20 września 2024 roku zakończył się XXI Powszechny Zjazd Historyków Polskich, który tym razem odbył się w Białymstoku. Zjazd trwał od 17 września, a jego organizatorem było Polskie Towarzystwo Historyczne, które w tym roku, obchodzi swoje stulecie.
Bogaty program obejmował m.in. Nagrody imienia Joachima Lelewela oraz medale Polskiego Towarzystwa Historycznego dla osób jak i instytucji. Podczas trzech dni można było także uczestniczyć w panelach dyskusyjnych. Myślą przewodnią tegorocznego PZHP w Białymstoku było hasło „Człowiek twórcą historii”. Instytut Pamięci Narodowej po raz kolejny był partnerem instytucjonalnym Zjazdu, na uroczystej ceremonii otwarcia wziął udział wojewoda podlaski. Zdradzono również, gdzie odbędzie się kolejny Powszechny Zjazd Historyków Polskich.
Kilka słów o historii Zjazdu
XXI Powszechny Zjazd Historyków Polskich odbył się w 100. rocznicę przekształcenia Towarzystwa Historycznego (z siedzibą we Lwowie) w Polskie Towarzystwo Historyczne. Jest to również 85. rocznica rozpoczęcia II wojny światowej, a więc napaści III Rzeszy oraz Związku Radzieckiego na Polskę. Zjazd obradował pod honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Między innymi takich informacji można się dowiedzieć czytając Odezwę Zjazdową z marca bieżącego roku, wystosowaną przez Komitet Organizacyjny Zjazdu jak i Zarząd Główny PTH (Polskiego Towarzystwa Historycznego), który we współpracy z Komitetem Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk zwołał to wydarzenie.
Zjazdy organizowane zazwyczaj co pięć lat, odbywają się w różnych ośrodkach akademickich w całej Polsce. Przed zamknięciem tegorocznego spotkania ogłoszono, iż gospodarzem następnego, zapowiedzianego na wrzesień 2029 rok, będzie Łódź. Miasto miało już okazję gościć XIV PZHP, który miał miejsce w 1989 roku.
Inne ośrodki mające również taką możliwość w przeszłości to m.in. Lublin (2019, 1969), Szczecin (2014), Olsztyn (2009), Kraków (2004, 1958 oraz dwukrotnie przed przemianą Lwowskiego Towarzystwa Historycznego w PTH), Wrocław (1999), Gdańsk (1994), Poznań (1984), Katowice (1979), Toruń (1974), Warszawa (1963).
Na każdym Zjeździe wybierany jest inny temat wiodący, hasło, pod którym odbywają się obrady. W tym roku było to „Człowiek twórcą historii”, natomiast trzy poprzedni brzmiały następująco: „Wielka Zmiana. Historia wobec wyzwań…”, „Polska – Bałtyk – Europa”, „Powrót do źródeł”.
XXI Powszechny Zjazd Historyków Polskich – program
Jak podał Komitet Organizacyjny Zjazdu w swojej Odezwie „Hasło programowe białostockiego Zjazdu Człowiek twórcą historii podkreśla ogromną rolę człowieka w budowaniu rzeczywistości w każdym okresie dziejów aż po naszą współczesność. Jest to zarazem wskazanie na człowieka poznającego przeszłość i dążącego do jej zrozumienia.”
Komitet pisał dalej m.in. o chęci zaprezentowania środowisku polskich i zagranicznych badaczy problemów podejmowanych w ostatnich latach w krajowych ośrodkach naukowych. Komitet pragnął również, by obrady Zjazdu uzmysłowiły wszystkim nierozerwalny związek historii ze współczesnością oraz zwrócił też uwagę na wyzwaniu co do wymagań metodologicznych uprawiania nauki historycznej.
Przed przejściem do oficjalnego zaproszenia w Odezwie można jeszcze odnaleźć następujące informacje: „Tematyka, która zostanie poruszona na Zjeździe, obejmuje sześć głównych zagadnień od średniowiecza po współczesność oraz dwadzieścia siedem szczegółowych sympozjów problemowych, w tym siedem organizowanych przez naszych Partnerów Instytucjonalnych: Instytut Pamięci Narodowej, Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych, Muzeum Historii Polski i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.”
Dr Wojciech Walczak, wiceprzewodniczący Komitetu Organizacyjnego XXI PZHP, poinformował w rozmowie z PAP (Polska Agencja Prasowa, jeden z patronów medialnych), że do udziału zgłosiło się 950 osób, ale jak stwierdził później – „Ostatecznie jednak w zjeździe uczestniczyło ponad tysiąc osób, a w imprezach towarzyszących znacznie więcej”.
