Tego dnia 1970 roku miała miejsce premiera filmu „Jak rozpętałem drugą wojnę światową”
Nie wszystkie legendy wojenne rodziły się na polach bitew – czasem wystarczył jeden przypadkowy strzał, by wywołać lawinę zdarzeń. Film Jak rozpętałem drugą wojnę światową, jedna z najbardziej rozpoznawalnych polskich komedii, przenosi widza w szalony wir niefortunnych zdarzeń, jakie spotykają Franciszka Dolasa. W pogoni za rehabilitacją swojego nazwiska bohater wplątuje się w coraz bardziej absurdalne sytuacje, przemierzając kolejne fronty wojennej zawieruchy. Film Tadeusza Chmielewskiego, inspirowany powieścią Kazimierza Sławińskiego, to nie tylko doskonała rozrywka, ale i jeden z najważniejszych obrazów polskiego kina komediowego.
Jak rozpętałem drugą wojnę światową to kultowa polska komedia wojenna z 1969 roku, wyreżyserowana przez Tadeusza Chmielewskiego. Film powstał na podstawie powieści Kazimierza Sławińskiego pt. Przygody kanoniera Dolasa. Produkcja składa się z trzech pełnometrażowych części i przedstawia niezwykłe losy żołnierza Franciszka Dolasa, który przez splot zabawnych okoliczności nabiera przekonania, że to on niechcący rozpętał II wojnę światową. Jego desperackie próby naprawienia tej rzekomej pomyłki prowadzą go jednak do coraz większych tarapatów, a seria niefortunnych zdarzeń sprawia, że przemierza Europę i świat – od Jugosławii, przez Morze Środziemne, Afrykę, Włochy, aż po ponowny powrót do Polski.
Franek Dolas – bohater z przypadku
Historia rozpoczyna się 31 sierpnia 1939 roku, gdy Franciszek Dolas zostaje przydzielony do oddziału obrony stacji kolejowej przy granicy polsko-niemieckiej. Przez zwykły zbieg okoliczności zasypia w wagonie i niechcący przekracza granicę, trafiając na terytorium Niemiec. Gdy budzi się i zauważa niemieckich żołnierzy przygotowujących się do ataku, błędnie bierze ich za dywersantów i oddaje strzał. Przekonany, że tym czynem rozpoczął wojnę, wpada w panikę i podejmuje desperacką ucieczkę, co prowadzi do coraz to nowych perypetii.
Po schwytaniu przez Niemców zostaje osadzony w obozie jenieckim, gdzie jego niepoprawny optymizm i niefrasobliwość budzą zarówno irytację, jak i sympatię współwięźniów. Każda próba ucieczki tylko pogarsza jego sytuację – zamiast odzyskać wolność, zostaje przeniesiony do kolejnych obozów. Jednak los się do niego uśmiecha – w trakcie transportu udaje mu się ukryć w wagonie kolejowym, który, jak sądzi, jedzie do Francji. W rzeczywistości trafia do Tyrolu w Austrii.
Na pewien czas znajduje zatrudnienie na farmie, jednak niezamierzenie doprowadza do chaosu, wypuszczając byka. W efekcie wpada w ręce Gestapo, które skazuje go na śmierć. Szczęście ponownie mu sprzyja – udaje mu się uciec, wyskakując z pociągu.
Dolas na wojennych frontach
Po serii kolejnych zbiegów okoliczności Dolas trafia do Jugosławii, gdzie zyskuje pomoc miejscowej ludności. Planuje dostać się do polskiej ambasady w Belgradzie, a następnie do Splitu, skąd wyrusza statkiem handlowym. Podczas rejsu do Famagusty na Cyprze, statek zostaje zatopiony przez włoski okręt podwodny. Dolas wraz z ocalałymi marynarzami trafia do Syrii, gdzie wcielony zostaje do Legii Cudzoziemskiej. Tam obejmuje funkcję kucharza, a jego beztroska natura szybko wpędza go w nowe tarapaty.
Kiedy wkrótce przechodzi na stronę Brytyjczyków, niezmienna impulsywność prowadzi do kolejnej niewoli. Ucieka, przygarniając przypadkowo rannego włoskiego żołnierza. Pech nie opuszcza go i ostatecznie Dolas trafia do Włoch, gdzie zdobywa niemiecki mundur, ale zostaje uznany za dezertera. Przymusowo wcielony do Wehrmachtu, zostaje wysłany na front wschodni, skąd udaje mu się uciec, skacząc ze spadochronem nad Polską.
W Polsce Dolas trafia do partyzantów, gdzie poznaje Teresę i dowodzi swojego polskiego pochodzenia. Jego przygody osiągają punkt kulminacyjny, gdy podczas walk z Niemcami wykazuje się bohaterstwem, m.in. ratując żołnierzy z pola minowego. Ostatecznie miejscowość, w której przebywa, zostaje wyzwolona przez radzieckie czołgi.
Jak rozpętałem drugą wojnę światową – produkcja filmu i miejsca kręcenia
Film został wyprodukowany przez Przedsiębiorstwo Realizacji Filmów Zespoły Filmowe, a Tadeusz Chmielewski nie tylko wyreżyserował produkcję, ale również napisał scenariusz. Całość podzielono na trzy części:
- Ucieczka (86 minut),
- Za bronią (72 minuty),
- Wśród swoich (73 minuty).
Zdjęcia realizowano w różnych lokalizacjach, m.in. na stacji kolejowej w Nielestnie, a także w Jeleniej Górze i Szklarskiej Porębie. Sceny pustynne nagrywano na Pustyni Błędowskiej, a obóz jeniecki odtworzono w Krogulcu.
Kultowy status i dziedzictwo filmu Jak rozpętałem drugą wojnę światową
Film na stałe zapisał się w historii polskiej kinematografii jako jedna z najlepszych komedii wojennych. W pamięci widzów szczególnie zapisała się scena przesłuchania przez Gestapo, gdzie Dolas podaje fikcyjne nazwisko:
Grzegorz Brzęczyszczykiewicz z Chrzaszczyżewoszyc, powiat Łękołody.
W 2003 roku powstała gra komputerowa Jak rozpętałem II wojnę światową. Nieznane przygody Franka Dolasa, która nawiązywała do filmu, wzbogacając fabułę o nowe wątki przygodowe.
