Piaśnica – pomorskie miejsce pamięci

Dla mieszkańców Pomorza Gdańskiego nazwa ,,Piaśnica” funkcjonuje jako słowo-klucz. Stanowi niemalże synonim II wojny światowej i jej dramatycznego przebiegu dla mieszkańców Wejherowa i okolic. W mentalności ludzi znających historię XX wieku hasło ,,Piaśnica” jest tak samo wymowne jak inne nazwy własne osobowe, których brzmienie znajome jest zarówno uczniom, jak i dorosłym.

Do takich bogatych semantycznie haseł należy ,,Poczta Gdańska”, ,,Schleswig-Holstein”, czy ,,Westerplatte”. O ile jednak te określenia związane są bezpośrednio z Gdańskiem, o tyle Piaśnica stanowi wspólny mianownik dla wielu ludzkich istnień pochodzących z różnych miejscowości.

Tak naprawdę do końca nie wiadomo, ile osób hitlerowcy zamordowali w piaśnickich lasach. Wciąż nieznana jest również tożsamość wszystkich ofiar. Pewnym jednak pozostaje następujący fakt: miejsce kaźni nie zostało zapomniane. Stało się za to przestrzenią martyrologicznej i religijnej refleksji.

Piaśnica – miejsce zbiorowych egzekucji

Pierwotnie nazwa ,,Piaśnica” odnosi się do rzeki płynącej na Kaszubach: od Puszczy Darżlubskiej, do ujścia do Bałtyku mieszczącego się w niewielkiej miejscowości Dębki. Rzeka ta w dwudziestoleciu międzywojennym pełniła funkcję granicy Republiki Weimarskiej, a później III Rzeczy z II Rzeczypospolitą. Tą samą nazwę nosi miejscowość położona w niewielkiej odległości od rzeki.

Zarówno rzeka, jak i miejscowość usytuowane są w zalesionej okolicy. Tą właśnie okolicę wybrali niemieccy okupanci na miejsce zbiorowych egzekucji przeprowadzanych od końca października 1939 r. do początków kwietnia 1940 r. Mordy przeprowadzano na przedstawicielach pomorskiej inteligencji: nauczycielach, prawnikach, księżach, lekarzach, członkach lokalnej administracji itp. Nie bez powodu współcześnie nazywana jest ,,Kaszubską Golgotą”.

Bł. s. Alicja Jadwiga Kotowska

Jedną ze znanych ofiar Piaśnicy jest bł. s. Alicja Jadwiga Kotowska (1899-1939), przełożona Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstanek w Wejherowie w latach 1934-1939. 13 czerwca 1999 r. została beatyfikowana przez Jana Pawła II wraz z 107 innymi polskimi męczennikami, którzy byli ofiarami II wojny światowej.

Pamięć o niej jest obecnie bardzo żywa. Jej imię nosi Szkoła Podstawowa w Wejherowie oraz Gimnazjum Sióstr Zmartwychwstanek w Warszawie. Natomiast w piaśnickim lesie zbudowano miejsce jej pamięci. Jest to jedna z form pielęgnowania pamięci o zamordowanych w Piaśnicy.

Ofiary

Po zakończeniu wojny prowadzono badania, które pozwoliły na identyfikację części ofiar. Dotąd nie ustalono tożsamości wielu z nich. W 1955 r. na miejscu dokonywanych zabójstw i zbiorowych mogił postawiono Pomnik Ofiar Piaśnicy. W 1994 r. bp Zygmunt Pawłowicz poświęcił boczną kaplicę p. w. Królowej Męczenników w Kościele p. w. Chrystusa Króla w Wejherowie.

Kaplica została poświęcona pamięci ofiar zbrodni w Piaśnicy. Obecnie toczy się proces beatyfikacyjny 122 ofiar hitleryzmu zainicjowany przez bpa Jana Bernarda Szlagę. Wśród wskazanych osób wymieniono ks. Anastazego Kęckiego zamordowanego właśnie w Piaśnicy. Kolejna tablicę pamiątkową odsłonięto w lesie w 2004r., a 6 lat później wybudowano kaplicę-mauzoleum.

Piaśnica w kulturze

Piaśnica to także temat poruszany w licznych tekstach kultury (utworach literackich, fotografiach, filmach dokumentalnych, a także nazwach ulic). O jej tragicznych wydarzeniach traktują lekcje historii i wycieczki historyczne z udziałem okolicznych szkół.

Uczniowie tych szkół nierzadko uczestniczą w uroczystościach upamiętniających opisywane wydarzenia. Miejsce pamięci jest także odwiedzane przez turystów udających się pobliską drogą nr 218 z Wejherowa nad Morze Bałtyckie.

Inicjatywy związane z pielęgnowaniem pamięci o ofiarach zbrodni w Piaśnicy zostały podjęte przez liczne wspólnoty (szkoły, samorządy terytorialne, kościół katolicki). Akcje te pozwalają z optymizmem patrzeć w przyszłość. Kształtują one bowiem świadomość historyczną społeczeństwa, a szczególnie młodzieży, która w męczennikach odkrywa członków swoich rodzin lub autorytety sprzed lat.

Dzięki temu owocniej może budować własną tożsamość. Tożsamość ta istnieje w związku z wiedzą o historii globalnej. Nie jest więc oderwana od lokalnej, polskiej, bądź światowej przeszłości, która posiada istotny wpływ na istnienie świata w XXI wieku.

Bibliografia:

• Bojarska B., Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim (wrzesień-grudzień 1939), Poznań 1972.
• Bojarska B., Piaśnica: miejsce martyrologii i pamięci. Z badań nad zbiorami hitlerowskimi na Pomorzu, Wejherowo 2009.
• Florczak T. M., Jak kropla wody w oceanie. Życie i męczeństwo błogosławionej s. Alicji Kotowskiej zmartwychwstanki, Poznań 1999.
• Janke St. (red.), Piaśnica oskarża, Wejherowo 2009.
• Kowalska K. F., Miłość jest wierna do końca. Błogosławiona Alicja Kotowska zmartwychwstanka, Poznań 2001.
• Lademann M., Martyrologium kapłańskie Piaśnicy: eksterminacja polskiego duchowieństwa katolickiego w Lesie Piaśnickim 1939, Wejherowo 2012.

 Agnieszka Laddach