Zeinab Badawi, Afrykańska historia Afryki. Od narodzin człowieka do niepodległych państw
Afrykańska historia Afryki autorstwa Zeinaba Badawi to przełomowa książka, która zgłębia bogatą i pomijaną historię kontynentu afrykańskiego. Książka jest wynikiem rozległego doświadczenia Badawi jako dziennikarki oraz jej głębokiego zrozumienia afrykańskiej kultury i historii, co znajduje odzwierciedlenie w jej pisarstwie. W tej recenzji przyjrzymy się strukturze książki, jej mocnym i słabym stronom oraz przedstawimy spostrzeżenia dotyczące każdego rozdziału, aby na koniec zaprezentować podsumowanie i rekomendację.
Struktura książki
„Afrykańska historia Afryki” jest podzielona na siedemnaście rozdziałów (około 500 stron). Książka stanowi narrację historyczną, której celem jest przedstawienie historii Afryki z afrykańskiej perspektywy, oferując kontrnarrację wobec eurocentrycznych relacji dominujących w głównym nurcie dyskursu historycznego. Każdy rozdział obejmuje konkretny okres lub temat – od pradziejów, poprzez starożytne cywilizacje i średniowieczne państwa Afryki po współczesne wyzwania.
Na początku książki zamieszczona jest współczesna polityczna mapa Afryki. Jest ona powielana na początku każdego rozdziału, który mówi o innym regionie. Każdy rozdział mówi o państwie czy regionie innym niż współczesne co jest zaznaczone na mapie. Możemy mieć więc wyobrażenie o rozmiarach i terytorium danego państwa. Jest to niezmiernie pomocne w orientowaniu się o których regionach pisze autorka. Jako fan map, chciałbym jednak by te mapki były większe i by zaznaczono na nich ważniejsze miejsca.
Książka Zeinab Badawi przedstawia zdekolonizowaną historię Afryki, podkreślając afrykańskie głosy i perspektywy. W pierwszym rozdziale autorka krytykuje zachodnią historiografię, skupiając się na pojawianiu się hominidów oraz afrykańskich tradycjach ustnych jako narzędziu badawczym. Następnie omawia rozwój rolnictwa, religii i codziennego życia w Afryce, podkreślając długotrwały rozwój cywilizacji.
Kolejne rozdziały koncentrują się na starożytnych potęgach północno-wschodniej Afryki – Egipcie, Nubii i Aksum. Badawi obala mit o Egipcie jako nieafrykańskiej cywilizacji i wskazuje na powiązania między tymi królestwami, zwracając uwagę na osiągnięcia technologiczne, takie jak piramidy nubijskie i obeliski Aksum. Rozdział o średniowiecznych królestwach Afryki północno-wschodniej ukazuje ich walkę z islamizacją oraz próby zachowania chrześcijańskiej tożsamości.
Badawi analizuje również proces islamizacji Afryki Północnej oraz wpływ dynastii takich jak Almorawidzi, Almohadzi i Hafsydzi na handel, kulturę i politykę regionu. W Afryce Zachodniej autorka przedstawia rozwój imperiów Ghana, Mali i Songhaj, ze szczególnym naciskiem na postać Mansa Musy oraz rolę Timbuktu jako centrum nauki. Omawia również wpływ handlu niewolnikami na społeczności afrykańskie, zarówno w kontekście arabskim, jak i transatlantyckim.
W Afryce Środkowej i Wschodniej Badawi podkreśla znaczenie artystycznych tradycji, takich jak odlewy brązowe z Ife i Beninu, oraz analizuje, jak europejski kolonializm eksploatował bogactwa naturalne regionu. W Afryce Południowej autorka skupia się na cywilizacjach takich jak Wielkie Zimbabwe, które rozwinęły zaawansowaną architekturę i silne struktury handlowe.
Pod koniec książki Badawi ponownie wraca do Afryki Zachodniej, opisując powstanie Królestwa Asante oraz postaci Osei Tutu i Yaa Asantewaa, które stały się symbolami oporu wobec europejskiego kolonializmu. Autorka kończy książkę refleksją nad afrykańskim oporem przeciwko kolonizacji i walką o niepodległość, wskazując na intelektualny i militarny wkład afrykańskich społeczności w proces dekolonizacji.