Oprócz polskich naukowców na spotkanie przybyło także kilkudziesięciu zza granicy, którzy zajmują się tematyką Polski oraz Europy Środkowo-wschodniej. W grupie tej był m.in. prof. Robert Frost z Aberdeen, który w przeddzień rozpoczęcia obrad odebrał tytuł Doktora Honoris Causa Uniwersytetu w Białymstoku.
Ciąg dalszy programu
W poszczególnych 33 panelach – blokach tematycznych – przedstawiono zagadnienia dotyczące wszystkich epok oraz różnych dziedzin, w tym biografistyki, nauk pomocniczych historii, archiwistyki, heraldyki oraz historii sztuki.
Na przykład w bloku dotyczącym starożytności, o starożytnych Grekach wystąpił m.in. Rafał Matuszewski z Uniwersiteit Leiden. O biografistyce jako fenomenie współczesnej historiografii mówił prof. Mariusz Wołos. O tym, jaką rolę odgrywa w pracy muzealnej historyk, mówiła Alicja Knast (była dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach, a obecnie dyrektor Galerii Narodowej w Pradze), a gościem panelu poświęconego dydaktyce historii była Joanna Mucha, sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej.
Relacjom polsko-żydowskim poświęcone były dwa oddzielne bloki, jeden zorganizowany przez Instytut Pamięci Narodowej, a drugi przez Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie POLIN.
Na stronie IPN można odnaleźć szczegółowy program, tu przybliżone będą tylko jego główne części: „17 września odbył się pierwszy panel dyskusyjny Instytutu Pamięci Narodowej pt. „Relacje polsko-żydowskie w latach 1939-1945”, który poprowadził dr hab. Grzegorz Berendt z Instytutu Pamięci Narodowej / Uniwersytety Gdańskiego […]
18 września odbyło się uroczyste otwarcie wystawy pt. „Podeptane konwencje. Zbrodnie Wehrmachtu na żołnierzach Wojska Polskiego w trakcie walk i po zakończeniu kampanii polskiej 1939 r.” […] 19 września odbyły się przygotowane przez Instytut Pamięci Narodowej warsztaty edukacyjne na temat najnowszej historii Polski przeznaczonych dla nauczycieli.
[…] 19 września odbył się także panel dyskusyjny Instytutu Pamięci Narodowej pt. „Ludowe” Wojsko Polskie jako element aparatu represji w PRL”, który poprowadził dr hab. Sławomir Cenckiewicz z Instytutu Pamięci Narodowej.”
Na koniec warto może jeszcze wspomnieć, że Wśród imprez towarzyszących XXI Powszechnemu Zjazdowi Historyków Polskich znalazły się targi książki historycznej oraz inscenizacje z udziałem grup rekonstrukcyjnych.
XXI Powszechny Zjazd Historyków Polskich – wręczone nagrody
Podczas towarzyszącej zjazdowi „Gali Historyka” ogłoszono listę osób i instytucji, którym przyznane zostały honorowe Nagrody im. Joachima Lelewela oraz złote, srebrne i brązowe medale Polskiego Towarzystwa Historycznego za różne osiągnięcia i wkład w popularyzowanie wiedzy historycznej.
Wśród instytucji nagrodzonych złotym medalem PTH znalazło się czasopismo historyczne „Mówią Wieki”. W kategorii popularyzator wiedzy historycznej Nagrodę im. Joachima Lelewela otrzymał prof. Michał Kopczyński, redaktor naczelny czasopisma „Mówią Wieki”. Tą samą nagrodą uhonorowane zostało również samo czasopismo.
Powracając jednak do medali, złoto otrzymali profesorowie: Stanisław Achremczyk, Józef Dobosz, Michał Lis, Robert Litwiński, Adam Makowski, Mariusz Mazur, Anna Pobóg-Lenartowicz i Tomasz Schramm, a ponadto Joanna Powałka, Paweł Bartnik, Anna Janczewska, Anna Mączakowa, Edmund Mikołajczyk, Jan Tomczak, Jan Snopko, Julia Tazbirowa i Leszek Zakrzewski.
Jeden ze srebrnych medali PTH otrzymało Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Pozostałe srebrne i brązowe otrzymali przede wszystkim popularyzatorzy wiedzy historycznej z różnych ośrodków całego kraju.
Polskie Towarzystwo Historyczne ogłosiło także listę osób i instytucji uhonorowanych Nagrodą im. Joachima Lelewela. W kategorii historia starożytna tę nagrodę otrzymał prof. Uniwersytetu Warszawskiego, Marek Węcowski – autor książki „Tu jest Grecja! Antyk na nasze czasy”, która ukazała się ostatnio.
