Vincent M. Figueredo, Historia ludzkiego serca. Fascynująca wędrówka po świecie medycyny i sztuki
Od zarania ludzkości serce cieszy się opinią jednego z najważniejszych organów w ciele człowieka. Współcześnie jest kojarzone przede wszystkim z siedzibą naszych uczuć, emocji. Jednakże, nie zawsze tak było – spojrzenie na rolę, wygląd i sposób działania serca zmieniał się na przestrzeni wieków. Proces ten w swojej książce Historia ludzkiego serca opisał kardiolog Vincent M. Figueredo.
Autor
Vincent Figueredo zajmuje się sercem zawodowo jako kardiolog i naukowiec. Niewątpliwie to dualistyczne podejście jest widoczne w jego książce. Jest to jego pierwsza dłuższa pozycja, choć nie należy zapominać, że autor napisał setki artykułów naukowych.
Na jego warsztat pisarski z pewnością wpłynęła praca z młodzieżą akademicką – styl „Historii Serca” jest atrakcyjny (choć czasem kolokwialny) i w pełni współgra z popularyzatorskimi ambicjami Figueredo.
Historia ludzkiego serca – strona graficzna
Książka została wydana w estetycznej, miękkiej okładce. Rozplanowanie graficzne tekstu, przypisów, bibliografii czy stosunkowo częstych na początku poszczególnych rozdziałów cytatów nie budzi wątpliwości.
Dużym mankamentem pozostają ilustracje. Są one czarno-białe, co zwłaszcza przy dziełach sztuki wyjątkowo utrudnia odbiór i znacząco wypacza cel umieszczenia ich w książce. Schematy przedstawiające budowę narządu oraz wykresy statystyczne zostały wykonane czytelnie.
Z kolei zaletą nie do przecenienia jest obecność orientacyjnej osi czasu, przedstawiającej w zwięzły sposób cały proces zmiany postrzegania serca na przestrzeni tysiącleci. Nie jest ona dokładna, lecz świetnie porządkuje informacje zawarte w publikacji.
Struktura pracy
Niniejsza pozycja naturalnie skupia się przede wszystkim na osadzonej w kontekście kulturowym analizie dawnego spojrzenia na serce. Książka ta jest jednak niezwykle różnorodna i porusza wiele innych tematów związanych z narządem pompującym krew w naszym ciele.
Publikacja ta jest okraszona bogatym wstępem, w którym autor zapowiada i streszcza swój wywód, dodatkowo wskazuje na cel dzieła, który ma dychotomiczny charakter: z jednej strony książka ma poszerzyć wiedzę dotyczącą serca (cel popularyzatorski), zaś z drugiej ukazać, że sprowadzenie tego organu do roli ,,pompy tłoczącej krew” jest nie na miejscu (cel naukowy).
Następnie książka przyjmuje porządek chronologiczny, gdzie w 2 częściach autor opisuje historię ludzkich dociekań, a następnie badań dotyczących nie tylko serca, ale całego układu krwionośnego, przechodząc od starożytności do XVII wieku.
To w tym czasie sądzono, że serce jest siedzibą naszej duszy, ośrodkiem sterującym całym organizmem, łączącym jednostkę ze światem boskim, będącym dużo ważniejszym organem od mózgu.
Kolejna część jest związana z historią nawiązań kulturowych do serca: i tak autor opisuje jego przedstawienie w sztukach plastycznych, literaturze, muzyce i antropologii, omawiając różnorodne przykłady ukazywania serca w kulturze. To tym miejscu czytelnik znajdzie najwięcej ilustracji, co moim zdaniem zbytnio ogranicza długość opisów, które wydają mi się zbyt ubogie.
Część 4 została poświęcona medycznemu aspektowi badań nad sercem: jego budowie, działaniu, powiązaniom z innymi narządami. Ponadto omówione zostały choroby i wszelki zaburzenia pracy układu krążenia.
Ostatnim elementem części właściwej jest opis „współczesnych” badań nad sercem od epoki oświecenia do XXI wieku. Dodatkowo, na samym końcu autor kreśli perspektywę dalszego rozwoju badań kardiologicznych w najbliższej przyszłości.
Aparat krytyczny
Powyższą pozycję wieńczy bogata bibliografia, po której widać interdyscyplinarny charakter książki Figueredo. Znajdują się w niej nie tylko pozycje medyczne, ale również antropologiczne, religioznawcze, czy takie dotyczące historii sztuki.
Należy także podkreślić, że w bibliografii znajdują się zarówno książki posiadające miano klasyków, jak i najnowsze artykuły naukowe. Zabieg ten znacząco uwiarygadnia wartość merytoryczną Historii ludzkiego serca.
Za wyjątkowo cenne, choć wciąż w pełni niewystarczające należy uznać przypisy. Kierują one do ciekawych prac, choć ich liczba (zwłaszcza w pierwszych częściach) jest dla mnie niewystarczająca, zwłaszcza w partiach dotyczących historii. Niemniej, biorąc pod uwagę charakter popularyzatorski powyższej pozycji można „przymknąć na to oko”.
Strona merytoryczna
Z pewnością próba uniwersalnego spojrzenia na dane zagadnienie jest niezwykle problematyczna. W tym przypadku autor musiał zapewne podołać zadaniu zebrania najważniejszych, wyróżniających się przedstawień serca na przestrzeni całej historii.
Siłą rzeczy pozycja taka musi posługiwać się pewnymi ogólnikami. Jest więc to jedynie zarys historii serca, zwłaszcza biorąc pod uwagę to, że autor chciał napisać jak najwięcej na jak największą liczbę tematów. Nie jest to bynajmniej wada, ale tytuł („Historia ludzkiego serca”) może wprowadzić w błąd – w książce jęcie historyczne jest dominujące, ale nie jedyne.
Z pewnością pozytywnie należy ocenić szeroki wachlarz geograficzny – autor nie skupia się jedynie na kulturze europejskiej (w tym aspekcie częściej wtórnie przyjmującej koncepcje wymyślone w innym miejscu), lecz pokazuje także punkt widzenia kultur afrykańskich czy azjatyckich.
Historia ludzkiego serca – ocena
Książkę Historia ludzkiego serca polecam każdemu zainteresowanemu działaniem naszego ciała. Publikacja z pewnością nie odrzuca natarczywym stylem naukowym, dodatkowo łączy w sobie zagadnienia badane przez wiele dziedzin, które na pierwszy rzut oka wydają się znajdować na przeciwstawnych biegunach, jak medycyny i historii.
Publikacja nie ma charakteru historycznego sensu stricto, z pewnością nie jest też pozycją nieposiadającą mankamentów, lecz z pewnością jest godna polecania wszystkim ciekawym humanistyczno-medycznego spojrzenia na jeden z naszych najważniejszych organów.
Wydawnictwo Naukowe PWN
Ocena recenzenta: 5/6
Krzysztof Izdebski
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Naukowym PWN.