Afrykańska historia Afryki – ocena i recenzja
Książka Afrykańska historia Afryki to pozycja, która dostarcza nowatorskiego spojrzenia na historię kontynentu, a także wprowadza świeże podejście do tradycyjnie spisanych opowieści. Z perspektywy pozytywów, jednym z największych atutów tej publikacji jest jej dekolonizacyjna perspektywa, która skutecznie przywraca głos Afryce. Badawi stawia na centralną rolę afrykańskiej agencji, unikając stereotypów o ofiarności i pasywności, które często pojawiają się w tradycyjnych opowieściach o Afryce. Pokazuje, jak Afrykanie nie tylko przetrwali, ale także aktywnie kształtowali swoją historię, odważnie stawiając czoła kolonializmowi i innym zagrożeniom.
Książka wyróżnia się również interdyscyplinarną głębią. Badawi łączy różnorodne źródła, od archeologii przez tradycje ustne, po współczesne badania naukowe, tworząc wieloaspektowy obraz historii. Taki sposób podejścia pozwala czytelnikom na zrozumienie Afryki w kontekście szerokim, obejmującym zarówno jej dawne cywilizacje, jak i wyzwania współczesności.
Choć tematy są złożone, książka jest napisana w sposób dostępny i przystępny, co sprawia, że jest ona interesująca nie tylko dla specjalistów, ale także dla szerokiego grona czytelników. Badawi umiejętnie balansuje między głębokością analizy a prostym językiem, co pozwala jej dotrzeć do szerokiego kręgu odbiorców, nie zaniedbując przy tym poważnych tematów.
Dodatkowo, książka stara się obejmować szeroką regionalną różnorodność, poświęcając uwagę często pomijanym obszarom, takim jak Nubia czy Wybrzeże Suahili, co pozwala zobaczyć Afrykę jako kontynent o niezwykłej złożoności i bogactwie kulturowym.
Jednakże, jak to bywa w przypadku obszernej pracy, książka ma swoje słabsze strony. Nierównomierne pokrycie niektórych regionów to jeden z mankamentów, zwłaszcza jeśli chodzi o Afrykę Centralną i Sahel, które są przedstawione w sposób dość ogólny. Choć Badawi zwraca uwagę na znaczenie tych obszarów, nie zagłębia się w ich historię z taką samą szczegółowością, jak w przypadku innych regionów. Poza tym dobrze byłoby jakby autorka bardziej skupiła się na nieznanej Afryce, której jest dużo w porównaniu z innymi książkami poruszającymi tematy Afryki jednak zbyt mały kontekst pojawia się w pracy Badawi.
Kolejnym minusem jest gęstość materiału. Przeładowanie faktami i szczegółami może być przytłaczające dla mniej zaznajomionych z historią Afryki czytelników. Wymaga to skupienia, a momentami może sprawić trudność w śledzeniu bardziej złożonych kwestii.
Na końcu, choć książka świetnie porusza okresy przedkolonialne i kolonialne, współczesna historia po latach 90. jest przedstawiona raczej powierzchownie. Poza ogólnymi analizami zmian po odzyskaniu niepodległości, brak jest bardziej dogłębnego omówienia problemów, z którymi borykają się dzisiejsze afrykańskie państwa, jak konflikty wewnętrzne czy wyzwania ekonomiczne.
Mimo tych drobnych wad, „Afrykańska historia Afryki” to książka, która w pełni zasługuje na uwagę każdego, kto pragnie poznać historię Afryki z nowoczesnej, afrykańskiej perspektywy. To na rynku polskim przełomowa książka, która z sukcesem przywraca afrykańskie narracje do głównego nurtu historiografii. Autorka umiejętnie łączy interdyscyplinarne podejście, ukazując rozwój cywilizacji afrykańskich od starożytności po okres kolonialny. Książka jest nie tylko fascynującą lekturą, ale i ważnym głosem w debacie o dekolonizacji historii. Rekomendowana każdemu, kto pragnie zrozumieć, jak afrykańskie imperia, kultury i społeczności kształtowały świat na przestrzeni wieków.
Wydawnictwo HI:STORY
Ocena recenzenta: 4/6
Remigiusz Gogosz
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem HI:STORY. Tekst jest subiektywną oceną autora, redakcja nie identyfikuje się z opiniami w nim zawartymi.
