Piaśnica – pomorskie miejsce pamięci

Tak naprawdę do końca nie wiadomo, ile osób hitlerowcy zamordowali w piaśnickich lasach. Wciąż nieznana jest również tożsamość wszystkich ofiar. Pewnym jednak pozostaje następujący fakt: miejsce kaźni nie zostało zapomniane. Stało się za to przestrzenią martyrologicznej i religijnej refleksji.

Dla mieszkańców Pomorza Gdańskiego nazwa ,,Piaśnica” funkcjonuje jako słowo-klucz. Stanowi niemalże synonim II wojny światowej i jej dramatycznego przebiegu dla mieszkańców Wejherowa i okolic. W mentalności ludzi znających historię XX wieku hasło ,,Piaśnica” jest tak samo wymowne jak inne nazwy własne osobowe, których brzmienie znajome jest zarówno uczniom, jak i dorosłym. Do takich bogatych semantycznie haseł należy ,,Poczta Gdańska”, ,,Schleswig-Holstein”, czy ,,Westerplatte”. O ile jednak te określenia związane są bezpośrednio z Gdańskiem, o tyle Piaśnica stanowi wspólny mianownik dla wielu ludzkich istnień pochodzących z różnych miejscowości.

Pierwotnie nazwa ,,Piaśnica” odnosi się do rzeki płynącej na Kaszubach: od Puszczy Darżlubskiej, do ujścia do Bałtyku mieszczącego się w niewielkiej miejscowości Dębki. Rzeka ta w dwudziestoleciu międzywojennym pełniła funkcję granicy Republiki Weimarskiej, a później III Rzeczy z II Rzeczypospolitą. Tą samą nazwę nosi miejscowość położona w niewielkiej odległości od rzeki.

Zarówno rzeka, jak i miejscowość usytuowane są w zalesionej okolicy. Tą właśnie okolicę wybrali niemieccy okupanci na miejsce zbiorowych egzekucji przeprowadzanych od końca października 1939 r. do początków kwietnia 1940 r. Mordy przeprowadzano na przedstawicielach pomorskiej inteligencji: nauczycielach, prawnikach, księżach, lekarzach, członkach lokalnej administracji itp. Nie bez powodu współcześnie nazywana jest ,,Kaszubską Golgotą”.

Jedną ze znanych ofiar Piaśnicy jest bł. s. Alicja Jadwiga Kotowska (1899-1939), przełożona Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstanek w Wejherowie w latach 1934-1939. 13 czerwca 1999 r. została beatyfikowana przez Jana Pawła II wraz z 107 innymi polskimi męczennikami, którzy byli ofiarami II wojny światowej. Pamięć o niej jest obecnie bardzo żywa. Jej imię nosi Szkoła Podstawowa w Wejherowie oraz Gimnazjum Sióstr Zmartwychwstanek w Warszawie. Natomiast w piaśnickim lesie zbudowano miejsce jej pamięci. Jest to jedna z form pielęgnowania pamięci o zamordowanych w Piaśnicy.

Po zakończeniu wojny prowadzono badania, które pozwoliły na identyfikację części ofiar. Dotąd nie ustalono tożsamości wielu z nich. W 1955 r. na miejscu dokonywanych zabójstw i zbiorowych mogił postawiono Pomnik Ofiar Piaśnicy. W 1994 r. bp Zygmunt Pawłowicz poświęcił boczną kaplicę p. w. Królowej Męczenników w Kościele p. w. Chrystusa Króla w Wejherowie. Kaplica została poświęcona pamięci ofiar zbrodni w Piaśnicy. Obecnie toczy się proces beatyfikacyjny 122 ofiar hitleryzmu zainicjowany przez bpa Jana Bernarda Szlagę. Wśród wskazanych osób wymieniono ks. Anastazego Kęckiego zamordowanego właśnie w Piaśnicy. Kolejna tablicę pamiątkową odsłonięto w lesie w 2004r., a 6 lat później wybudowano kaplicę-mauzoleum.

Piaśnica to także temat poruszany w licznych tekstach kultury (utworach literackich, fotografiach, filmach dokumentalnych, a także nazwach ulic). O jej tragicznych wydarzeniach traktują lekcje historii i wycieczki historyczne z udziałem okolicznych szkół. Uczniowie tych szkół nierzadko uczestniczą w uroczystościach upamiętniających opisywane wydarzenia. Miejsce pamięci jest także odwiedzane przez turystów udających się pobliską drogą nr 218 z Wejherowa nad Morze Bałtyckie.

Inicjatywy związane z pielęgnowaniem pamięci o ofiarach zbrodni w Piaśnicy zostały podjęte przez liczne wspólnoty (szkoły, samorządy terytorialne, kościół katolicki). Akcje te pozwalają z optymizmem patrzeć w przyszłość. Kształtują one bowiem świadomość historyczną społeczeństwa, a szczególnie młodzieży, która w męczennikach odkrywa członków swoich rodzin lub autorytety sprzed lat. Dzięki temu owocniej może budować własną tożsamość. Tożsamość ta istnieje w związku z wiedzą o historii globalnej. Nie jest więc oderwana od lokalnej, polskiej, bądź światowej przeszłości, która posiada istotny wpływ na istnienie świata w XXI wieku.

 Agnieszka Laddach 

Bibliografia:

Bojarska B., Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim (wrzesień-grudzień 1939), Poznań 1972.

Bojarska B., Piaśnica: miejsce martyrologii i pamięci. Z badań nad zbiorami hitlerowskimi na Pomorzu, Wejherowo 2009.

Florczak T. M., Jak kropla wody w oceanie. Życie i męczeństwo błogosławionej s. Alicji Kotowskiej zmartwychwstanki, Poznań 1999.

Janke St. (red.), Piaśnica oskarża, Wejherowo 2009.

Kowalska K. F., Miłość jest wierna do końca. Błogosławiona Alicja Kotowska zmartwychwstanka, Poznań 2001.

Lademann M., Martyrologium kapłańskie Piaśnicy: eksterminacja polskiego duchowieństwa katolickiego w Lesie Piaśnickim 1939, Wejherowo 2012.