Paweł Głowacki, Od Piotra do papieża. Oblicze władzy papieskiej w pierwszym tysiącleciu chrześcijaństwa
Skąd bierze się przekonanie katolików, że papież powinien być zwierzchnikiem całego chrześcijaństwa? Na jakich podstawach papiestwo zyskało i utrzymało prymat w świecie chrześcijańskim od samego początku podzielonego na różne kościoły i odłamy? Na te pytania odpowiada książka Pawła Głowackiego, Od Piotra do papieża.
Autor rozpoczyna od wyjaśnienia znaczenia słów Jezusa o „Skale” w Ewangelii św. Mateusza oraz roli św. Piotra jako najważniejszego ucznia Chrystusa. Analizuje, czym była władza „wiązania i rozwiązywania” powierzona Piotrowi oraz czym były „klucze do Królestwa Niebieskiego”. Już od tego momentu Głowacki pokazuje bogatą bazę źródłową, która towarzyszy lekturze całej książki.
W kolejnych rozdziałach omawia działalność biskupa Rzymu Wiktora I (189–198), który w sporze z biskupami wschodnimi starał się narzucić obchodzenie Wielkanocy w niedzielę zamiast 14 dnia miesiąca nisan. Autor wyjaśnia znaczenie tego sporu dla umocnienia pozycji Rzymu jako centralnego ośrodka Kościoła.
Kolejne części książki poświęcone są interpretacjom „Skali” w IV i V wieku, ukazaniu Piotra jako fundamentu Kościoła oraz roli jego następców w budowaniu jedności wobec herezji i rozłamów. Głowacki omawia także powstanie pojęcia „głowy Kościoła powszechnego” w synodzie w Sardyce w 343 roku i przedstawia dowody w postaci listów i pism biskupów z IV–IX wieku.
Rozdział dotyczący Kościoła wschodniego przed kwestią foccjańską pokazuje, że papież był uznawany za „pierwszego wśród równych” (primus inter pares), posiadał honorowe pierwszeństwo i autorytet moralny, ale nie pełną jurysdykcję nad całym Kościołem. Kolejne rozdziały przytaczają wypowiedzi papieży od Klemensa I do Jana VIII, a także omawiają pontyfikaty Grzegorza Wielkiego i Honoriusza, w których umocniono pozycję Rzymu. Książkę kończy omówienie encykliki Leona XIII Satis cognitum (1896), która broni nauki o prymacie papieża i podkreśla jego władzę nad całym Kościołem w celu utrzymania jedności.
Struktura
Książka jest bardzo ładnie wydana. Niebieska okładka ze złotymi napisami oraz grafika przedstawiająca klucz. Każdy z dwunastu rozdziałów ma swoją własną stronę tytułową. Oprócz czarnego tuszu użyty został również tusz niebieski, który nadaje książce dodatkowego kolorytu i estetyki.
Rozdziały nie są podzielone na równe części. Niektóre mają dosłownie kilka stron a niektóre kilkanaście. Jeden tylko został napisany na poczet książki, reszta to tłumaczenie lub poprawione wersje artykułów z e-czasopisma “Siejmy” lub czasopisma “Vox Patrum”.
Od Piotra do papieża – ocena i recenzja
Opracowanie Pawła Głowackiego jest istotnym wkładem w badania nad historią papiestwa i chrześcijaństwa. Bogaty aparat źródłowy pozwala wnikliwie analizować pisma teologów, papieży i Ojców Kościoła, choć czasami cytaty zajmują dużą część tekstu i mogą sprawiać wrażenie fragmentaryczności kontekstu. Książka ma charakter bardziej problematyzujący niż syntetyczny, co pozwala lepiej zrozumieć debatę nad prymatem papieskim, choć momentami widać, że autor podkreśla przewagę Kościoła rzymskiego, traktując inne odłamy w sposób protekcjonalny.
Mimo to książka jest warta polecenia. Autor zręcznie porusza się po meandrach polityki kościelnej i teologii pierwszych wieków, klarownie tłumacząc kwestie związane z prymatem papieskim. To lektura obowiązkowa dla osób zainteresowanych historią chrześcijaństwa, dla tych, którzy chcą lepiej zrozumieć fundamenty własnej wiary, a także dla przyszłych badaczy historii i teologii.
Wydawnictwo Biblos
Ocena recenzenta: 4/6
Remigiusz Gogosz
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Biblos. Tekst jest subiektywną oceną autora, redakcja nie identyfikuje się z opiniami w nim zawartymi.
