prezydent USA Woodrow Wilson w orędziu do Kongresu przedstawił publicznie swój plan pokojowy, zwany jako 14 punktów Wilsona. Plan ten w zamyśle amerykańskiego prezydenta miał zapewnić po I wojnie światowej sprawiedliwszy i bezpieczniejszy świat. Po 123 latach, jeden z punktów planu dotyczył Polski, konkretnie zapowiadając powrót Polski na mapę świata jako państwa niepodległego, z zapewnionym dostępem do morza.
Poszczególne punkty planu zawierały:
- Porozumienia pokojowe będą jawnie zawierane, nie będzie już porozumień tajnych. Dyplomacja ma działać jawnie i publicznie.
- Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, poza przypadkami, kiedy morza te będą zamknięte całkowicie lub częściowo przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.
- Zniesienie barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu równych dla wszystkich narodów akceptujących pokój i stowarzyszonych dla jego utrzymania.
- Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do minimum.
- Rozstrzygnięcie sporów kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie bezstronnej, ale przestrzegając zasady, że interesy ludności zainteresowanej mają równą wagę co interesy Rządów.
- Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie stosunków z Rosją, Rosja ma prawo do samookreślenia swojego ustroju politycznego.
- Belgia musi być ewakuowana i stać się w pełni suwerennym krajem.
- Terytorium francuskie zostanie uwolnione i odbudowane. Alzacja i Lotaryngia mają powrócić do Francji.
- Korekta granicy włoskiej, wzdłuż linii narodowościowej.
- Stworzenie możliwości autonomicznego rozwoju narodom Austro-Węgier.
- Rumunia, Serbia i Czarnogóra odzyskają utracone w czasie wojny terytoria, Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, stosunki między różnymi państwami bałkańskimi muszą być oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających linie podziału wspólnot i narodowości.
- Ludności tureckiej Imperium Osmańskiego zapewniona zostanie suwerenność i bezpieczeństwo, innym narodom zamieszkującym Imperium przysługuje prawo do bezpieczeństwa i rozwoju, oraz autonomia. Dardanele zostaną otwarte dla okrętów i statków handlowych, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.
- Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą, integralność terytoriów tego państwa powinna być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową.
- Stworzenie Ligi Narodów, której celem będzie zapewnienie gwarancji niepodległości politycznej oraz integralności terytorialnej wszystkich państw.
W kolejnych orędziach do Kongresu dodano jeszcze kolejne punkty, już nie takie jednoznaczne w swym wydźwięku, ale wpływające na działania Ligi Narodów i porządkujące jej funkcjonowanie.
Niemniej, dla Polski otworzyło to drogę do swobodnej odbudowy II Rzeczypospolitej, zakończonej w brutalny sposób w roku 1939. Dostęp do morza, chociaż nadzwyczaj skromny umożliwił rozwój Państwa. W latach 20 na tej podstawie doszła do realizacji bodaj największa inwestycja młodego państwa polskiego – budowa portu w Gdyni, a co za tym idzie miasta, które nie tylko w 20 – leciu międzywojennym, ale również w latach PRL stanowiło prawdziwe okno na świat.
Marcin Lis
