Wielkie oszustwo. Prawdziwa opowieść o brytyjskich szpiegach, którzy wygrali wojnę, Ben Macintyre
Szpiegostwo cieszy się ostatnio dużą popularnością. Po książkach poświęconych Garbo i Zigzagowi przyszła pora na szerszy ujęcie kwestii podwójnych agentów. Wielkie oszustwo to historia wyprowadzenia Niemców w pole przez brytyjskie służby i grupę ludzi o odmiennych temperamentach, historiach i motywacjach. Wszystko, co robiono, robiono dla pokonania III Rzeszy i ukrycia desantu w Normandii.
Książka do nabycia w księgarni Wolum.pl – Wielkie oszustwo. Prawdziwa opowieść o brytyjskich szpiegach, którzy wygrali wojnę
Ben Macintyre, brytyjski pisarz i historyk, ma na swoim koncie kilka książek poświęconych wywiadowi i szpiegostwu, m.in. agentowi „Zigzag”, operacji „Mincemeat” czy Kimowi Philby’emu. W Wielkim oszustwie autor opowiada historię systemu Double-Cross i ukrywania przed Niemcami desantu w Normandii (operacja Fortitude). System Double-Cross (podwójnych krzyży) polegał na wykorzystywaniu podwójnych agentów do przekazywania Niemcom fałszywych informacji.
Książka jest barwną opowieścią o Double-Cross, ale i głównych bohaterach, czy może raczej aktorach, bo gdyby nie odważni, ale i specyficzni ludzie, wielomiesięczna operacja by się nie udała. Macintyre opowiada historie piątki szpiegów, którzy przyczynili się do zmiany biegu wojny: Dusana Popova (jugosłowiańskiego przedsiębiorcy i kobieciarza), Romana Czerniawskiego (polskiego oficera, antykomunisty i szefa siatki Interallie złapanego przez Niemców), Elviry de la Fuente Chaudoir (peruwiańskiej hazardzistki), Juana Pujola-Garcii (hiszpańskiego hodowcy drobiu i pacyfisty) oraz Lily Sergeyev („białej” Rosjanki z Paryża). Rzecz jasna poza głównymi bohaterami mamy szereg innych, w tym oficerów prowadzących, współpracowników, tych realnych i zmyślonych, a także kolejny szereg szpiegów z Johnnym Jebsenem na czele.
Macintyre prowadzi narrację od początku drogi – od podjęcia współpracy bohaterów z jedną ze stron, przez nawiązanie kontaktu z drugą, pracę w systemie Double-Cross, po D-Day i powojenne losy szpiegów. Ale książka to nie tylko wartko i niezwykle barwnie snuta opowieść o losach Popova („Trycykl”), Czerniawskiego („Brutus”), Sergeyev („Skarb”), Pujola („Garbo”) i Chaudoir („Bronx”). To również historia niezwykłej operacji szpiegowskiej i kontrszpiegowskiej, wielkiej farsy, dzięki której oszukano Niemców i pozyskano od nich duże sumy pieniędzy na działalność rzekomych agentów. Macintyre pokazuje kto tworzył meldunki i siatkę, kto wiedział o podwójnych agentach i jak powiązany był system Double-Cross z innymi działaniami mającymi zmylić Niemców (choćby fałszywą amerykańską armią).
Wielkie oszustwo to dzieje ludzi, którzy tworzyli system i tych, którzy dali się nabrać. Macintyre kreśli sylwetki oficerów prowadzących po obu stronach barykady oraz ich relacji z podopiecznymi. Nie unika przy tym opisu konfliktów, problemów i nie omal wpadek, które mogły zmienić losy wojny. Autor pokazuje sukcesy i klęski brytyjskich służb, ich rywalizację, ale i zdradę Antony’ego Blunta.
Ciekawy jest również wątek Johnny’ego (Johanna) Jebsena, przyjaciela Popova i oficera Abwehry, powiązanego z innymi antynazistowskimi pracownikami służb, który prowadził nielegalne operacje finansowe, ale i domyślał się dla kogo pracuje Popov, a nadto miał na pieńku z SD. Kwestia walki między Abwehrą i SD to kolejna sprawa poruszana w książce.
Macintyre sprawnie przeplata opowieść o szpiegowaniu i wciskaniu Niemcom „karmy dla kur” z życiem agentów – zwykłych ludzi, indywidualności targanych emocjami i kierujących się osobistymi pobudkami. Każde z nich tworzyło całą operację, ale jednocześnie mogło bardzo szybko ją zniszczyć. Czerniawski przez swój antykomunizm i bezkompromisowość, Sergeyev przez przywiązanie do psa, Popov przez wystawny styl życia, Jebsen przez interesy dewizowe i zbyt dużą domyślność… Autor sprawnie prowadzi czytelnika po skomplikowanym labiryncie kontaktów, gdzie nic nie jest białe, albo czarne, a ludzie mają różne twarze i grają na wiele stron. I nie brak takich, którzy chcą po prostu wygodnie przeżyć wojnę.
Wielkie oszustwo przypadnie do gustu zarówno osobom, które chcą dowiedzieć się, jak działali szpiedzy i służby specjalne w czasie II wojny światowej, ale i zwykłym pasjonatom historii.
Ocena recenzenta: 5,5/6
Robert Witak
