Tego dnia 1390 roku zmarła Jadwiga Żagańska, czwarta żona Kazimierza Wielkiego i matka jego trzech córek: Anny, Kunegundy i Jadwigi.
Za murami zamku, w cieniu wielkich wydarzeń historycznych, zmarła Jadwiga Żagańska – ostatnia żona Kazimierza Wielkiego, która przez wiele lat była tylko jednym z wielu fragmentów monarchii. Jej życie, pełne intryg, rodzinnych zawirowań i królewskich dramatów, pozostaje niejednoznacznym świadectwem ówczesnej polityki dynastycznej. Choć jej dzieci z Kazimierzem nie miały prawa do tronu, ich potomstwo, w tym wnuczka Jadwigi, na trwałe wpisało się w historię Polski.
Ślub z Jadwigą Żagańską, który odbył się we Wschowie, uczynił z ostatniego Piasta na polskim tronie podwójnego bigamistę. Stało się tak dlatego, że w momencie ślubu Kazimierza z Jadwigą, żyły jeszcze jego dwie żony. Prawowita – Adelajda Heska oraz czeska mieszczka – Krystyna Rokiczana. Po śmierci króla Kazimierza Wielkiego, jego siostra – Elżbieta Łokietkówna nakazała Jadwidze Żagańskiej opuścić Wawel i udać się na Śląsk, gdzie poślubiła Ruprechta Legnickiego, z którym miała dwie córki – Barbarę i Agnieszkę. Wnuczka Kazimierza Wielkiego i Jadwigi Żagańskiej – Anna Cylejska, została drugą żoną króla Polski – Władysława II Jagiełły.
Pogrzeb zamiast wesela
Po śmierci swojej pierwszej żony – Anny „Aldony” Giedyminówny, z którą król Kazimierz Wielki doczekał się dwóch córek: Elżbiety i Kunegundy, musiał on szybko szukać nowej żony. Początkowo miał ożenić się z córką króla Czech – Jana Luksemburskiego – Małgorzatą Luksemburską. Jednak w trakcie negocjacji, dotyczących małżeństwa króla Polski ze wspomnianą wyżej Małgorzatą, zachorowała ona poważnie.
Zdesperowany król Czech – Jan Luksemburski, dodał do umowy z Kazimierzem Wielkim zapis, że nawet jeśli Małgorzata umrze, to zostanie zachowany sojusz polsko-czeski. Ponadto, Jan Luksemburski zobowiązał się znaleźć swojemu sojusznikowi nową żonę, gdyby jego córka zmarła.
Tak się istotnie stało, Małgorzata, która była już wdową po Henryku XIV Bawarskim, zmarła w Pradze. Gdy król Kazimierz Wielki przybył do Pragi po swoją nową żonę, zamiast przygotowań do ślubu, trwały przygotowania do pogrzebu. Jan Luksemburski nie zostawił króla Polski w potrzebie i zaraz załatwił mu nową żonę. Została nią Adelajda Heska – córka langrafa Hesji – Henryka II Żelaznego. Ślub tej pary odbył się 29 września 1341 roku w Poznaniu.
Nieszczęśliwe małżeństwo i podwójna bigamia
Ślub króla z Adelajdą Heską, choć była to młoda księżniczka, która mogła mu urodzić gromadkę dzieci, zapoczątkował szereg wydarzeń, które zrobiły z ostatniego Piasta na polskim tronie nie tylko podwójnego bigamistę, ale także… mordercę!
Lata mijały, a król nie mógł doczekać się potomka z małżeństwa z Adelajdą Heską. W końcu oddalił prawowitą żonę i osadził w zamku w Żarnowcu. Sam zaczął rozglądać się za kolejną kandydatką na żonę i matkę jego potencjalnego syna. Tę znalazł podczas wizyty u cesarza Karola IV Luksemburskiego w Pradze. Cesarz wiedział, że król Kazimierz Wielki jest kochliwy i bez problemu połknie haczyk. Podsunął polskiemu królowi czeską mieszczkę Krystynę Rokiczanę, która miała szpiegować dla cesarza.
Jan Długosz podaje, że król Polski po ślubie z Krystyną sam się zorientował lub ktoś mu doniósł, że Krystyna jest łysa (miała nosić peruki) i ma świerzb. Co do świerzbu, jest to nieprawdopodobne z tego względu, że jest to choroba zakaźnsa, a nie ma nigdzie informacji, żeby król Kazimierz Wielki chorował na świerzb. W każdym razie król oddalił Krystynę, która osiadła w Łobzowie.
W międzyczasie król był napominany przez księdza Marcina Baryczkę, który działał z polecenia arcybiskupa Bodzanty, że ma przestać prowadzić grzeszny tryb życia i wrócić do prawowitej żony – Adelajdy Heskiej. Ostatni Piast na polskim tronie nie lubił, gdy się go pouczało, dlatego wydał rozkaz, aby utopiono księdza Marcina Baryczkę w Wiśle. Wyrok wykonano, a w odpowiedzi król został wyklęty przez Kościół. Jednak jako pokutę, wybudował kilka kościołów i ekskomunikę cofnięto.
Jadwiga Żagańska i czwarte małżeństwo Kazimierza Wielkiego
Czwartą i zarazem ostatnią żoną Kazimierza Wielkiego została Jadwiga Żagańska – córka księcia żagańskiego – Henryka V Żagańskiego i Anny Płockiej. Z tego małżeństwa, król Kazimierz Wielki doczekał się trzech córek: Anny, Kunegundy i Jadwigi.
Jadwiga zmarła w dzieciństwie. Pozostałe dwie córki królewskie zostały przez papieża uznane za legalne potomstwo, jednak bez prawa do dziedziczenia tronu. Mimo to, po śmierci brata – Elżbieta Łokietkówna nakazała bratowej opuścić Wawel. Wdowa po Kazimierzu Wielkim udała się na Śląsk i poślubiła w Legnicy Ruprechta Legnickiego, z którym miała dwie córki: Barbarę i Agnieszkę.
Wnuczka Kazimierza Wielkiego drugą żoną Władysława II Jagiełły
Andegawenowie wywieźli wraz z polskimi insygniami królewskimi dwie córki Kazimierza Wielkiego i Jadwigi Żagańskiej: Annę i Kunegundę. Miały one być powydawane za mało znaczących władców, aby nie mogły zrobić zbyt dużej kariery.
Jan Dąbrowski, autor biografii Elżbiety Łokietkówny twierdzi jednak, że śluby córek Kazimierza Wielkiego odbyły się już po tym, jak Ludwik Andegaweński wydał przywilej koszycki (1374 r.) i tym samym zapewnił polski tron jednej ze swoich córek. W związku z powyższym, zdaniem autora, już nie zależało królowi Węgier i Polski, za kogo powychodzą jego kuzynki.
Los Kunegundy nie jest za bardzo znany, ale Anna Kazimierzówna wyszła za hrabiego Celje – Wilhelma Cylejskiego. Urodziła córkę, również Annę, która została drugą żoną Władysława II Jagiełły i królową Polski, a także matką jego córki – królewny Jadwigi Jagiellonki (1408-1431).
Bibliografia:
- Dąbrowski Jan, Elżbieta Łokietkówna, Kraków 2007.
- Iwańczak Wojciech, Jan Luksemburski, Warszawa 2012.
- Wyrozumski Jerzy, Kazimierz Wielki. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź 1986.
