Historia Polski 1914-2015, Wojciech Roszkowski
W ostatnich dniach na polskim rynku ukazało się najnowsze, już 12 wydanie Historii Polski Wojciecha Roszkowskiego, ekonomisty i jednego z najwybitniejszych współczesnych historyków. Tym razem publikacja obejmuje wydarzenia z lat 1914-2015. Nowe wydanie podręcznika to synteza ostatnich 100 lat w historii Polski.
Rozpoczynając narrację od zarysu sytuacji gospodarczej i życia politycznego Polaków w okresie zaborów poprzez stosunek Polaków do I wojny światowej autor przechodzi do opisu początków restytucji polskiej niepodległości, do której doszło jesienią 1918 roku. Kolejne części książki poświęcone są kolejno powstaniu II Rzeczypospolitej, rządom endeckim, przejęciu władzy przez obóz sanacyjny aż ku wybuchowi II wojny światowej. Opis kampanii wrześniowej i pierwszych lat Wielkiej Wojny uzupełniony jest o część poświęconą formowaniu się polskiego państwa podziemnego. Relacja z okresu 1939-1945to również informacje dotyczące życia na okupowanych terenach, relacji ze Związkiem Radzieckim, sprawy polskiej na świecie, konferencji Wielkiej Trójki, powstania warszawskiego, załamania się ofensywy hitlerowskiej na obu frontach oraz „wyzwolenia” ziem polskich przez Armię Czerwoną. Wraz z przejęciem władzy w Polsce przez formację powiązaną z ZSRR prof. Roszkowski przechodzi do opisu historii w okresie PRL. Wśród najważniejszych wydarzeń znajdziemy m.in. manifest PKWN, czerwcowe referendum z 1946 r. , okres destalinizacji, poznański czerwiec’56, okres rządów Gomułki, bunt studentów z marca 1968 roku, dekadę Gierka, powstanie Solidarności, stan wojenny i okres załamywania się władzy PZPR. Zarówno te jak i kolejne części podręcznika (do 2015 roku) są dobrze znane czytelnikom z poprzednich wydań. Najnowsza jednak publikacja została ubogacona o treści zaczerpnięte z dokumentów niejednokrotnie wcześniej nieznanych.
Najważniejszą część w moim przekonaniu stanowi jednak relacja z lat 2005-2015, które w przekonaniu autora były kluczowe dla powojennej historii Polski – odsunięcie od władzy „postkomunistów”, aktywna działalność w ramach struktur europejskich i atlantyckich. Sam okres przed 2005 rokiem autor ocenia bardzo krytycznie. Jak sam przekonuje proces akcesyjny do Unii Europejskiej obnażył wiele błędów polskich władz (uległość wobec Brukseli), a debata tocząca się wokół członkostwa w UE pozbawiona była treści merytorycznych, dominowało w niej za to „przerzucania się” emocjami. III RP po wyborach prezydenckich i parlamentarnych w 2005 r. była wciąż obciążona skutkami szerzącej się korupcji w okresie rządów SLD-PSL, dlatego wymagała szczególnych reform. Jednym z projektów naprawy Polski była wizja IV RP, przedstawiona przez Prawo i Sprawiedliwość, która w ocenie autora była „falstartem”. Wśród najważniejszych wydarzeń tego okresu prof. Roszkowski wskazuje na krótki okres rządów PIS-LPR-Samoobrona, 8-letnią dominację koalicji PO-PSL, katastrofę smoleńską, okres prezydentury Bronisława Komorowskiego oraz przygotowania do wyborów prezydenckich i parlamentarnych w 2015 roku. Narracja autora zostaje doprowadzona do tych drugich, które to w jego ocenie „rozpoczęły nową erę w polskiej polityce” (m.in. przez brak przedstawicieli „postkomunistów” w parlamencie).
Ostatnim wątkiem poruszonym przez autora jest pytanie o kierunku rozwoju III RP, w której jak w całej nowożytnej historii polskiej ścierają się dwie koncepcje – romantyczna i modernistyczna. Ich genezy prof. Roszkowski upatruje w okresie zaborów, kiedy żywe pozostawało pytanie „bić się czy nie bić?”. Takim właśnie odwołaniem do okresu zaborów autor kończy podręcznik, zamykając klamrą ostatnie 100 lat polskiej historii, wskazując, że wciąż stawiamy sobie podobne pytania, chociażby o wizję Polski.
Nowe wydanie książki wydaje się tak bardzo potrzebne teraz, gdy toczy się dyskusja o kształt i potrzebę prowadzenia polityki historycznej. Szczególnie wyczekiwane było ono przez młodych ludzi, urodzonych już w wolnej Polsce, którzy chcą zrozumieć współczesną historię, oraz tych którzy czekali na syntetyczne ujęcie ostatnich 15 lat. Jest to kolejne wiodącego podręcznika akademickiego, który ukazując się od ponad 20 lat stanie się z pewnością bazą dla historyków, którzy o Polsce z początków XXI wieku pisać będą z dłuższej perspektywy czasu. Prostota języka, przy zachowaniu walorów podręcznika do historii czyni z tej pozycji wyjątkową publikację w czasach, gdy za pisanie książek historycznych biorą się publicyści, często pozbawieni warsztatu historyka. Skupiając się na wewnętrznych wydarzeniach prof. Roszkowski ubogaca ową pozycję o przedstawienie sytuacji międzynarodowej dla każdego okresu. Poza życiem politycznym porusza kwestie gospodarcze, społeczne, kulturowe co pozwala szerzej spojrzeć na historię Polski. Autor rezygnując z jednoznacznych opinii i komentarzy oddaje na ręce czytelników wspaniałą książkę, która na lata wpisze się do kanonu najważniejszych polskich podręczników historycznych.
Ocena recenzenta: 6/6
Wydawnictwo Naukowe PWN
Maciej Skrzypek
