Warszawa ’44 M. Orłowski
Nakładem Wydawnictwa Poznańskie ukazała się pierwsza w Polsce publikacja o Powstaniu Warszawskim, ilustrowana scenami zrealizowanymi przez grupę rekonstrukcyjną. Dzięki temu czytelnik otrzymuje do rąk książkę, która zachęca – szczególnie młodszych – do zapoznania się z historią oddziałów Polski Podziemnej walczących w Warszawie od sierpnia do końca września 1944 roku.
Książka Mirosława Orłowskiego skierowana jest do statystycznego Kowalskiego, który nie wiele ma pojęcia o Powstaniu Warszawskim, a jego wiedza na ten temat kształtowana jest przez media (np. przy okazji rocznic). Ma również zachęcić młodych ludzi do zapoznania się z losami ich rówieśników walczących o Wolną Polskę w 1944 roku.
Niewątpliwym plusem pracy jest zarysowanie całych dziejów polskiego podziemia. Dzięki temu czytelnik nie otrzymuje wyrwanego z kontekstu historycznego obrazu walk w Warszawie. Co prawda, treść zawiera dużo uproszczeń, ale należy pamiętać, że książka ma charakter popularyzatorski, co niejako wymusza pewne dostosowanie treści do odbiorcy-laika. Oprócz struktur wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego autor przybliża także często pomijane i mało znane struktury cywilne. To właśnie dzięki takiemu szerokiemu spektrum działalności podziemia możemy mówić o ruchu oporu w Polsce jako podziemnym państwie. Można znaleźć także syntetyczny opis najważniejszych akcji bojowych Związku Walki Zbrojnej –Armii Krajowej sprzed sierpnia 1944 roku.
Ciekawy jest również opis terroru, jakiemu była poddawana ludność polska, zarówno pod okupacją niemiecką, jak i sowiecką. Autor przypomina nie tylko powszechnie znane akcje pacyfikacyjne, jak Wawer, ale wspomina także o mniej znanych egzekucjach.
W części opisującej Powstanie można znaleźć wiele informacji, których nie sposób szukać w powszechnym obiegu. Należą do nich pluton głuchoniemych, a także oddział słowacki walczący w Powstaniu po stronie polskiej. Oprócz opisów heroicznych walk toczonych przez Powstańców czytelnik z książki dowiaduje się też dużo o życiu kulturalnym, religijnym, codziennym ludności cywilnej, o prasie powstańczej. Nie brakuje wspomnienia o desancie berlingowców, którzy wbrew Sowietom próbowali wspomóc walczącą Warszawę. Nie zapomniano również o cichociemnych, którzy wzięli udział w Powstaniu. Opisane są kanały warszawskie i ich rola w utrzymaniu łączności pomiędzy odciętymi od siebie oddziałami, a także możliwością ewakuacji oddziałów jaką dawały.
Całość książki zilustrowana jest zdjęciami odtwarzanymi przez grupę rekonstrukcji historycznej scen. Można odnieść wrażenie, że są one zbyt teatralne, przerysowane, a niektóre ujęcia pozostają w konwencji kontrowersyjnego filmu Kamienie na szaniec. Jednak pamiętajmy, że książka skierowana jest do młodego czytelnika, którego takie zilustrowanie powstańczej epopei może zachęcić do sięgnięcia po książkę, a w przyszłości, być może, do pogłębienia swojej wiedzy poprzez lekturę literatury fachowej.
Potoczysta narracja, prowadzona za pomocą żywego języka niewątpliwie ułatwia odbiór książki. Dzięki temu Powstańcy stają się ludźmi, a nie tylko pomnikami. To bardzo pomaga w zbudowaniu odpowiedniego punktu odniesienia dla młodego czytelnika.
Książka Mirosława Orłowskiego jest dobrą publikacją dla osób, które niezbyt interesują się historią, a swoją wiedzę czerpią z internetu. Warszawa ’44 jest bowiem napisana za pomocą krótkich bloków, które nie wymagają od czytelnika wzmożonej aktywności intelektualnej. Jest to książka-produkt naszych czasów. Czy powinniśmy się z tego cieszyć, to już zupełnie odrębna kwestia. Jeśli jednak tego typu pisarstwo spowoduje u kogokolwiek wzrost świadomości historycznej i choć częściową eliminację wypisywanych w internecie bzdur, to niech takich książek powstaje jak najwięcej.
Ocena recenzenta: 4/6
Daria Czarnecka
