M. Kalisz, E. Rączy, Dzieje społeczności żydowskiej powiatu gorlickiego podczas okupacji niemieckiej 1939–1945
Dzieje Żydów podczas II wojny światowej są ważną częścią historii każdego regionu. Dotyczy to szczególnie tych miast i terenów, gdzie społeczność żydowska była przez rokiem 1939 stosunkowo liczna. Dlatego warto przyjrzeć się najnowszej pozycji oddziału rzeszowskiego wydawnictwa IPN.
Książka Michała Kalisza i Elżbiety Rączy jest właściwie pierwszą na polskim rynku wydawniczym publikacją, która w miarę syntetyczny i naukowy sposób opisuje funkcjonowanie społeczności żydowskiej i jej Zagładę oraz relacje polsko-żydowskie w powiecie gorlickim w latach 1939–1945. Recenzowana pozycja jest drugim i poszerzonym wydaniem książki, która po raz pierwszy światło dzienne ujrzała w 2015 roku i cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. Sam polowałem wtedy na jeden egzemplarz niestety nakład rozszedł się w kilka tygodni i aż do dziś nie mogłem się zapoznać z jej treścią. Teraz kiedy w moje ręce trafiło poszerzone wydanie jestem usatysfakcjonowany jeszcze bardziej.
Publikacja „Dzieje społeczności żydowskiej…”, jak przystało na wydawnictwa IPNu, ukazała się w solidnej, twardej oprawie w bardzo eleganckiej szacie graficznej. Książka została wydana w bardzo wysokiej jakości i niewątpliwie pięknie prezentuje się na półce a dzięki jej technicznym atutom nie tak łatwo ją uszkodzić podczas lektury i transportu. To sprawie, że można ją ze sobą zabrać właściwie w każde miejsce.
Nie samą formą człowiek jednak żyje. Treść pozycji już od samego wstępu wskazuje, iż narracja będzie prowadzona w wysoce naukowym stylu. I tak jest właściwie aż do jej ostatniej strony. Książka podzielona jest na dwie części. W pierwszej z nich autorzy w monograficznym opracowaniu prezentują czytelnikowi różne aspekty dziejów mniejszości żydowskiej w Gorlicach i powiecie gorlickim pod okupacją niemiecką. Ważnym jej aspektem jest zarys dziejów Holokaustu w regionie oraz postaw miejscowej ludności polskiej. W publikacji ukazano, więc zarówno negatywne jak i pozytywne postawy mieszkańców powiatu. Niewielka tylko cześć narracji dotyczy struktur Polskiego Państwa Podziemnego.
Druga część książki to zapis relacji i zbiór przedruków dokumentów, które tworzą ocenę sytuacji Żydów w tamtym okresie. I jest to niewątpliwie najmocniejszy aspekt pozycji. Bogate materiały źródłowe, które tworzą monstrualny wręcz aparat badawczy także wzmagają pozytywną ocenę. Na jej ostateczny kształt i wysokość ma także wpływ duża ilość materiału graficznego, zamieszczonego w książce i solidna dawka opracowań statystycznych, zaprezentowanych przez autorów i wydawców.
Oceniając „Dzieje społeczności żydowskiej…” należy wspomnieć, iż sumując wspomniane zalety (wysoka wartość poznawcza i badawcza, bardzo interesujący temat, ogromna ilość źródeł) i wady (nieco za bardzo naukowy styl, nieprzystępny dla zwyczajnego czytelnika) książce należy wystawić bardzo wysoką ocenę. Z czystym sumieniem polecić ją mogę każdemu zainteresowanemu historią Żydów polskich oraz pasjonatom dziejów powiatu gorlickiego i Beskidu Niskiego.
Wydawnictwo: IPN
Ocena recenzenta: 5/6
Dawid Siuta
