Leszek Paweł Słupecki, Słowianie i Skandynawowie w epoce wikingów
Słowianie i Skandynawowie nie żyli osobno. Kontakty między przedstawicielami tych dwóch ludów istniały od zawsze i w niektórych aspektach nawet dopełniały się. W książce Słowianie i Skandynawowie w epoce wikingów Leszek Słupecki odsłania kulisy kontaktów między dwiema potężnymi kulturami wczesnego średniowiecza. Autor wnikliwie analizuje wymianę handlową, wpływy kulturowe i religijne i ukazuje, że Słowianie i Skandynawowie głównie spotykali się na targach oraz w legendach. Czy ta publikacja faktycznie rzuca nowe światło na wczesnośredniowieczne relacje międzykulturowe?
Profesor Słupecki od lat zajmuje się zarówno Słowianami, jak i Skandynawami we wczesnym średniowieczu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się przede wszystkim na wierzeniach, religijności i mitologii, ale obejmują również funkcjonowanie świata wikińskiego.
Książka opatrzona jest wstępem, w którym autor wyznacza ramy czasowe i terytorialne swojej pracy. Już sam tytuł – odnoszący się do Skandynawii i Słowiańszczyzny – wskazuje geograficzny zakres tematyczny. Czas historyczny, o którym pisze Słupecki, obejmuje okres od wędrówek ludów i upadku Cesarstwa Rzymskiego (V w.) aż po umowny koniec epoki wikingów i początek Hanzy w XII wieku. We wstępie autor porównuje Skandynawów i Słowian, zestawiając ich różnice i podobieństwa.
W pierwszym rozdziale Słupecki podejmuje próbę poszukiwania podobieństw językowych między Słowianami a Germanami oraz analizuje najstarsze wzmianki o Słowianach w tradycji germańskiej – m.in. u Prokopiusza z Cezarei czy w „Eddzie poetyckiej”.
Drugi rozdział skupia się na obecności Skandynawów na ziemiach północnej Polski. Autor przybliża relacje między przedstawicielami obu ludów oraz omawia znane koligacje dynastyczne, np. między Piastami a dynastią Jelling. Opisane są też próby ekspansji państwa Piastów na północ – ku ujściom Odry i Wisły – oraz kontakty handlowe z ośrodkami takimi jak Jomsborg (Wolin) i Truso.
Rozdział trzeci – choć nie dotyczy bezpośrednio Słowiańszczyzny – poświęcony jest kontaktom Skandynawów z ludami bałtyckimi. Były to istotne relacje, ponieważ otwierały Skandynawii drogę na wschód – a później także ku państwu staroruskiemu. Kraje Bałtów oraz Finlandia były naturalnym kierunkiem wikińskiej ekspansji: początkowo handlowej, z czasem militarnej – zwłaszcza w XII wieku. Narracja skupia się m.in. na legendarnej wyprawie wodza Szwedów Ingwara oraz niezwykłym znalezisku łodzi z pochowanymi wojownikami, datowanym na VI/VII wiek. Autor ukazuje aktywność Szwedów w tej części Morza Bałtyckiego.
Rozdział czwarty dotyczy tzw. Wschodniej Drogi – kierunku, w którym Skandynawowie podążali na wschód, m.in. do Chazarów i Bizancjum. Nosi on podtytuł: Od Rusi wikingów do słowiańskiej „ziemi ruskiej”. Przedstawiono w nim losy Skandynawów, którzy zacieśnili kontakty ze Słowianami w rejonie Starej Ładogi i późniejszego Kijowa. Autor podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie: czym była Ruś – i w jakim stopniu miała charakter wikiński, a w jakim słowiański.
Ostatnia część książki poświęcona jest religii pogańskich Skandynawów oraz jej odłamowi obecnemu na Rusi. Słupecki – jako uznany ekspert w tej dziedzinie – sięga po analizę językową i literacką, by ukazać, jaka religia dominowała na Rusi w X wieku, w momencie jej chrztu przez Włodzimierza Wielkiego.
Struktura
Książka ma twardą oprawę i wydana jest solidnie, chociaż większa niż zwykle czcionka sprawa, że książka wydaje się normalnych rozmiarów. Stosując czcionkę standardowych rozmiarów mogłoby się okazać, że książka ma około 100 stron.
Praca podzielona jest na 6 rozdziałów, które wydają się być osobnymi artykułami. Ciężko znaleźć połączenie między nimi.
Nie można nie skomentować okładki. Utrzymana w stylistyce rodem z powieści fantasy, niemal generowana przez AI, może budzić mieszane odczucia. Z jednej strony – może przyciągać młodszych czytelników lub tych, którzy sądzą, że historia wikingów to głównie miecze, topory i smoki. Z drugiej – dla osób poszukujących poważniejszej lektury, może być myląca, sugerując, że jest to bardziej beletrystyka niż praca historyczna.
Słowianie i Skandynawowie w epoce wikingów – opinia i recenzja
Leszek Słupecki to badacz, który nie tylko zna tematykę wczesnośredniowiecznych kontaktów między Słowianami a Skandynawami, ale także potrafi o niej opowiadać w sposób przystępny i wciągający. Jego książka „Słowianie i Skandynawowie w epoce wikingów” to publikacja, która ma szansę zainteresować zarówno tych, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę z historią wikingów i Słowian, jak i bardziej zaawansowanych czytelników., szukających personalnych zainteresowań naukowca.
Na plus zdecydowanie należy zaliczyć styl autora – lekki, ale pełen erudycji, który sprawia, że nawet bardziej złożone kwestie kulturowe i polityczne stają się przystępne i zrozumiałe. Słupecki potrafi łączyć narrację z faktami, tworząc obraz epoki, w której Bałtyk i Ruś były areną skomplikowanych kontaktów handlowych, militarnych i kulturowych.
Z drugiej jednak strony, książka pozostawia pewien niedosyt. Niewielka objętość i duża czcionka mogą sugerować, że autor zrezygnował z pogłębionej analizy niektórych zagadnień. Chociaż to niewątpliwie zaleta dla początkujących, bardziej zaawansowani czytelnicy mogą poczuć, że Słupecki ledwie musnął powierzchnię tematu. W kontekście bardziej kompleksowych opracowań, takich jak choćby wznowiona niedawno „Ruś wikińska” Władysława Duczki, publikacja ta może wydawać się zbyt skrótowa.
Mimo tych uwag, warto zajrzeć do środka. Słupecki to erudyta, a jego wiedza na temat relacji słowiańsko-skandynawskich jest imponująca. Nawet jeśli książka pozostawia pewien niedosyt, to jako wprowadzenie do tematu sprawdza się znakomicie – jest przystępna, interesująca i pozwala spojrzeć na epokę wikingów z innej, mniej eksploatowanej perspektywy.
Wydawnictwo Replika
Ocena recenzenta: 4/6
Remigiusz Gogosz
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Replika. Tekst jest subiektywną oceną autora, redakcja nie identyfikuje się z opiniami w nim zawartymi.