W kategorii historia średniowiecza zaszczytu dostąpił prof. Tomasz Jurek, mediewista specjalizujący się szczególnie w dziejach Wielkopolski i Śląska. W kategorii historia wczesnonowożytna nagrodzony został prof. Mirosław Nagielski, autor m.in. opracowania dotyczącego hetmana Janusza Radziwiłła. W kategorii historia XIX wieku odebrał nagrodę prof. Stanisław Wiech, autor cenionych opracowań dotyczących dziejom Kongresówki.
Dwie nagrody PTH przyznało w kategorii historia najnowsza. Jedną z nich otrzymał prof. Mariusz Wołos (współautor z prof. Markiem Kornatem monumentalnej biografii Józefa Becka), zaś drugą prof. Dariusz Jarosz – znawca dziejów społecznych w okresie PRL-u.
Dalsze nagrody
Za całokształt dorobku naukowego Nagrodę im. Joachima Lelewela od PTH otrzymał wspomniany też wyżej prof. Robert Frost. Związany z Uniwersytetem w Aberdeen prof. Frost jest autorem m.in. Oksfordzkiej historii unii polsko-litewskiej, której polskie tłumaczenie (I tom 1385-1569) ukazało się nakładem Wydawnictwa Rebis. W rozmowie z PAP prof. Frost potwierdził, że kończy już pracę nad drugim tomem tej publikacji.
Dwie nagrody w kategorii popularyzator wiedzy historycznej PTH przyznało ponadto portalowi Wielka Historia oraz Michałowi Paradowskiemu, znawcy historii XVII-wiecznej wojskowości, a za wkład w promocję historii Polski poza granicami kraju Nagrodę im. Joachima Lelewela otrzymali profesorowie Krzysztof Zamorski i Andrzej Chwalba.
Za upowszechnianie historycznego dziedzictwa narodowego Nagrodę im. Joachima Lelewela PTH przyznało Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa Kulturowego POLONIKA, Katalogowi zabytków Sztuki w Polsce oraz Międzynarodowemu Centrum Kultury w Krakowie jak i Muzeum Narodowemu w Krakowie.
Sześć osób otrzymało Nagrodę im. Joachima Lelewela w kategorii wybitny nauczyciel. Zostali nimi: Józef Jaworski, Małgorzata Bart, Rafał Kobylec, Robert Kiniorski, Maciej Kopeć i Zbigniew Kordyaczny.
W kategorii Wydarzenie Roku Nagrodę im. Joachima Lelewela PTH przyznało Kongresom Kopernikańskim zorganizowanym przez trzy uczenie: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.
Za opracowanie dotyczące Mikołaja Kopernika, „Mikołaj Kopernik. Życie po życiu. Osiemnastowieczne kręgi pamięci” nagrodę im. Karola Modzelewskiego w konkursie na Książkę Historyczną Roku otrzymali Stanisław Roszak i Agnieszka Wieczorek. Tę samą nagrodę otrzymali również Marcin Zaremba za książkę „Wielkie rozczarowanie. Geneza rewolucji Solidarności” oraz Grzegorz Hryciuk za książkę „Przesiedleńcy. Wielka epopeja Polaków, 1944-1946”.
W ceremonii wręczenia wszystkich nagród wzięli udział m.in. minister nauki i szkolnictwa wyższego Dariusz Wieczorek, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego XXI Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich prof. Cezary Kuklo oraz prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego prof. Krzysztof Mikulski.
Źródła:
- Odezwa Zjazdowa, Strona Główna – XXI Powszechny Zjazd Historyków Polskich [dostęp na 22.09.2024].
- Podsumowanie XXI Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Białymstoku – 17-20 września 2024, Instytut Pamięci Narodowej Białystok [dostęp na 22.09.2024].
- Ponad tysiąc uczestników i 33 panele. W Białymstoku kończy się XXI Powszechny Zjazd Historyków Polskich, Dzieje.pl Portal Historyczny [dostęp na 22.09.2024].
- W Białymstoku kończy się XXI Powszechny Zjazd Historyków Polskich. Przyznano medale i nagrody za osiągnięcia, Nauka w Polsce [dostęp na 22.09.2024].
- W Białymstoku zakończył się XXI Powszechny Zjazd Historyków Polskich. Ogłoszono gospodarza następnego, Dzieje.pl Portal Historyczny [dostęp na 22.09.2024].
Fot. zjazdhistorykow.pl
